Mentres o PP declaraba en Barcelona a súa vontade de crear unha coalición antisoberanista en Cataluña, o acto de presentación da tradución para ao neerlandés de Victus, última novela do escritor e antropólogo catalán Albert Sánchez Piñol, viña de sufrir cancelación por alegadas razóns de inoportunidade política. O Instituto Cervantes en Utrecht consideraba que o tema do encontro do autor co seu tradutor holandés era “sensibel” no contexto político actual e que o acto ficaba adiado, a realizarse disque máis adiante -cando o clíma político fose de seu máis calmo. Un dia antes, en Amsterdam, promovido polo Diplocat (o Consell de Diplomàcia Pública de Catalunya) a conversa co traductor do libro estivera salferida de intervencións dunha secretaria da embaixada de España que seica dedicou a súa quenda a desacreditar a novela afirmando que Filipe V fora rei moi querido polos cataláns e que o Decreto de Nova Planta tiña feito moito ben. Meu dito, meu feito, a presentación de Utrecth adiábase por medo a que o acto se politizara, acadando así a súa total politización.

A editora holandesa Signatuur definiu o veto dunha conversa pública entre un autor e o seu tradutor como censura e boicot exercidos dende o exterior

A editora holandesa Signatuur definiu o veto dunha conversa pública entre un autor e o seu tradutor como censura e boicot exercidos dende o exterior. Sánchez Piñol, pola súa banda, achaba desagradabel a marcaxe do primeiro día e “inadmisibel” a decisión do Cervantes de suspender o segundo, se ben “non conseguiran censurar nada, tratándose como é dun concepto do século pasado”. De feito trátase dunha cuestión fascinante que, no entanto, podería levarnos lonxe de máis.

Do libro lévanse vendidos 200.000 exemplares e o dereito de tradución a 16 idiomas- acho que o galego non está entre deles. E non sen irónica desolación para quen ten a maior parte da súa obra en catalán, os lectores de Victus sabemos que está orixinarimante escrito en castelán se ben saíu paralelamente a súa versión en catalán. Será que o veto do Cervantes foi tal para maior gloria da “marca España”. De aí que hai meses, cómpre dicilo xa, o presidente do goberno español, Mariano Rajoy, afirmara ter lido Victus, “un libro cuunha visión nacionalista”, mais que lle tiña gustado. Non hai de abondo coa crítica literaria de Rajoy para comprendermos a incomodidade dos holandeses perante unha acción pouco presentábel nesas latitudes.Victus é un romance inxentemente documentado que revisita o mito do 1714 cuestionando as versións dos dous bandos na guerra de Sucesión española, a través das peripecias de Martí Zuviría, un rapaz barcelonés que logo de ser avantaxado discípulo do marqués de Vauban, tórnase un xenio da enxeñaría militar en medio do asedio das tropas borbónicas sobre Barcelona durante trece meses. Un tema “sensibel” seica, merecente da maior das atencións. Libros! Un libro subversivo! Pecado mortal. Moragas, o xefe do gabinete de comunicación de presidencia cualificouno ainda onte de "libro manipulador da historia". O que non sabemos é se o leu e sabe que o libro é un romance.

Daquela, que significa que o Cervantes recoñecera ter vetado a presentación do libro de Sánchez Piñol en Utrecht por mor da situación política? Se por unha banda hai unha retirada económica do Estado no ensino, na universidade, na investigación básica e na cultura recortando fondos ou directamente mercantilizándoos, por outra, apreséntase como xuiz perverso presto a lexislar a diversidade idiomática (lei Wert) ou a arruinar a liberdade de expresión en base a supostos paralelismos entre o que o libro relata e o que está a acontecer hogano en Catalunya, unha vez que calquera literatura cando libre e honesta non sexa inócua e interpele ao lector a ver con claridade. Unha retirada de fondos públicos que non padece na mesma proporción o Instituto Cervantes para promoción e ensino da lingua española e das linguas cooficiais e para a difusión da cultura española e hispanoamericana. A intervención do corpo diplomático español, a diletante compaña dunha funcionaria enviada a facer o traballo sucio, todo presta a convocarnos a Kafka, mas será Camus quen o faga.

E que pode facer o oficialismo para non ter que retratarse? Recorrer á criminalización do pensamento. Manipulación, entre outras, é palabra usada para fostregar ao adversario cando non se acepta o debate ou non se tén a evidencia das probas. O poder estatal despreza todo aquilo que non lle é útil. E España teima en non se aceptar tal como é. Eís o perigo cando da desafección se deriva un modus operandi. A procura dunha unidade uniforme que os leva a accións absurdas como armarse de razóns suficientes para a marcaxe afouta da diferencia ou para vetar directamente a conversa pública entre un autor e o seu tradutor en outro país. De aí a  arrogancia moralista que non se arredara nin en Holanda, esa vella patria dos transterrados que procuraban a liberdade de pensamento.O descoloque de Moragas proclamando que a obra de ficción manipula a historia, deriva da imposibilidade de pensar que alguén poida falar de España sen encerrala nunha definición esencial. Posuido por ese ideal e por un discurso politiqueiro partidista que enturba o libre xuizo, o que fica é a pegada da obscenidade, o desatino de pensarmos que a cultura prevén a barbarie e que a intelixencia lle impide a un xustificar o inxustificabel.

A suspensión do acto literario que non se quería politizar consumouse como tal por aquel fólego consubstancial do Estado a reducir a literatura a Historia, cando a escrita aspira a ser algo máis, non reducibel a cousa, a este ou a calquera outro Estado, pronta a temperar a fame de liberdade.

Ao cabo, a quen protexou a histérica e acomplexada suspensión do acto? Ao exercizo obsceno do poder que soergue a autoridade social, o matonismo que despreza a beleza irredenta, esa virtude viva que, con Camus, “funda a común dignidade do mundo e do home lonxe dos valores degradados da Historia”. Aliás, o máis irónico do asunto é que se cadrar todo se reduza ao estado de ánimo do corpo diplomático español, o que amosaria mellor o debalo que temos asumido cando a estupidez organizada ergue muros á liberdade de expresión ainda que acaden o efecto contrario ao que pretendían: unha censura ruidosa. A degradación é tal que non hai moito o ditador Obiang impartía no Instituto Cervantes de Bruxelas unha palestra sobre “o español en África”. Curioso paradoxo de tolerancia.

Ao cabo, o triunfo de Victus é que o Martí Zuviría é máis familiar e real do que o corpo de moralistas españois, do que Wert, Moragas ou Margallo.