O elevado ritmo de vacinación en boa parte dos países máis desenvolvidos suxire que nos achamos no tramo final da pandemia do Covid-19. Fronte a dita estimación, algúns expertos e institucións alertan sobre un exceso de confianza que fundamentan, en gran medida, no desigual ritmo do proceso.
O certo é que a pandemia non terminará ata que se controle a transmisión no último país
O propio director xeral da Organización Mundial da Saúde (OMS), Tedros Adhanom, chamou a atención sobre “a desigualdade escandalosa” da distribución de vacinas contra a Covid-19. Fíxoo durante a Asemblea Mundial da Saúde, celebrada o pasado mes de maio, apelando a unha distribución equitativa que teña en conta prioritariamente a todos os profesionais sanitarios e persoas de avanzada idade. Neste sentido, instou a vacinar ao 10 por cento de todos os países “de aquí a setembro”, á vez que acelerar o paso para lograr o obxectivo de vacinación do 30 por cento da poboación antes de fin de ano. Ademais, o director xeral recordou a proposta do Fondo Monetario Internacional, aínda “máis ambiciosa”, de inmunizar ao 40 por cento da poboación mundial para fins de 2021 e ao 60 por cento para mediados de 2022.
O certo é que a pandemia non terminará ata que se controle a transmisión no último país. De feito, diversas fontes sinalan que se rexistrou un maior número de casos e mortes correspondentes a Covid-19 no que vai de 2021, que en todo o ano 2020. Iso é revelador de que a situación mundial segue sendo fráxil e neste contexto, ningún país debe dar por feito que superou a crise, independentemente da taxa de vacinación. O perigo radica na mutación constante do virus, un feito que podería facer ineficientes as nosas ferramentas para combatelo e colocarnos de novo no punto inicial.
A OMS creou o mecanismo COVAX, o Fondo de Acceso Global para Vacinas de Covid-19, para acelerar a vacinación e propiciar que as inmunizacións chegasen canto antes aos países máis desfavorecidos. A día de hoxe, a cantidade de doses dispoñibles no mecanismo COVAX é pírrica. A 4 de xuño, fornecera algo máis de 80 millóns de doses a 129 países e territorios. Menos do previsto. Non alcanza ao 1 por cento da poboación combinada deses estados.
A organización Médicos Sen Fronteiras evidenciou que os países con máis capacidade de negociación (e de pago) acapararon doses ata cantidades que permitirían vacinar entre tres e cinco veces á súa poboación. Isto veu a reducir o xa pequeno “pastel das vacinas” e a xerar un maior desequilibrio. En 2021, a industria farmacéutica espera producir entre 10.000 e 14.000 millóns de doses de vacinas; máis de dous terzos xa foron acaparados polos países desenvolvidos e de renda media, segundo un informe das propias farmacéuticas.
Os riscos ante o que se veu a chamar “apartheid das vacinas” son varios, dende que se sigan perdendo vidas a que a pandemia se prolongue ou xurdan novas variantes do virus. Segundo unha proxección da Universidade do Noreste, en Boston, se os primeiros 2.000 millóns de doses de vacinas distribuíranse en proporción á poboación de cada país, a mortalidade mundial podería reducirse nun 61%. En cambio, se os 47 países máis ricos acaparan as doses, a redución será só do 33%.
Os riscos ante o que se veu a chamar “apartheid das vacinas” son varios, dende que se sigan perdendo vidas a que a pandemia se prolongue
Moitos países pobres dependen de COVAX, que anunciou que o 3,3% da poboación dos países participantes recibiría a vacina a finais deste mes de xuño de 2021. Mentres tanto, algúns países avanzados declararon que a súa meta é alcanzar a inmunidade de grupo de aquí ao verán e para iso planifican a vacinación de poboación de baixo risco. Isto fai que COVAX compita nun mercado suxeito a enormes tensións.
Para a OMS, unha vez que as nacións ricas inmunizaron ao seu persoal sanitario de primeira liña e aos grupos de alto risco, a prioridade é que axuden aos países de ingresos baixos e medios compartindo os seus subministros de vacinas con COVAX. As ONGs reclaman ás farmacéuticas que non pechen máis acordos bilaterais como os que están sobreabastecendo a algúns estados e que, en lugar diso, dean prioridade ao fornezo de vacinas a COVAX ou negocien acordos cos países que aínda non puideron vacinar ao seu persoal sanitario nin aos seus grupos de alto risco. E a OMS pediu aos fabricantes de vacinas contra a Covid-19 que poñan a disposición do COVAX a metade da súa produción de dose deste ano.
Que COVAX desexe garantir unha distribución equitativa entre quen teñen posibilidades de pagalas e os que non, é comprensible, como tamén que a lóxica dominante impídao de forma que non chegue a funcionar a toda máquina.
Na actualidade, pese ás promesas de doazóns de vacinas para COVAX, o dispositivo conta con moi poucas doses para os próximos meses. O anuncio dos dirixentes dos países do G7 de proporcionar 1.000 millóns de vacinas aos países en desenvolvemento está moi por baixo das expectativas e necesidades. Especialmente tendo en conta que o conxunto de países desenvolvidos acumulan un superávit de 2.500 millóns de vacinas.
A meta da OMS consiste en vacinar, polo menos, ao 70 por cento da poboación mundial no prazo dun ano. Para conseguilo necesítanse 11.000 millóns de vacinas. O secretario xeral da ONU, António Guterres, advertiu que o atraso na vacinación pode fortalecer a resistencia ás vacinas. Por iso, necesítase facer máis con urxencia, cifrando a demanda en 38.000 millóns de dólares este ano, unha cantidade que representa o 0,3 por cento dos 5,6 billóns de dólares que os países desenvolvidos inxectaron nas súas economías en resposta ao Covid-19.
