Xela Arias e a súa destemida e inspiradora obra enchen a negra sombra do noso presente con tibias e caveiras libertarias, para sulcarmos xuntas este 2021 ateigado de vagallóns procelosos

Nós apenas nos despedimos con palabras

Eu morrín un cento de veces

Ti voltas para ela

E eu volto

Eu volto para nós

Amy Winehouse, Back To Black

Xela Arias e a súa destemida e inspiradora obra enchen a negra sombra do noso presente con tibias e caveiras libertarias, para sulcarmos xuntas este 2021 ateigado de vagallóns procelosos.

Á noite, unha fráxil liorta de escualos,

apostados.

O meu sangue revoltado encerro

dun desexo

que agora levo numerado,

marcado na camiseta

entre as pernas esbandalladas pola estrada.

Hai noites,

na batida dos escualos,

onde morren bechos apaixonados pois,

cegos, confunden ceos con escamas.

Tigres coma cabalos (1990)

Nós, bechos apaixonados, ouviremos, ollaremos e repararemos na súa vida fuxidía e na súa obra imprescindíbel, nos libros, palestras e conversas ao redor da súa figura. Porén, son as súas propias palabras, as pronunciadas en recitais e entrevistas dun percurso vital e poético invulgar, contracorrente, as que nos axudarán a atopar o camiño, mergullados entre tiburóns, para que, como din os seus versos, non confundamos ceos con escamas.

Íspeme o idioma e sábemo suando en sida.

A miña querida sida,

veleno que me inoculo cada día como pregaria

ou forma

de Non deixar de me entender castigada dalgunha lei.
 

A miña lei, de me nacer así tan negra por elección.

Máis coitelos para que? Atende, mírame,

mírame agora a sida,

que te quero negra,

negra asombrada fanática africana,

na batalla da historia en ringleira, adiante,

de primeiras feras vós desterrados

para tervos ó fin pacíficas vitorias

nas terras de ninguén que chaman ás casas:

os vosos fogares

asolados de compromisos tan, tan antigos.

E costumes, negra.

Intempériome (2003)

Así é ela, así a súa poesía: sincera, directa, crúa; reencarnación dunha das súas referencias, Lou Reed e, no entanto, orgullosamente muller e galega (unha das apenas 5 galardoadas nas nosas Letras ao longo dos seus 59 anos de historia!), independente e comprometida até a cerna

Así é ela, así a súa poesía: sincera, directa, crúa; reencarnación dunha das súas referencias, Lou Reed e, no entanto, orgullosamente muller e galega (unha das apenas 5 galardoadas nas nosas Letras ao longo dos seus 59 anos de historia!), independente e comprometida até a cerna. Acostumada a nadar e a queimar a roupa (o de gardala évos cousa de culturas normalizadas/domesticadas), do mesmo xeito que as persoas migrantes queiman os seus documentos ao chegaren a Europa, querendo deixar atrás guerras e intolerancia. Mais voltemos ás súas palabras, nesta entrevista realizada con Manuel Rivas para La Voz de Galicia (1990):

“O linde do deserto paréceme algo incrible. Fálase moito de «aldea global», de que xa non hai distancias, pero en realidade creo que non temos a menor idea de como é o mundo”. 

“Dáme rabia ter que dicir que son feminista. Pásame igual que co nacionalismo. Deixarei de ser unha cousa e outra cando as nacións soxulgadas non o sexan e as mulleres discriminadas non o estean”. 

Afeita a pasar nas puntas dos pés polas fronteiras da escrita, a atravesar desertos de incomprensión, a autora cría no poder redentor da poesía pois, para ela, poeta podía ser “calquera no instante en que se demostra capaz de dirixir a ollada cara a un acontecemento, e trata ou consegue dar del unha visión, senón necesariamente inédita, si particular, particular por propia [...]” (Conferencia “Para que os poetas hoxe?” pronunciada no Círculo das Artes de Lugo o 4 de maio de 2001).

Como docente non acredito en que os seus poemas sexan “difíciles” para o alumnado, nin que deban ser veladas certas partes incómodas do seu discurso ou da súa praxe vital e literaria. O pensamento crítico, a sensibilidade e a creatividade continúan a ser, talvez hoxe máis que nunca, fulcrais nun mundo abalado polo mesianismo e polos discursos de odio:

“que nunca, nunca xamais, me diga alguén que non entende de poesía. A poesía non se entende, séntese ou non se sente, faise ou non se fai”.

“Creo que os que escribimos estamos moi acostumados a facer as cousas desde o silencio. A plástica, a música, entran moi directamente, conseguen de inmediato un impacto. Entrar nun libro é máis custoso [...] Pero hai que rebotarse contra iso. Rebotarse contra a concepción do libro coma un cadáver morto nun anaquel”. (Xela Arias,“Para que os poetas hoxe?”, 2001)

A súa figura xa fora reivindicada – moito antes que pola academia- no Día da Letras Galegas Zombies, ou, máis recentemente (2019) no Día das Galegas nas Letras

A súa figura xa fora reivindicada – moito antes que pola academia- no Día da Letras Galegas Zombies, ou, máis recentemente (2019) no Día das Galegas nas Letras, iniciativa da plataforma de crítica feminista A Sega, que desde a sororidade e a sociedade civil salienta a importancia dunha festa verdadeiramente popular, contemporánea e participativa. Que poder multiplicador tería honrar a alguén como Xela, Xohana Torres, Lois Pereiro... cando aínda estaban vivos e a mocidade podía acudir ao seus recitais e interactuar con eles?

Onde cantan os poetas

a nos lembra-lo que non foi

ou puido ser,

vese a dor da inmóbil, imposible, invariable

medida do silencio que resta.
 

Silencio que resta, ou no que nos restan.

O ritmo do silencio historiou sempre

a apariencia de acougo.

Estupefaciente.

Intempériome (2003)

Moitas mulleres coma ela fan falla neste país para faceren unha ‘limpeza pirolítica’ na nosa Intelligentsia cultural, para nos mostrar que un outro mundo (máis humano, máis solidario) é posíbel:

eu pártome pártome

e mirando

denúnciome asasina de equilibrios

Denuncia do equilibrio (1986)

Xela séntese indíxena, ao relento no medio da xeada urbana. Sabe que dentro da cidade O povo é quem mais ordena. Ten a determinación e a coraxe para ir alén do estabelecido e, con todo, é coñecedora de que, ás veces, cómpre perderse para se poder atopar: 

unha opiácea caricia baixou polo teu corpo

espido de metais aínda embadurnado

co tinte dunha estraña que si – esa si-

te amara gardado sen saberen xamais

que eras ti -ese ti- que se achegaba

Denuncia do equilibrio (1986)

Poeta, tradutora, letrista do grupo musical Desertores, editora, profesora no ensino secundario... as múltiplas faces de Xela Arias non se esgotarán neste ano 2021. Con ela voltamos ao escuro, ao preto, ao loito; mais, con certeza, tamén á loita, a abordaxe pirata e a utopía eterna

Por iso non dubida en se situar á intemperie, en seguir o seu instinto, que a levou a participou nun recital poético contra a entrada do estado español na OTAN en 1982; a se inscribir en 1988 en Greenpeace; a participar no 2002 en recitais en solidariedade cos afectados polo desastre do Prestige; ou a ler publicamente a declaración “Pola paz mundial” nas manifestacións contra a Guerra de Iraq, no 2003. Onte, hoxe e sempre: bandeiras brancas lixadas de petróleo e mentiras.

“Si, tiven unha época moi revoltosa. Deixeille o título de bacharelato a meu pai na man e díxenlle que quería vivir independente. A esa idade, 16 ou 17 anos, comecei a buscarme a vida. Tiña moi interiorizado o anceio de independencia. Sorpréndeme hoxe que xente de 20 anos prefira estar na casa”. (Entrevista a Manuel Rivas, LVG, 1990)

Poeta, tradutora, letrista do grupo musical Desertores, editora, profesora no ensino secundario... as múltiplas faces de Xela Arias non se esgotarán neste ano 2021. Con ela voltamos ao escuro, ao preto, ao loito; mais, con certeza, tamén á loita, a abordaxe pirata e a utopía eterna:
 

Onde o vento sementou eguas

o mar mulleres

viñemos nós deposita-los restos dun botín

único cacho persistente de sucesivas derrotas

Denuncia do equilibrio (1986)