O neno está aprendendo a falar e os pais sentímonos unha illa no océano, e non unha illa paradisíaca, destino de lúas de mel, senón a Iwo Jima da Segunda Guerra Mundial. É o que ten falar galego nun medio onde se cre que a lingua de Castelao só vale para ser diferente, ou cando menos, sospeitoso de intentalo. Pero o neno, cos seus tres anos, é un tipo listo, así que sen ningún problema fala castelán onde el interpreta que o castelán é o que hai que falar e galego con quen lle fala galego coa suficiente convicción. Pero o mellor, como en todos os nenos, é como el o explica. Chama a atención das visitas, especialmente se son primeirizas, achegando as tixoliñas cheas de plastilina mentres os maiores conversamos de calquera cousa aburrida e agarda paciente e silencioso o momento de poder explicar que “eu falo galego, castelán e español”. A xente sorrí, algúns dobran literalmente coa risa, outros lanzan aos pais miradas reprobatorias, dando a entender que unha persoa con formación filolóxica coma min non debera deixar falar o seu fillo neses termos de inexactitude.

Os máis pedantes, baseándose en postulados pedagóxicos, deslizan na conversa o beneficioso que sería para o rapaz sacalo desa confusión. Outros simplemente non aprecian nada significativo no asunto, pero sen dúbida estes últimos son xente sosa, sen capacidade para observar nada na vida, en definitiva, “xente que pasa polo mundo pero o mundo non pasa por eles”. 

Por que fala o noso fillo galego, castelán e español? Fala galego por razóns evidentes, porque llo ensinamos. Fala castelán, porque no cole case todos os nenos falan castelán, o primo fala castelán, os tíos, os avós (e enumerando poderiamos seguir ata o final dos días) e fala español porque súa nai non fala español. A diferencia entre o español e o castelán, alén das que anotaran os gramáticos en tempos, fala de moitos hábitos da miña mocidade compostelá. O feito de eu empregar a palabra español para me referir á lingua de Cervantes di moito de min, sitúame nun espazo, enmárcame.

Isto é así porque as palabras non son en absoluto inocentes, arrastran tras elas centos de significados calados, intencións, a veces enganos, que só a eses que andan polo mundo sen o mundo andar por eles se lles poderían escapar. Aínda así, e sen ánimo ningún de faltar, a maior parte da poboación coa que bato acotío semella deses últimos: non desconfían das palabras. Nunca sospeitarían que elas, sobre todo as que acompañan o poder, son auténticas bombas enterradas na cotidianía dos telexornais. Están aí agardando a estouparnos cos feitos que camuflan. Despois diremos que non nos avisaron, pero será mentira. Non se desconfía de palabras-arma como liberdade, austeridade, xustiza, transparencia... que en boca de miña nai non dirían “alerta!”, pero en boca dos que nos mandan son tanques contra nós. É que esas son as nosas palabras, as palabras do pobo, pero postas en boca dos banqueiros, dos curas, dos caciques e, en fin, de todos aqueles que ata agora porfiaron en contra desas mesmas palabras. Só iso deberíanos facer recear das intencións de quen hoxe as enuncia. É a guerra, e vén camuflada na linguaxe. Estarrecedor.

Pero non pasa nada, non nos alarmemos. Dentro de pouco non terán con quen loitar: nin oporemos nin haberá resistencia. A  xente diche  “as linguas só teñen que valer para entenderse”. Que bonito, soltar iso e quedar tan tranquilo. As linguas son moito máis, codifícano todo, todo está nas palabras, un pode chegar a dominar o mundo con elas e, se no universo houbese vida que entendese algunha das nosas linguas, pois tamén. Pero diso non se debate na tele, non aparece nas películas, non sae teleseries. Así que moitos dos que empregan as palabras nunca saberán como os dominan con elas.  Eles serán os primeiros en asasinarnos.