Álvaro Cunqueiro abre Las mocedades de Ulises así: “Estaban terminando de escapuchar con terrones recién arrancados -todavía en la hierba las gotas de rocío matinal-, y cada pila de carbas y de tojo, bien cubierta, era una montañuela redonda y verde”.

Os carvallos que nos presenta Llamazares son pura ideoloxía da depredación. Os carballos, no seu lugar, levedarían coma guindastres navais sobre o rebulicio infantil, conmovéndose coa vida urxente

Respecto a carballo, admiten na Academia española a palabra coas dúas grafías, b/v, aínda que a fan derivar de carba, en castelán matogueira de cabirzos (carbia dá un topónimo galego en Vila de Cruces). En leonés é carballo/carbayo; asturiano, carbayu (aos de Ovedo chámanlles carbayones), e a comarca a seguir da Seabra é La Carballeda, en Zamora. Literatura castelá que fundamente o b de carba hai de abondo, e non só en Cunqueiro. Na Pardo Bazán tamén lin carba nun algures que astora non sei concretar. Que o castelán coma do galego, é dicir, que integre palabras de noso no seu uso normal, non é moi común. Hai casos. Vieira, por exemplo, morriña, algunha infiltrada máis e xa. Mais un vai observando que parte destas palabras, vítimas do remuíño sinestésico, mesmo parecen querer desfacerse, coma se dun bafo pestilente se tratase e por obra da RAE, do carácter xenuinamente galego. Penso que os préstamos ou os calcos danse, fundamentalmente, por descoñecemento da correspondente no idioma de recepción. Mais son, en esencia, sedución e recoñecemento; un intercambio mutuo de instrumentos verbais contra o desamparo: ferramentas fónicas capaces, útiles fronte calquera travesía e gobernadas baixo unha versión, felizmente ingobernable, da equidade. É o caso dos carballos. Entón por que a RAE admite carvallo? Será que se cadra os da Academia Española nos roubaron a palabra para facer con ela o que lles pete?

Perante erros toponímicos así, recurrentes en textos en castelán, sempre subxace a impresión de que o autor ou autora non trata de establecer unha ubicación, senón de impoñer un desexo. Contra o capricho está a lei, pero cando se trata de protexer o galego parece que o poder expeditivo desaparece ou se reduce á queixa estéril. O debate serio é o acento gráfico de sólo

Cadroume estes días nas mans a obra Las rosas de piedra (Alfaguara, 2008), de Julio Llamazares. Leo na prensa que en 2018 saíu do prelo a segunda parte, Las rosas del sur (tamén Alfaguara). O escritor leonés visita nestas obras as catedrais do Estado español cun interese non só histórico ou artístico. A ollada do autor atende tamén da paisaxe rural que debuxa o camiño ata os templos e, mesmo con maior detalle, a máis urbana que os circunda. Os libros están en castelán, lingua na que o autor produce toda a súa obra, e non hai tradución ao galego. Na primeira das obras citadas, que é na que se ocupa dos templos galegos, Julio Llamazares escribe, sen cursiva que o delate, carvallos. E é correcto, como dixemos, en castelán. Escribe tamén Orense (adx. natural de El Oro, provincia do Ecuador, segundo a RAE) e Rivadavia (non aparece no dicionario da RAE). Perante erros toponímicos así, recurrentes en textos en castelán, sempre subxace a impresión de que o autor ou autora non trata de establecer unha ubicación, senón de impoñer un desexo. Contra o capricho está a lei, pero cando se trata de protexer o galego parece que o poder expeditivo desaparece ou se reduce á queixa estéril. O debate serio é o acento gráfico de sólo.

As palabras, en fin, lévannos á raíz do que somos; "elas nos lavan", di Ferrín. Aspiramos, con John Berger, a bosques de linguaxe. Por iso non é igual que diga as cousas unha voz ca outra

Cos carvallos esquemáticos na obra citada -non emprega robles- mesmo pensei que se nos agasallaba cun cariño que, ao cabo, quedara indefinido entre o galego e o portugués. Llamazares, autor culto, xamais cometería un erro así. Aos carballos en cuestión chapodoulles as pólas máis rufas co serrón da RAE e as árbores quedaron, coma nós, con cara de estupor ortográfico. Sorprendería aves, de querermos divagar, un camiño do sur sen pólas nas que descansaren a súa arela eterna. Aínda ben que á beira dos carvallos, na mesma páxina, o autor pinta piornos; a súa flor branca sempre alegra os vieiros das migracións, se isto for posible. Co bido, o piorno é o primeiro en aparecer despois do incendio ou da talla masiva. É, digamos, a flora da terra arrasada. Os da RAE non son carballos, son carvallos arrasados.

Á sombra dos carballos adoitaban, ai, medrar os aturuxos. Tamén por iso doe que nolos chapoden. Porque, ademais da demouca ortográfica, a acción semella que anima a decota demográfica. Desa que rodea de especies de crecemento rápido os parques infantís desertos das nosas aldeas. Os carvallos que nos presenta Llamazares son pura ideoloxía da depredación. Os carballos, no seu lugar, levedarían coma guindastres navais sobre o rebulicio infantil, conmovéndose coa vida urxente.

Farían moito ben en repararen en que sempre son tempos de desprecio e de ocultación para nós, para o noso idioma. Precisamos ler o respecto como precisabamos oír Clint Eastwood xurando en galego co ricto ferinte dos vellos do tute dos domingos no bar do Rial

Coa lingua ocorre o mesmo. Despreciar un idioma é tallar o seu compromiso levado ás consecuencias máis altas e múltiples, onde o sol madura o mellor futuro e bla, bla, bla... cansa recordalo. As palabras, en fin, lévannos á raíz do que somos; "elas nos lavan", di Ferrín. Aspiramos, con John Berger, a bosques de linguaxe. Por iso non é igual que diga as cousas unha voz ca outra. Llamazares posúe a voz e a nós préstanos tanto o afecto e a gratitude coma a calquera. Farían, polo tanto, moito ben en repararen, o admirado escritor e todas as persoas que por unha razón ou outra non respectan a nosa lingua, en que sempre son tempos de desprecio e de ocultación para nós, para o noso idioma. Precisamos ler o respecto como precisabamos oír Clint Eastwood xurando en galego co ricto ferinte dos vellos do tute dos domingos no bar do Rial. Precisámolo tanto coma a materia dos relatos para sabérmonos parte do mundo. E despois que veña a literatura recordarnos que o pracer e o coñecemento, coma a ponla dourada da nosa lingua, non teñen fin.

"Repite: os carballos".