“Encantábame Pepe, o Inglés”. Entre as mesas do  Borrazás da Coruña, Miguel de Lira afánase nun autógrafo. Non emprega o seu nome, asina co de Evaristo Currás e mais co de Pepe, o Inglés, as personaxes coas que se gañou o  público televisivo. O admirador -quen lle pedira os garabatos do entrañable percebeiro e do agudo mecánico- marcha satisfeito e Miguel de Lira traza o mesmo sorriso que loce no seu rostro cando lle preguntan polo premio honorífico que recibirá o próximo 7 de agosto no marco das Xociviga do Carballiño. “Sábeme moi ben”, admite o actor ante un galardón que chega para recoñecer a súa longa traxectoria audiovisual. Unha traxectoria cuxa próxima parada é Somos gente honrada, película dirixida por Alejandro Marzoa.

Típica pregunta de libro ante un galardón: Que sente ao recibir a insignia de honra do Cineclube do Carballiño?

Pois mira, é un premio que me concede unha xente que leva traballando tempo no cine, que organiza estas xornadas dende hai tempo. A verdade, sábeme moi ben. Benvido sexa, faime sentir moi ben.

Cando anunciaron a concesión do premio, andaba vostede en plena rodaxe de Somos gente honrada.

Pois si. Esta é unha película na que hai unha aposta previa, xa que levo varios anos facendo curtametraxes co director, Alejandro Marzoa, quen estudou audiovisual en Vigo e logo marchou para Barcelona. No tempo que estivo alí, fixemos tres curtas. Eu fun un dos seus actores de reparto, cos que sempre contaba -e eu contaba con el- para esa fase de curtametraxes, que é a verdadeira canteira do audiovisual. E nese proceso, fómonos coñecendo. A fita ten un guión a medias con Miguel Ángel Blanca e a súa vez teñen un grupo musical que se chama Manos de Topo. Na produción entraron  El Terrat e Vaca Films. É unha ópera prima cun reparto mo interesante, na que comparto protagonismo con Paco Tous. Tamén hai moito actor galego: Luís Iglesia, Morris, Ricardo de Barreiro...

Na sinopse hai unha frase que di: “Sen traballo e sen diñeiro”. Esa frase escóitase moito ultimamente, sobre todo de xente honrada, non?

Tal e como están as cousas, coas cúpulas que nos dirixen, sexan empresarias, políticas ou financeiras... Parece que nos queren regalar unha coartada! Chegamos a un punto en que podemos pensar: “Se eles rouban, eu tamén ”. As personaxes da película atópanse nunha desestruturación sociolaboral na que o único que lles vai quedando é a amizade. Ante eles aparece un vulto sospeitoso, a metáfora do diñeiro fácil, un paquete sorpresa.

Un paquete que entra polo nariz.

Si, pero sobre todo entra polos ollos. É un fardo de coca, pero esta non é unha película de narcotráfico. O paquete representa o diñeiro fácil. Que farías ti se atopas ese diñeiro fácil? Que mecanismo desenvolves? Que fas? É unha pregunta que nos facemos na película.

"Os tempos, máis que correr, están parados. E se corren, van cara atrás"

A fita  é unha coprodución, algo moi necesario tal e como está o audiovisual nos tempos que corren.

Os tempos, máis que correr, están parados. E se corren, van cara atrás. [Ri] Mira, a última sachada do IVE é criminal. O sector cultural está ferido de morte. Na cultura, pasar dun 8 ao 21%... Sobe na cultura, pero  non no fútbol nin nos touros. É curioso ese matiz, son modos de gobernar... E hai xente que di: “É que todos son iguais!” Mire, pois non, hainos que son moi parecidos, pero nestas pequenas diferencias hai grandes repercusións. Na práctica, se exerces unha actividade de produción cultural, hai moitos traballos feitos e moitas facturas e un IVE que tes que pagar... Pero cando che pagan a ti? Os concellos e a Consellería de Cultura, que xa nin existe, pagan a un ano vista. Na Agadic hai un aprazamento constante de débeda cara adiante... Así, claro que a Xunta ten as contas saneadas! Como non as vai ter?

"A Consellería de Cultura, que xa nin existe, paga a un ano vista. Así, claro que a Xunta ten as contas saneadas! Como non as vai ter?"

No teatro, por exemplo, hai compañías que xa pecharon como é o caso de Lagarta Lagarta. Lévase tempo avisando de que as compañías están afogando...

A min todo isto lémbrame un pouco ao dos magos. No mundo do teatro, a crise e a precariedade están moi presentes dende sempre. É como cando o mago rompe unha corda: Sen saber moi ben como fai, acaba por unila de novo. Ao romper a corda, ese núcleo de creación que é unha compañía tende a subdividirse e créase máis minifundio. As compañías son importantes como núcleos de produción. Os grupos son coma puños: Pechados teñen forza. Iso non quere dicir que os dedos por separados non funcionen, pero nunca terán a enerxía do puño. E non fago apoloxía nin de Currás nin de comunismo [Ri].

Sen eses puños, a profesionalidade do sector cae?

Cae todo. No sector da cultura e en calquera. Todo o sistema laboral, os avances que houbo en dereitos, que foron moi difíciles de conseguir, perdémolos rapidamente. Xa non teñen importancia. Con esta precariedade tan grande, o propio individuo xa nin respecta iso. Xa non digamos os empresarios ou as institucións! Hai unha mingua da dignidade profesional enorme.

Porque estamos nun momento de subsistencia.

Totalmente. Non hai un mercado de competitividade agora mesmo. O que hai é un mercado disxuntivo: Ou colles isto, sexa o que sexa, ou quedas sen nada. Nin imaxinamos o nivel de baixeza no que podemos caer!

"Agora xa non existe estabilidade para ninguén, nin sequera para os funcionarios. Estamos sobre areas movedizas"

Podemos caer en non ser xente honrada...

Ou en case pagar por traballar, porque a sombra da inactividade... Buff! Ninguén quere iso. Hai unha gran inestabilidade e iso, pese a todo, pode ter un lado bo. Antes buscábase a estabilidade que agora non podes ter. Sempre che dicían aquilo de “busca un traballo estable e xa no teu tempo libre fas o que queiras”. E metémonos nese minifundismo mental na procura do estable... Agora xa non existe estabilidade para ninguén, nin sequera para os funcionarios. Estamos sobre areas movedizas e iso obrígate a moverte. Só dende esa perspectiva podes aceptar que hai que moverse para comezar a mudar o sistema e a estrutura social . Penso que aínda imos caer en máis inestabilidade porque, como dicía Caneda, temos que “renacer das nosas cinzas como o gato Félix”. Cando sexamos cinza, renaceremos.