Nacho Muñoz é un deses músicos que non paran de rebulir. Que andan en múltiples e variados proxectos. E que non deixan de abraiar o público. Recentemente volveu con Igmig, un dos seus grupos, que é tamén un espazo de experimentación musical como, en realidade, todo o que fai. A el gústalle falar de desobediencia sónica. De crear fóra da norma co piano, a electrónica, a paisaxe sonora e a improvisación como ingredientes. Falamos con el da súa traxectoria como músico. 

“Non sei como en Galicia hai tantos festivais e proxectos musicais, sendo un sitio tan pequeno”

Un dos teus proxectos máis coñecidos é Igmig. Tedes algún concerto próximo?

Comezaremos a partir do outono. Temos xa dous temas gravados e dous vídeos. Estamos pendentes de dúas colaboracións con xente moi interesante. Unha será con Menina Arroutada e Queen Rendi e a outra está aínda sen confirmar. Sacaremos disco en febreiro e estes dous temas servirán de adianto.

Igmig parara. Supoño que os fans, que tedes moitos, vos reclamaron que volvésedes. 

Si, había unha tropa importante. Foron catro ou cinco anos intensos, de percorrer toda a xeografía galega. Pero ás veces tamén fai falta parar. Empezamos no 2000 e sempre foi un proxecto intermitente, de parar e voltar. Sentímonos cómodos así, sen ter a obriga de estar sempre. Desta vez paramos máis tempo do que tiñamos pensado por circunstancias persoais.Pero volvemos e fomos por exemplo ao asalto ao castelo de Vimianzo. O que realmente nos mola é tocar en garitos pequenos porque para nós interactuar co público é fundamental. Nun festival é máis difícil. Pero no asalto ao castelo estivo moi ben. A verdade é que non sei como en Galicia hai tantos festivais e proxectos musicais, sendo un sitio tan pequeno. Pero, como di unha amiga, é a nosa bendición e a nosa perdición. Porque nos custa saír de aquí. 

Ti saes bastante tocar fóra. Portugal, Reino Unido, Alemaña…

E gustaríame saír máis. Ao ter varios proxectos tamén é máis fácil saír. Cando voltei de Porto, onde vivín un tempo, para Santiago, xusto antes da pandemia, reconectei rapidamente coa xente de aquí e empecei a facer cousas. Chamoume a xente do circo, de Pista Catro, ou da danza: fixen SET con Paula Quintas. Así tamén saín porque a xente da danza son poucos pero saen moito. 

SET é como unha metáfora da distancia social. Como é este proxecto para ti?

O propio proxecto de SET estaba baseado na interacción física co espectador. Pero como veu a pandemia tivemos que reformulalo todo porque xa non podías tocar a xente. Paula simboliza unha especie de interior e eu estou no exterior. Ela sae do interior e eu acompáñoa musical e escenicamente. Logo interactuamos e logo entro eu no interior. É o noso dentro, que non existe sen o fóra. Ben, ou esa é a miña interpretación… 

“A esencia de Bailarico Noise é facer música bailable con ruídos. É feita no momento e sempre diferente”

Con Pista Catro fixeches DROP, obra na que hai un piano que se move… 

DROP ten unha escenografía de José Perozo, que é un auténtico xenio. É unha metáfora das gotas que caen, de caer e erguerse outra vez, que é algo que pasa moito cos malabares. E eu estou alí movendo o piano. É moi divertido. E para un pianista ser pianista de circo é o máximo…

Porque es pianista, e ademais de conservatorio. Co piano é co que levas quizais máis tempo…

Estudei piano no conservatorio e despois seguín a nivel autodidacta. Veño xusto de rematar o meu seguinte disco de piano, Aliquot Paradise. As alícuotas son unha especie de cordas resoantes que hai nalgúns pianos de cola. Non se percuten, pero resoan. Este disco é un traballo que ten moito que ver coa busca das sonoridades íntimas do piano. Se pos micros dentro empezan a saír sons por todos os lados. Fun a Porto, de feito, principalmente para facer isto. Tiven alí dúas estadías, unha no conservatorio e outra na Casa das Artes. Na Casa das Artes gravei un concerto. E despois retomei ese material gravado. O traballo está feito. Estou buscando selo. Teño algún vídeo xa. O meu irmán sempre me di que por que non me adico ao piano en vez de andar facendo “ruídos raros”…

Pero non lle fas caso. 

Non. Pero a ver se vai desta vez… Unha cousa marabillosa da música é a posibilidade de traballar con tanta xente. Pero facendo proxectos só tamén acadas un nivel de fondura que está moi ben. O meu amigo Isaac Cordal atopou unha liña de traballo coa que lle está indo ben. Eu a idea que teño é seguir co piano. E con outros proxectos coma Bailarico Noise. 

Vin Bailarico Noise na Gargalleira. Podes explicalo? Eras ti con máquinas facendo todo tipo de sons. 

É, digamos, o meu proxecto de “I+D”. O meu espazo, onde podo meter todo, e que me permite ir por aí con cacharros que pesan pouco. En Porto toquei moito o Bailarico. En outono irei a Italia. Tamén estiven en Londres. É o meu proxecto de batalla, de ir polo mundo e conectar con outra xente sen preocuparme moito polos cartos. É unha performance creada no momento, segundo o espazo, a inspiración e os sons que pode haber no sitio. Non levo nada pregravado. A esencia é facer música bailable con ruídos. É feita no momento e sempre diferente. En Porto chaman bailaricos ás festas de barrio. Pareceume un nome moi bonito. 

Pero podes facer iso porque levas moito tempo aprendendo e experimentando coa música electrónica. Podes resumir como chegaches a este punto?

“Estaban chegando ao mercado os sintetizadores dixitais e a xente desfacíase dos cacharros vellos. Aquilo era o paraíso dos cacharros”

Para min hai tres puntos importantes. O primeiro é o Vigo dos anos 90. Alí non me relacionaba moito con músicos, que estaban máis co rock. Andaba máis con poetas e pintores. Tiven un contacto coa música moi desprexuizado e aprendín moito. Despois o momento máis importante foi marchar vivir a Pontevedra con Mig (Miguel Seoane). Alí conectamos con xente de Belas Artes coma Berio Molina, Chiu Longina, Antía Sánchez, Nela Quesada, Roi Fernández ou Isaac Cordal. E así creamos o colectivo Alg-a. Iso conectounos, a Igmig (entón eramos Miguel e eu), cun mundo antes descoñecido para nós. A Facultade tiña unha conexión con Europa moi potente que nos permitiu recibir moitas cousas das que aprendemos moito.

Despois creamos outro colectivo, Ludd, co que traballamos con sensores e con tecnoloxías electrónicas aplicadas ao territorio. Aínda que o meu primeiro contacto coa electrónica, antes diso, fora na Universidade Popular de Vigo. Estaban abaixo os gaiteiros e arriba estaba a aula de músicas modernas con Bibiano. Estaban chegando ao mercado os sintetizadores dixitais e a xente desfacíase dos cacharros vellos. Aquilo era o paraíso dos cacharros. Foi o meu primeiro contacto. Despois xa merquei eu o meu primeiro sintetizador. Ademais, aquí temos grandes xenios da música electrónica coma Xoán Xil. 

O outro punto importante foi a orquestra Omega, na que confluímos xente que estabamos facendo cousas desde unha mesma perspectiva de experimentación. Xente coma Pablo Rega, Pachi Valera, LAR Legido, Pablo Orza e Chefa Alonso. Despois derivou na orquestra Metamovida, outro colectivo que xerou unha dinámica de creación colectiva. 

Tes algún artigo publicado sobre isto, sobre música e creación colectiva. 

“Antes dela o folk era para nós un mundo de homes que facían música basicamente instrumental. Mercedes Peón levounos ao mundo das pandeireteiras, que era feminino. Foi unha revelación”

A música ten esa vertente colectiva. A min tamén me vén porque vivín moito tempo moi perto da música folk. Empecei de moi novo en Armeghin. A partir de aí empecei a coñecer a xente da miña quinta coma Carlos Núñez, Matto Congrio que despois foi Berrogüetto, Fol de Niu que despois foi Budiño… E Uxía Senlle, coa que empecei a traballar coproducindo o seu primeiro disco. Despois tamén coñecín a Mercedes Peón, coa que traballei como produtor e arranxista. Antes dela o folk era para nós un mundo de homes que facían música basicamente instrumental. Mercedes Peón levounos ao mundo das pandeireteiras, que era feminino. Foi unha revelación. E mira onde están as pandeireteiras agora. É un caudal inmenso de coñecemento…

Unha das túas liñas de traballo é explorar os sons dos espazos. Falabas antes diso. 

Como traballo co piano e coa electrónica, parte do proceso creativo é incorporar a dimensión sonora dos lugares: da natureza, dos espazos urbanos, das propias persoas. Incorporo todo isto á miña linguaxe compositiva. O último que fixen, nese sentido, foi un proxecto cunha bolsa Rega, da Fundación Cidade da Cultura. Fixen un concerto audiovisual baseado nos sons da propia Cidade da Cultura. Pero levo moito tempo con isto. Teño unha canle en youtube de microperformances feitas con sons da rúa. É o que chamo Parkour Sonoro. 

“Como traballo co piano e coa electrónica, parte do proceso creativo é incorporar a dimensión sonora dos lugares”

Iso relaciónase co mapa emocional da rúa de San Pedro, no que tamén traballaches. 

O mapa emocional era un experimento que fixeramos en Valadares. O colectivo Alg-a xestionaba o Alg-a Lab, un proxecto no que a xente nos contaba historias da parroquia a cambio de axudarlles a organizar un concerto do segundo aniversario do banco do tempo. Era un proxecto da artista polaca Agata Dzianach. Xeolocalizamos os sitios onde se desenvolveran as historias que nos contaran, facendo un mapa emocional dos espazos. Despois comenteino aquí e á xente de San Pedro pareceulle moi ben. É xente moi activa a nivel asociativo. Estaban, ademais, Compostela Aberta, que empatizaron co proxecto. Despois creamos o colectivo Galicia Emocional, co que fixemos máis mapas emocionais. 

En cine traballaches en 9 Fugas, de Fon Cortizo.

Si. Estivemos tocando en distintas zonas de Vigo. Eramos xente da orquestra Metamovida e da Omega. Fixemos unhas sesións de impro que foron a base do guión da película. E foi unha marabilla. É unha película moi premiada. 

“Son un tipo pacífico, pero a autoridade faime rebelarme, activa en min un mecanismo de defensa” 

Que máis fixeches en cine?

Sete Limbos, de Berio Molina. Eu fixen unha das sete accións. Fixemos un coro subacuático na auga conxelada de Lobios. Iamos buceando co snorkel e cantando debaixo da auga. Tamén fixen varias cousas con Zarauza, coma a música de Señor Z, de Flaneur ede Pontevedra, hora cero. 

Por que nos anuncios de proxectos teus sae con frecuencia o concepto de desobediencia sónica?

Sempre tiven un rexeitamento, unha resistencia á autoridade. E son un tipo pacífico, pero a autoridade faime rebelarme, activa en min un mecanismo de defensa. Penso que vivimos moi atados, moi constrinxidos. Moi contraídos. Os portugueses teñen o concepto descontraír, que me gusta moito. Aquí está todo hipernormativizado, hipercontrolado.. Un día propúxenme non ter móbil e estiven tres anos sen el, como experimento. A desobediencia sónica é unha analoxía de todo iso. Se un instrumento desafina, pois ben, que desafine todo. Podemos desorganizar todo. Dicía Burrows, desorganizar, atacar e desaparecer. A Igmig encántanos desaparecer e reaparecer. Interésanos a desobediencia creativa.

Ti tamén es docente. 

Si, e esa traxectoria docente tamén é longa. Comecei a dar clase por necesidade. Era novo e precisaba cartos. Tiña claro que non quería reproducir o que vivín como alumno, que era un ensino unidireccional no que o alumnado non creaba nada. Sempre dei clase de composición e de creación colectiva, incluso con crianzas de cinco anos. Mig e eu, que dabamos clase nunha academia, demostramos que os nenos de cinco anos tamén poden compoñer música. Repasamos os métodos que había e en ningún había espazo para que as crianzas compuxesen. Entón creamos nós un método. 

“Repasamos os métodos que había e en ningún había espazo para que as crianzas compuxesen. Entón creamos nós un método”

Outro proxecto co que segues traballando é Nacho, Faia, Lar, no que facedes música de Zeca Afonso. Algo diferente das outras cousas que fas. 

Diferente polos resultados, pero no fondo non tan diferente porque traballo cos mesmos elementos. O piano é unha constante en min. E tamén a electrónica. É un proxecto, ademais, con moitos espazos abertos para improvisar. Por iso cada concerto é diferente. Entón, ao final, si fago cousas en diferentes formatos, pero no fondo sempre coas mesmas compoñentes, que son o piano, a electrónica, a paisaxe sonora e a improvisación. Que xa nin lle chamo improvisar, porque é algo que como músico teño incorporado. Todos o temos, pero córtasenos de crianzas. E igual se trata diso, no fondo. De non perder a lucidez da infancia na maneira de relacionarse co mundo. 

Falamos varias veces dos espazos de creación colectiva. Son especialmente importantes para ti. 

Boto moito de menos o Alg-a Lab. Como espazo libre, aberto, de investigación, produción e aprendizaxe e de encontro e interrelación entre artistas. Hai unha carencia importante aí. Marcou moito a miña carreira. Permitiunos conectar con moitos outros espazos independentes de España e de fóra. Foi unha etapa moi rica. De feito eu nesa época case non fixen música, pero xestionaba o Alg-a Lab e escoitei cantidade de cousas das que aprendín moito. Agora o que pasa é que os espazos que hai están copados polas institucións. No mundo rural está a rede Aldear, pero no mundo urbano bótase de menos algo así. En Portugal é máis fácil crear espazos así. Aquí é moito máis difícil crear un espazo cultural porque son todo prohibicións, normativas, pegas.

“Igual se trata diso, no fondo. De non perder a lucidez da infancia na maneira de relacionarse co mundo” 

Organizas obradoiros curiosos. Como Da foliada á rave, no Museo do Pobo, ou Noise to meet you, na Unitaria.

Da foliada á rave naceu na Gentalha do Pichel. Xuntámonos para facer impro nunha foliada e eu levei cacharros de música electrónica. Probamos e quedou guai. O movemento que hai en Santiago de foliadas é marabilloso, ademais. O primeiro obradoiro Da foliada á rave foi no Museo de Pobo, pero vou volver preparalo para ofertalo este outono. Noise to meet you foi outro proxecto de desobediencia sónica, si. Pero coa pandemia a xente foise disolvendo un pouco.

Na pandemia sacaches un traballo tamén. 

Si, o Social Dist Dance. Eu traballaba co sintetizador e co ordenador, que era o que tiña na casa. Empecei a facer cousas e a xente de Favela Discos, do Porto, decidiu editalo. Outro proxecto que teño é a Orquestra Exploratoria, que saíu do Alg-a Lab. Un encontro de xente da música tradicional e folclórica con xente da música contemporánea que é un laboratorio máis para experimentar co encontro entre estes dous tipos de música. O son electrónico está feito de moitas capas que podes traballar por separado. O que facemos coa música tradicional é unha disección en capas tamén. Entón podemos coller os elementos por separado e mesturalos. Que é que fago no obradoiro de Da foliada á rave. A partir de aí podes crear algo totalmente novo.  É alucinante, ademais, compartir isto coa xente das rondallas, coas cantareiras, coa xente do rancho portugués…