Nun tempo no que a infancia é elevada á categoría de prioridade social, e non sempre foi así, sorprende a facilidade coa que se esquece aos menores que crecen baixo tutela ou garda da administración pública
Nun tempo no que a infancia é elevada á categoría de prioridade social, e non sempre foi así, sorprende a facilidade coa que se esquece aos menores que crecen baixo tutela ou garda da administración pública. Non porque non existan protocolos, recursos ou profesionais implicados, senón porque, no fondo, hai algo da súa dor que preferimos non escoitar. Algo desa dor colle corpo e permanece silenciado nos centros de protección e nos fogares de acollida, cando o sistema que debería coidar se limita a xestionar.
A gran maioría dos profesionais que traballan neste ámbito fano con compromiso e entrega. Enfrontan situacións complexas, con poucos medios, alta rotación de equipos e unha enorme carga emocional. Sen dúbida é inxusto atribuírlles a responsabilidade dunha maquinaria institucional que, con frecuencia, impón tempos e lóxicas máis compatibles ca lei do mercado que coa vida psíquica dos nenos. Non é a súa vontade a que falla, senón o modelo no que se ven obrigados a operar.
A gran maioría dos profesionais que traballan neste ámbito fano con compromiso e entrega. Enfrontan situacións complexas, con poucos medios, alta rotación de equipos e unha enorme carga emocional
Desde unha mirada analítica, podemos entender que as personas menores que chegan ao sistema de protección non traen só historias de vulnerabilidade social, senón tamén marcas de abandono, traumas primarios, vínculos interrompidos. Precisan moito máis ca seguridade física: precisan espazo simbólico, tempo sostido, referentes estables que poidan acompañar os seus procesos sen ser engulidos pola urxencia.
Mais o sistema, preso da lóxica da eficiencia e do control, tende a substituír o acompañamento polo manexo da conduta. A construcción dun proxecto de futuro viable queda opacado polos informes de incidencias. O que debería ser escoita convértese en protocolo. O que necesita dun vínculo convértese en rotación. A palabra do menor queda desactivada baixo capas de tecnicismo e burocracia, e cando fala, adoita ser entendida como “os problemas que este neno nos da” e non como testemuño dunha dor que aínda non atopou sentido.
As personas menores que chegan ao sistema de protección precisan moito máis ca seguridade física: precisan espazo simbólico, tempo sostido, referentes estables que poidan acompañar os seus procesos sen ser engulidos pola urxencia.
O silencio convértese así nun síntoma colectivo. Silencio dos nenos e nenas, que aprenden axiña a non molestar, ou a que molestar é o único xeito de ser vistos. Silencio dos profesionais, que saben máis do que poden decir e ós que rara vez damos voz. Silencio dunha sociedade que non pregunta, mentres todo quede “baixo control”. Pero, como sabemos desde a clínica, o que non se di non desaparece: simplemente retorna doutra maneira. Fugas, agresións, peches, síntomas, baixas laborais. Non so como falla individual, senón como efecto dun modelo que non ofrece lugar ao suxeito.
Protexer non pode ser só tutelar. Protexer é ofrecer humanidade, presenza, sostemento afectivo e psíquico. E para iso, os profesionais precisan algo que non sempre teñen: tempo, formación, recoñecemento, espazos de supervisión e descanso. Sen coidados institucionais non hai coidados reais.
Os profesionais precisan algo que non sempre teñen: tempo, formación, recoñecemento, espazos de supervisión e descanso. Sen coidados institucionais non hai coidados reais
O silencio dos cordeiros non é un problema de voces que non falan, senón de oídos que non escoitan. Mentres non cuestionemos o marco que condiciona a intervención, seguiremos atrapados nun círculo no que todos —nenos, profesionais e sociedade— acabamos feridos. Falar é un acto de responsabilidade. Escoitar, unha forma de reparación.
