Daniel Raventós (Barcelona, 1958) é economista, profesor na UB, fundador e membro do comité de redacción da revista Sin Permiso, e presidente da Rede Renda Básica, sendo ademais un dos principais impulsores no Estado desta proposta de redistribución da riqueza. Millán Fernández fala con el sobre a propia renda básica, a crise económica ou o proceso independentista catalán nunha extensa entrevista publicada tamén nas revistas Tempos Novos e Sin Permiso.

Por que a Renda Básica? En que consiste?

A RB é unha asignación monetaria incondicional para toda a poboación. É unha proposta moi diferente dos subsidios condicionados que a algunhas persoas lles parecen inmellorables. Estes subsidios esixen algunha condición: ser pobre, estar no paro… A RB é incondicional. Esta característica tan distintiva da proposta supuxo que algunhas persoas estiveran en desacordo con que “tamén a reciban os ricos”. Para entender o grave erro que supón esta afirmación, debe terse moi presente que é imprescindible avaliar conxuntamente tanto a cantidade da RB como o xeito de financiala (e hai máis de unha e de dúas formas de facelo). Que todo o mundo reciba a RB non quere dicir que todo o mundo gañe. Os ricos perden nas propostas de financiamento politicamente interesantes. Trátase dunha proposta que vén discutíndose desde hai unhas décadas en ámbitos académicos, en distintos parlamentos, nalgúns movementos sociais e en distintos países de todos os continentes. Sen ser coñecida por gran parte da poboación, o coñecemento da RB está moito máis estendido entre algúns sectores sociais que hai uns anos.

"A primeira lei social é, pois, a que asegura a todos os membros da sociedade os medios de existir; todas as demais subordínanse a esta"

Aínda que foi dita hai máis de dous séculos, a reflexión de Robespierre sobre o dereito á existencia segue sendo de rigorosa actualidade: “Cal é o primeiro fin da sociedade? Manter os dereitos imprescriptibles do home. Cal é o primeiro de eses dereitos? O de existir”. A primeira lei social é, pois, a que asegura a todos os membros da sociedade os medios de existir; todas as demais subordínanse a esta; a propiedade non foi instituída, nin foi garantida, se non para alicerzar aquela lei; é para vivir polo que se teñen propiedades. E non é verdade que a propiedade poida xamais estar en oposición coa subsistencia dos homes. Efectivamente, as grandes desigualdades económicas son un impedimento á liberdade da gran maioría. Cando un poder privado é tan inmenso que pode impoñer a súa vontade ou, máis tecnicamente, a súa concepción do ben, ao resto da sociedade ou a unha gran parte, a liberdade desta maioría está seriamente afectada. Os poderes privados máis desenvolvidos que actualmente lle poden impoñer a súa vontade á gran maioría da sociedade, incluídos moitos Estados que parecen estar ao seu servizo (e en moitos casos están directamente ás súas ordes), son as grandes transnacionais. Mediante ameazas de distinto calibre (migración a outro lugar, pechadura de fábricas) estas grandes transnacionais conseguiron entre outros obxectivos: rebaixas do imposto de sociedades, bonificacions fiscais moi diversas, adxudicación de terreos de forma ventaxosa respecto de outras empresas, impoñer a súa axenda aos gobernos.  Sen contar as axudas lexislativas que reciben desde moitos países que permiten a enxeñería fiscal mediante, aínda que non soamente, os paraísos fiscais e que ocasionan a evasión de cifras multimillonarias de impostos.

"Calquera política económica é primeiro política e despois económica, primeiro decídese (politicamente) a quen se vai a favorecer e despois aplícase a instrumentación (económica) que vai concretalo"

O Estado podería permitirse afrontar ese esforzo orzamentario nesta conxuntura económica?

Se cambiase o sector social ao que debe favorecer a política económica, sen dúbida. Como xa escribín en máis dunha ocasión, calquera política económica é primeiro política e despois económica, primeiro decídese (politicamente) a quen se vai a favorecer e despois aplícase a instrumentación (económica) que vai concretalo. A RB sería unha medida de política económica para garantir a existencia material de toda a poboación. Unha alternativa ben clara ao que hoxe estamos vivindo. A economía non é independente da política. Os ricos gañaron coas medidas económicas que se practican desde hai lustros. A maioría da poboación, pola contra, está perdendo.

Nun estudo no que participei con Jordi Arcarons e Lluís Torrens, mostramos que é perfectamente posible financiar una RB. Pero para falar moi seriamente e mostrar de onde podería saír o diñeiro aplicando unha gran reforma fiscal do IRPF, unha reordenación das asignacións monetarias públicas e dalgunha outra medida fiscal adicional. É soamente unha mostra de como se pode financiar unha RB. Enviamos a proposta a especialistas fiscais, publicárase nunha revista internacional especializada na RB, discutímolo con políticos e académicos. Ninguén nos indicou erros, cousa que, por certo, agradeceriamos encantados. Pero, volvo ao que comentaba antes: esta proposta formaría parte doutra política económica.

"A gran maioría da poboación declarante actual no IRPF e non-declarante resultaría gañadora respecto da situación actual. Soamente unha porcentaxe que oscilaría entre o 10 e o 15% da poboación máis rica sairía perdendo coa reforma proposta"

Para todos os cidadáns igual polo mero feito de selo? Incluso as rendas altas, os ricos e hiperricos?

Para responder seguirei utilizando o estudo mencionado na anterior pregunta. Os ricos reciben a RB, pero pagan máis. Honradamente, onde está o problema? No estudo mencionado, a gran maioría da poboación declarante actual no IRPF e non-declarante resultaría gañadora respecto da situación actual. Soamente unha porcentaxe que oscilaría entre o 10 e o 15% da poboación máis rica sairía perdendo coa reforma proposta. Unha porcentaxe similar quedaría nunha situación parecida á actual, dependendo da realidade dos seus respectivos fogares, e entre un 70 e un 80% da poboación situada nos niveis inferiores de renda dos outros dous grupos sairía gañando coa reforma. Dito con outras palabras: produciríase unha gran redistribución da renda dos sectores máis ricos ao resto da poboación. É dicir, o contrario do que se produciu ao longo das últimas décadas, especialmente nos últimos anos. De feito o índice de Gini en Cataluña pasaría de ser un dos máis desigualitarios de Europa a poñerse ao nivel de Noruega, o país europeo que presenta a menor desigualdade.

Sabemos que esta proposta, esta aposta por garantir a existencia material a toda a poboación, significa cambiar algunhas cousas moi importantes. Significa que os traballadores terían un maior poder de negociación, significa que determinados salarios deberían aumentar, significa que moitas mulleres non serían dependentes materialmente dos seus maridos, significa que as persoas poderían elixir con moita maior liberdade que na actualidade que parte do seu tempo poderían dedicar ao traballo voluntario ou militante, ao traballo doméstico e ao traballo remunerado monetariamente. E todo iso significa confrontarse con intereses sociais minoritarios, pero poderosos, que non consideran nada beneficioso para eles o que a RB comportaría. Está ben, non pode ser doutro xeito. Non se conquistou o sufraxio universal, ou as vacacións pagas, ou a supresión do traballo infantil, pedíndoo por favor.

"Esta aposta por garantir a existencia material a toda a poboación, significa cambiar algunhas cousas moi importantes. Significa que os traballadores terían un maior poder de negociación"

Que efectos positivos tería? Que riscos?

Comenteino anteriormente: garantir a existencia material de toda a poboación. Este obxectivo directo e os moitos indirectos que se conseguirían parécenme prioritarios a calquera outro. Permítome engadir máis directamente outro importante. Como é palmariamente notorio, unha das características fundamentais do funcionamento económico dentro da zona UE (e doutras xeografías, por suposto, pero concretamos neste ámbito por ser o da nosa área) é a gran capacidade de que dispón o Capital para disciplinar á poboación traballadora. O factor principal desta capacidade disciplinaria é a existencia dunha gran parte de poboación traballadora sen emprego. Cando a posibilidade de despedimento convértese en algo cada vez máis frecuente nunha situación de crise, máis disposta está a poboación traballadora para aceptar condicións laborais peores. O aproximado pleno emprego, cando existía, comportaba un debilitamento desta disciplina empresarial. A RB representaría unha ferramenta moi poderosa para debilitar esta capacidade disciplinaria do capital. Creo que, aínda que poida resultar moi paradoxal, os sindicatos en xeral con algunha honrosa excepción, non entenderon a enorme capacidade da RB para debilitar a disciplina que o capital pode impoñer, e impón, nunha situación de enorme desemprego. Riscos? Non vexo, francamente.

Ultimamente apareceron distintas iniciativas, como a Rede de Solidaridade Popular, que tratan de combater a pobreza dunha forma afastada da caridade. A RB sería un substitutivo ou un complemento a estas iniciativas? Non sería máis adecuado promover o pleno emprego?

A RB non é caridade, é xustiza. A RB é compatible con outras medidas. Por exemplo, entre os autores do traballo de financiamento antes mencionado, hai quen está moi interesado en combinar a RB con propostas de redución da xornada laboral. Claro que son compatibles. Sobre a xornada laboral gustaríame dedicar unhas palabras. En 1930 Keynes escribiu un artigo no que facía previsións económicas para un século despois, é dicir, agora case ao virar a esquina en 2030. Case todas as previsións foron acertadas cunhas marxes de erro comprensibles a case cen anos vista. Pero houbo unha das previsións en que Keynes marrou completamente: daba por suposto que no 2030 a xornada de traballo remunerado duraría 15 horas semanais! Supuña que unha economía tan desenvolvida permitiría que a xente traballase algo para vivir, non vivise para traballar. A razón de que iso non sexa así non fai falta buscala nos libros de maxia negra, senón en beneficio de quen se gobernou.

"Ata que non se consiga o pleno emprego a xente ten que vivir. Dou por suposto que nin o máis fanático defensor da plena ocupación pode chegar a afirmar que a teremos dentro duns poucos anos"

Promover o pleno emprego? Son un firme partidario. Si, dispoñer de postos de traballo dignos e decentemente remunerados para toda a poboación que queira estar no mercado laboral paréceme un obxectivo fantástico. Pero falemos en serio. Imaxinemos unha situación na que o índice de paro está por riba dos dous díxitos, moitos postos de traballo teñen uns salarios indecentemente baixos, as condicións laborais son moi precarias... Bo, non hai que imaxinar demasiado, miremos ao noso redor na mesma Unión Europea, para non ir máis lonxe. Ante unha situación así hai unha resposta dos defensores da RB que espero que todos os partidarios da plena ocupación acepten: ata que non se consiga o pleno emprego a xente ten que vivir. Dou por suposto que nin o máis fanático defensor da plena ocupación pode chegar a afirmar que a teremos dentro duns poucos anos. E aínda moito menos que esta plena ocupación sexa con traballos dignos e decentemente remunerados. E moito menos aínda cunha duración do tempo de traballo de 15 horas semanais, como Keynes predicía. Aínda que como opción, mentres tanto, a RB sería unha proposta intelixente para os defensores do pleno emprego.

Hai outro argumento que, dada a situación actual de desemprego masivo, queda quizais nun segundo plano, pero que para min segue tendo importancia: cunha RB os traballadores terían moita máis liberdade que agora para aceptar ou non un posto de traballo. En todo caso, non aceptarían traballos de semiescravitude. Este é o compoñente subversivo da renda básica ou, para ser máis modestos, o que a fai insoportable para os amigos das grandes desigualdades sociais e do capitalismo neoliberalmente existente.

Por que case non hai partidos que leven a Renda Básica nos seus programas electorais? Por que se descoñece tanto entre a sociedade?

Non é de todo exacto. Nestas eleccións europeas, que eu saiba, cando menos catro candidaturas de esquerdas apostan pola RB nos seus programas electorais: Bildu, IU, Equo e Podemos. Catro candidaturas non está nada mal. Iso era impensable hai 3 ou 4 anos. Hai 10 anos era simplemente ciencia ficción. Agora ben, é certo que entre a militancia destes partidos ou coalicións electorais, o descoñecemento da RB é aínda moi grande. Se así é entre as candidaturas que defenden esta proposta, como será este descoñecemento no conxunto da sociedade.

O 22-M chegaron a Madrid as Marchas da Dignidade. Entre as reivindicacións básicas, tapadas polo ruído dos altercados e a resposta policial, encontrábase a RB. Que valoración fai das Marchas e que percorrido augura de contestación e mobilización social?

Poucas horas despois das marchas da dignidade escribiamos Antoni Domènech, Gustavo Buster e eu en Sen Permiso: As Marchas da Dignidade, como os outros movementos sociais que viñeron desenvolvéndose no noso país desde o 15-M, incluídos os movementos populares polo "dereito a decidir" de Cataluña e o País Vasco apuntan claramente a unha estratexia de acumulación de forzas sociais que, dun ou doutro modo, desembocará en cambios electorais bastante radicais e moi posiblemente nunha nova maioría de esquerdas. De fraguar politicamente esta última, necesariamente abriría un boquete rupturista no statu quo político e económico herdado da Transición, incluídas as relacións con Bruxelas e Berlín.

"Podemos ter democracia ou podemos ter a riqueza concentrada en poucas mans, pero non podemos ter as dúas"

Engado agora: democracia e riqueza extrema son términos incompatibles. E creo que, con estas ou outras palabras, unha parte importante da cidadanía así o está entendendo. Expresouno inmellorablemente o que foi xuíz estadounidense da Corte Suprema de 1916 a 1939 Louis D. Brandeis: Podemos ter democracia ou podemos ter a riqueza concentrada en poucas mans, pero non podemos ter as dúas. As Marchas serían unha expresión de que así o está entendendo un número cada vez maior de persoas.

É tan grave a situación social e de pobreza que debemos buscar respostas tan audaces e que xeran tal disparidade de opinións?

A pobreza non é soamente unha carencia de medios, é falta de liberdade. Unha persoa pobre non é libre. Estoume referindo á concepción republicana da liberdade segundo a cal non ser libre si non se ten a existencia material garantida socialmente. Non dubido que hai concepcións da liberdade que aceptarían que un pobre pode ser libre. Incluso un escravo. Son concepcións da liberdade que me interesan moi pouco.

"A pobreza non é soamente unha carencia de medios, é falta de liberdade. Unha persoa pobre non é libre"

O último informe de UBS (antigamente coñecíase como Unión de Bancos Suizos) Wealth-X and UBS Billionaire Census 2013, indica que no Reino de España hai 22 milmillonarios que acumulan unha fortuna de 74.000 millóns de dólares, o que equivale a máis do 5% do PIB do Reino. Si, soamente 22 persoas acumulan esta incrible fortuna. E os 2.170 humanos que no 2013 atesouran 6,5 billóns de dólares dispoñen da mesma fortuna que representa todo o PIB mundial menos o da Chinesa e os EEUU. Esta inmensa cantidade de diñeiro en tan poucas mans é un 60% superior do que acumulaban en 2009. Efectivamente, en plena crise e en 4 anos aumentaron un 60% a súa riqueza, nada mal. As moi concretas 2.170 persoas e algunhas máis son as que están no extremo privilexiado das grandes desigualdades. Republicanamente que 2.170 dispoñan da mesma riqueza que o PIB mundial menos o chinés e o estadounidense é algo completamente inaceptable. Non se trata soamente de desigualdade, trátase dun problema de liberdade.

O paro está chegando a cotas incribles en moitos países ricos. No caso do Reino de España bátense récords. Se tomamos en serio os tres elementos mencionados: pobreza, riqueza e paro, pode estrañar que se busquen respostas audaces, para utilizar as mesmas palabras da pregunta? Debo deixar moi claro que a proposta da RB me pareceu unha boa medida en situacións de, digamos, bonanza económica. Nunha situación social como a actual, produto das medidas económicas que se levaron a término coa suposta intención de combater a crise, aínda hai razóns adicionais.

Claro que a RB xera diversidade de opinións. Por certo, máis entre a esquerda que entre a dereita. Entre a dereita a unanimidade é moi grande: contra a RB. Entre a esquerda, hai persoas que opinan que a condicionalidade é mellor, que as rendas de insuficiencia de rendas son preferibles á RB, etc. Algúns dos argumentos en contra da RB por ser incondicional, son produto simplemente da insuficiente información. Outros argumentos son máis ben doutrinais ou de oposición de principio.

"As veteranas reivindicacións das patronais europeas foron concedidas polas dereitas e as esquerdas máis entregadas aos intereses das empresas transnacionais"

Que valoración xeral fai destes xa 7 anos de crise?

Un desastre. Se con poucas palabras puidese resumirse este desastre faríao dicindo que as veteranas reivindicacións das patronais europeas foron concedidas polas dereitas e as esquerdas máis entregadas aos intereses das empresas transnacionais. Efectivamente, a crise económica, o euro, a débeda pública teñen algunha cousa que ver, sen dúbida. Pero, como diciamos nun artigo editorial de Sen Permiso xa hai máis dun ano, estes factores son, sobre todo, escusas. Naquel artigo citabamos a un dirixente da patronal francesa MEDEF, Denis Kessler, quen deixou escrito xusto ao comezo da crise en outubro de 2007: O modelo social francés é o puro produto do Consello Nacional da Resistencia. Un compromiso entre gaullistas e comunistas. É hora de reformalo, e de que o goberno se empregue a fondo nesa reforma.  A lista de reformas?  É moi simple: quiten todo o que se realizou entre 1944 e 1952; todo, sen excepción. Do que se trata hoxe é de saír de 1945 e de desfacer metodicamente o programa do Consello Nacional da Resistencia. En Francia é o programa segundo, a concepción de Kessler do Consello Nacional da Resistencia, noutros países trátase dunha orixe diferente, pero con esta característica común: de todas as conquistas que a poboación traballadora foi conseguindo tras duras loitas. Trátase de acabar con elas. Esa é a valoración xeral breve destes 7 anos de crises e de políticas económicas postas en marcha. Pero a ofensiva non acabou. As pretensións de distintos dirixentes patronais europeos expresadas con distintos subterfuxios é clara: conseguir traballo semiescravo. Que o consigan ou non dependerá da resistencia que poida opoñerse.

"As pretensións de distintos dirixentes patronais europeos expresadas con distintos subterfuxios é clara: conseguir traballo semiescravo. Que o consigan ou non dependerá da resistencia que poida opoñerse"

Como ve a esquerda española? Que camiño debe percorrer?

Non creo que sexa de moito interese dar consellos. Son gratis e hai para todos os gustos. A imaxinación é libre, pero a realidade pon as restricións. Para non deixar baleira a resposta, referireime soamente a un aspecto que me interesa e que é produto do tremendo movemento democrático catalán polo dereito a decidir. A esquerda española terá que vencer tentacións centralistas. As esquerdas catalás, vascas e galegas poden axudar a iso. Hai persoas de esquerdas no Reino de España que teñen un serio problema: esixir que o movemento polo dereito de autodeterminación catalá teña un programa socializante ou claramente de esquerdas. Son dúas cousas distintas.

"A patrioteiros españois, a dereita sempre será o orixinal preferido. As copias máis ou menos bastardas sempre saen perdendo. Neste tema, o PP sempre pasará por diante do PSOE"

O dereito de autodeterminación ou a decidir, como agora foi con maior ou menor fortuna popularizado, significa que a poboación dunha nación, mediante un Estado propio, decide que relacións soberanas quere manter con outros Estados. Aquí poden coincidir moitos demócratas que consideran que o dereito á autodeterminación, como así o consideraban todas as esquerdas durante o franquismo, é un dereito inalienable democrático a defender. Unha mostra, por certo, da dexeneración extrema e da súa dependencia do réxime da Transición dunha parte desta esquerda, e no que agora me estou referindo, son as declaracións de Rubalcabas, Guerras, González, Navarros e tutti quanti declarando sen o menor rubor que o dereito á autodeterminación, nin agora nin nunca. Son ata torpes cos seus propios intereses. Os votos que así queren gañar no Reino de España fóra de Galicia, Cataluña e País Vasco, diríxense con maior xenerosidade ao PP e a UPyD que non a eles. A patrioteiros españois, a dereita sempre será o orixinal preferido. As copias máis ou menos bastardas sempre saen perdendo. Neste tema, o PP sempre pasará por diante do PSOE.

"A esquerda española terá que vencer tentacións centralistas. As esquerdas catalás, vascas e galegas poden axudar a iso"

Ben, o gran movemento polo dereito a decidir de Cataluña é moi heteroxéneo como non pode ser doutra forma cando participa de forma activa ou pasiva unha gran maioría da nación. Dentro dos partidarios do dereito á autodeterminación, hai xente de dereitas, de esquerda moderada e de esquerda extrema que, evidentemente, teñen proxectos sociais moi distintos. Hai unha certa esquerda que confunde os términos. Algo así como só defenderemos a independencia se vai acompañada dun programa inequivocamente socialista (ou de esquerdas). Que é como dicir que non a apoiarán nunca. E afírmanse moi pimpantemente sentenzas como: si, queremos ser independentes, pero dos mercados tamén. Entenden realmente o que significan cada unha destas palabras?

Para abreviar e expresalo en forma de preguntas: entenderon o que é o dereito de autodeterminación dunha nación?, é que sen este dereito seremos máis independentes dos mercados?, é que se Cataluña lograse a independencia política do Reino de España sería máis dependente dos mercados do que o é agora?, é mellor ser dependente dos mercados, por utilizar a mesma forma de expresarse, dentro do Reino borbónico español que fora del?, non se dan conta que o dereito a decidir pon patas para arriba o réxime xurdido da segunda restauración borbónica, a infame Transición que proclamou constitucionalmente, por herdanza directa de Franco, a España indivisible selada constitucional e parlamentariamente desde o carniceiro franquista Fraga ata Carrillo?, é que o proceso democrático catalán non pode ser unha axuda á autodeterminación española en defensa dunha república contra a monarquía borbónica?, é que pode sobrevivir o réxime borbónico xurdido da Transición cunha Cataluña independente? Hai unha tremenda confusión sobre todo iso que di pouco ben da esquerda española aínda que, en parte, motivado á peito da onda democrática catalá polo dereito a decidir, haxa reflexións e rectificacións entre a esquerda española merecedoras do maior respecto.

"Non se dan conta que o dereito a decidir pon patas para arriba o réxime xurdido da segunda restauración borbónica, a infame Transición que proclamou constitucionalmente, por herdanza directa de Franco, a España indivisible selada constitucional e parlamentariamente?"

Dentro desta esquerda aínda estaría a máis reticente non xa a apoiar a independencia senón o dereito a decidir, aínda que afortunadamente en Cataluña cada vez é máis testemuñal, máis aló do suicidio que está realizando o Partido Socialista de Catalunya, non para o seu propio beneficio electoral senón para o de partidos como Cidadáns, que están pescando en río revolto. O que Cidadáns, este partido granespañolista, representa en Cataluña merecería unha análise detallada, pero chegue agora con dicir que é un dos perigos políticos reaccionarios e filoconstitucionalistas borbónicos máis importantes que temos en Cataluña.

Cando se experimentan procesos sociais dunha envergadura como a que vivimos en Cataluña, as opinións mudan, moitas persoas radicalízanse, outras que se mantiveron distantes incorpóranse. Un movemento tan enorme axita e cambia o que partidos, sindicatos, intelectuais de primeira, segunda e terceira división dicían poucos meses por non dicir anos antes. Recórdese que unha tentación para moitos foi minimizar a magnitude do proceso, outra foi asegurar que sería manipulado pola dereita e outra proclamar que se disolvería pronto. Que Santa Lucía lles conserve a vista! As hemerotecas non perdoan, e é interesante comprobar o que dicían uns e outros hai soamente uns poucos anos. Non hai que desesperar, a política faise na realidade que nos é dada, non na que nos gustaría que nos fose dada. Aí estamos. 

Pero todo este gran movemento democrático, non está manipulado por Mas e o seu goberno? Vostede é nacionalista e partidario da independencia?

Mire, hai poucos días The Economist laiábase do pouco control que tiña o Presidente catalán sobre as forzas do movemento independentista catalán. The Economist é unha revista de orde. Nin Mas, nin o seu goberno, nin o seu partido, nin ningún outro partido controla nin tan só á Asemblea Nacional Catalá (ANC). O movemento é algo moito máis grande que o que lles gustaría aos seus inimigos.

Eu proveño dunha tradición política internacionalista e son independentista desde hai 25 anos, ano máis ano menos. Non son nacionalista. Non creo que a miña vocación internacionalista mingüe por defender a independencia de Cataluña. Creo que sobre iso hai tamén moita confusión. Hai 25 anos o independentismo era minoritario, había que ir ao contraxeito e era necesario afiar os argumentos. Hoxe, cando o independentismo e non digamos xa a defensa do dereito a decidir é maioría social en Cataluña, tamén hai que facelo, pero poñendo especial incidencia en aspectos diferentes aos de hai un cuarto de século e que fan referencia a moitas das terxiversacións amplamente estendidas.

"As clases populares catalás teñen moitas cousas en común coas españolas, pero non hai ningunha razón hoxe politicamente seria para manterse nas fronteiras deste réxime"

As clases populares catalás teñen moitas cousas en común coas españolas, pero non hai ningunha razón hoxe politicamente seria para manterse nas fronteiras deste réxime. Se a poboación española o entende, se considera que o proceso pola autodeterminación de Cataluña pode ser unha gran oportunidade para a súa propia autodeterminación, as relacións de solidariedade e de loita contra inimigos comúns serán máis levadeiras e especialmente máis libres.

O 4 e 5 de abril celebrouse en Barcelona un Simposio Internacional de Sin Permiso no que participou, entre moitos outros, Xosé Manuel Beiras. Como ve a experiencia AGE?

Xosé Manuel Beiras foi moi aplaudido neste simposio de Sen Permiso. Desde a distancia xeográfica aínda que coa estreita relación que manteño e mantemos en Sen Permiso con Xosé Manuel Beiras, que é membro do seu Consello Editorial, e con Martiño Noriega, que escribiu algúns artigos de conxuntura galega en Sen Permiso, podo dicir que é unha das experiencias máis interesantes da esquerda dos últimos anos.