Ás veces é coma unha pantasma silenciosa, cando a percorres na noite pecha bordeando o río Asma, escoitando ao lonxe o fraaa fraaa do ar no millo. Outras veces é coma unha vella decadente e vencida pola vida, porque só fala entre dentes. Ás veces é estarrecedoramente trivial e cotián, sobre todo pola mañá, cando a xente sae e entra coma formigas nos negosios e respóndeche cun ola! apresurado.

De vez en cando é luminosamente alegre e vitalista, sobre todo polas noites de fin de semana, cando a xente sae á rúa farta de traballar ou estar en paro e vai procurar evasión nalgún bar atendido por algunha camareira universitaria, farta de facer o amor con intelectuais. De vez en cando mesmo pódeche parecer dunha beleza sublime, se fechas os ollos e tratas de non darlle moita importancia ao seu caótico urbanismo.

Ás veces paréceme tranquilizadoramente tradicional e acolledora, cando observo aos xubilados xogar ás cartas con ese sorriso sereno, acostumado a exclamar durante toda a vida arreee carallo! Outras veces paréceme canalla e libertaria, cando che sorprende con algunha asemblea popular de foros e vilas galegas.

Ás veces paréceme romántica e inzada de memoria, tal coma un lied de Shubert, cando chove e vou na procura do cheiro a pedra mollada que deixan os adoquíns da zona vella. Ás veces é abafantemente anti-erótica, cando escoitas a cháchara intranscendente e o provincianismo paifoco dos seus políticos.

Outras veces é decadente e triste ao mesmo tempo, cando observas a un vello amigo falar sozinho na barra do bar, coas costas encorvadas e a mirada perdida, acompañándose dun vaso de viño baleiro.

Outras veces, si, parece a estampa resacosa dun franquismo residual, coas súas misas de Domingo inzadas de xente, as súas miradas hipócritas que interrogan e ti de quen ves sendo?, o seu insoportábel silencio incapaz de chamarlle ás cousas polo seu nome, a súa procesión dos caladiños, a súa amable cortesía desinteresada chea de interese, as visitas periódicas dos seus alcaldes aos funerais e ás mega-paparotas de tíos, primos, sobrinos y demás familia… etc.

Ás veces percíboa ausente, afastada e resentida, como as badaladas da igrexa vella e os ouveos dalgún can nocturno, ou como a mirada dalgún pijo, con plata ou sen ela, que non pode soportar que lle plantes un sorriso á vida mentres soltas un improperio tras outro ao goberno. Outras veces síntoa tan próxima que me doe ata no corpo, cando miña nai fala dende a dor da súa propia experiencia vivida, ou cando meu avó mira pola fiestra coa nostalxia e as bágoas contidas por non poder volver á casa de pedra que levantou co suor das súas mans, ou cando vexo entrar ao meu pai pola porta da casa, con mirada ausente e preocupada polo futuro do taller metálico que alimenta á familia.

Ás veces esquézome dela voluntariamente, de Chantada, e collo a mochila ás costas, rumbo á Ribeira Sacra, onde non existen as xeometrías rectas, as verdades rectas, as persoas rectas, as memorias rectas ou os camiños rectos. O único recto que existe na Ribeira Sacra son os socalcos nos que comeza a nacer o viño, fermentado coa mesma tenrura e coidado coa que se coida a unha criança, e a reforma gregoriana imposta polos monxes beneditinos da Abadía de Cluny, que unificou o ritual litúrxico do cristianismo en todo occidente. Polo demais, todo na Ribeira Sacra diría que é curvo, sinuoso e misterioso, coma calquera xeografía virxe inzada de memorias por contar, de cancioneiros que rescatar e de camiños por andar.

Aquí, na Ribeira Sacra, Fenosa segue pretendendo chupar o sangue e a terra toda do Río Miño dende Belesar a Os Peares, pois, ¡mamma mia!, seica en pleno século 21 os ríos e os montes mancomunais seguen a ser propiedade privada. Aquí, na Ribeira Sacra, Iberdrola derruba igrexas e capelas protexidas en nome do progreso e da modernidade ou modernización.

Aquí, na Rivoira Sácrata, bebíase o viño gracias aos brazos e lombo, tolleitos e suorosos, dos braceiros da viticultura heroica, que traballaban de sol a sol durante o día carregados de cestos de uva madura. Dende aquí, despois da conquista Romana da Gallaecia primitiva, os caldos de Amandi chegaban ao estómago dos grandes patricios de Roma, que nada sabían da suor nin dos problemas dos braceiros, nin da viticultura heroica, nin dos problemas das xentes desa provincia do Imperio á que chamaron Gallaecia. Aquí, tamén, Don Núñez Feijoo declara que a Ribeira Sacra é “o lugar cinco estrelas” de Galicia, malia que a maior parte dos seus habitantes non aspiren a outra cousa que á emigración, á supervivencia ou a unha humilde casucha nunha leira. Mais nada.

A Ribeira Sacra é unha pinga de auga dende a que proxectarse cara afora e cara a dentro dun mesmo. Castros protohistóricos, calzadas romanas, restos paleocristians, templos Barrocos e mozárabes, grandes fortalezas señoriais de época baixomedieval, pontes románicos outrora custodiados por monxes-guerreiros, mercenarios desa alta nobreza galega que andaba sempre a paus entre ela, e fortalezas militares :  todo un basto sistema de seguridade local que foi decaendo coa centralización do poder político e económico durante o reinado dos reis Católicos.

Coma no resto do mundo, aquí, en Chantada, minúscula pinguiña situada dentro desoutra pinguiña do universo chamada Ribeira Sacra, tampouco o tempo e a memoria estiveron nin están fechados nunha burbulla, e tamén se moven, si, vaia se se moven.

Se non vides, eu non sei a que demo esperades.