A pasada fin de semana tivo lugar o debate electoral organizado pola SER na cidade da Coruña e, Miguel Lorenzo Torres, candidato popular e senador pola provincia, apuntaba xa na introdución á loita contra a inseguridade e a “tolerancia cero contra las okupaciones” coma un dos principais eixos do seu futuro -á par que improbábel- programa de goberno

A pasada fin de semana tivo lugar o debate electoral organizado pola SER na cidade da Coruña e, Miguel Lorenzo Torres, candidato popular e senador pola provincia, apuntaba xa na introdución -coa afectada insistencia de aquel que non quita da boca a expresión first and foremost- á loita contra a inseguridade e a “tolerancia cero contra las okupaciones” coma un dos principais eixos do seu futuro -á par que improbábel- programa de goberno. 

E aínda que o fact checking pareza estar de moda, a meirande parte da cidadanía segue a decantarse polo mastigado externo da información. Botándolle unha ollada rápida as cifras aportadas polo Ministerio de Interior, apréciase unha caída acusada nos roubos en domicilios e nos roubos con violencia no último trimestre de 2022. A cidade mostra tamén unha taxa un 40% mais baixa en delitos violentos fronte á media das urbes do seu tamaño. Todo isto, no seo dun estado cunha taxa moi por debaixo da media da Unión Europea en índice de criminalidade. Nunha vila que, a pesares de todas as posibles melloras, é afable e cercana, e que se caracteriza pola convivencia e a multiculturalidade. Con todo, a maior crítica que aquí esgrimo vai por outras vereas.

Nos meus máis de sete anos no mundo do debate, nos que exercín como orador, xuíz e profesor, no que máis se me insistiu (e insistín) foi na importancia dos nexos causais, no evitar as falacias e, sobre todo, en eludir os saltos lóxicos. Preguntarse o por que do por que do por que. O filósofo esloveno Slavoj Zizek comeza a súa obra Sobre a violencia cunha vella historia dun traballador sospeitoso de roubar material da fábrica onde traballaba. Dia tras día, o supervisor de planta adicábase a intervirlle o carriño de metal co que se dirixía cara a súa casa ao final da xornada, ensimesmado en procurar atopar entre as súas pertenzas materiais ou ferramentas que puidera vender de estraperlo. A sorpresa chegou cando, meses máis tarde, alguén caeu na conta de que o que estaba a furtar eran as mesmas carretillas.

Así, as realidades exaltadas da violencia, que se converten en tema focal nas semanas previas as eleccións, coma se as vagas de furtos foran cousa tan inherente ás campañas coma os repartos, as coladas ou os debates, parecen servir á vez, e contraditoriamente, coma unha distracción fronte á verdadeira problemática social subxacente. Outro tipo de violencia que por sistémica, pasa desapercibida, do mesmo xeito que os carriños furtados. A violencia propia dun sistema económico que, no mellor dos casos, normaliza as súas externalidades, pero que a miúdo participa en sinalar como culpables ás súas vítimas.

Xa en 2020, o Institut Cerdá estimaba que tan so ao redor dun 10% das okupacións no estado español son conflitivas e supoñen problemas cívico sociais para a veciñanza. De feito, a maioría delas pasan desapercibidas, en tanto as vivendas obxecto de ocupación son, na súa inmensa maioría lugares baleiros propiedade dos bancos e, incluso, das propias administracións. Un cambio de marco valente falaría da inxustiza que supón que as grandes institucións financeiras sexan donas dun parque de vivendas tan necesario, esas que tanto proveito teñen sacado da facenda pública e do servilismo de moitos actores políticos.

A substitución da defensa do colectivo e do ideal de xustiza polo medo como principio mobilizador de toda acción política. A preferencia pola proliferación do individuo amedrentado fronte á solidariedade da vida en común. O medo ao estranxeiro, o medo ao pobre. E o que é peor, o medo ao próximo, a aquel co que máis nos deberiamos sentir reflexados

O Partido Popular conténtase, unha vez máis, con sinalar un problema sen propor alternativas reais. Ou, o que é o peor, formando parte do gran aparello social que pretende expulsar ás persoas vulnerables ao ostracismo, mentres contribúe ao tempo a poñer en marcha políticas que non fan máis que apuntalar as condicións materiais desa mesma marxinalidade. En todo caso, Miguel e o seu partido non son os artífices únicos da paranoia. Sen saír da cidade e do país, observamos como os medios de comunicación xogan un rol capital na sedimentación destas teses. Marta Fernandez, Secretaria da Federación de Unión de Comercios Coruñesa (FUAC) dicíalle a La Voz de Galicia nunha entrevista a finais do pasado 2022 que “esto sigue siendo un barrio tranquilo y seguro. Lo que no queremos es que la gente tenga la sensación de que es una zona peligrosa, porque no es así. Nuestra vida cotidiana sigue siendo normal.” O curioso foi atopar tales declaracións nunha peza que o xornal optou por titular como Los datos hablan: la delincuencia crece en A Coruña.

Ulrich Beck, o pai intelectual da idea da sociedade do risco, sempre apunta que este non significa máis que a “anticipación colectiva da catástrofe”. O risco como un exercicio pseudo-estatístico baseado nun xogo xa propio da (pos)política, e que pasa pola manipulación da multitude, entendida como a comuñón de persoas atemorizadas as unhas das outras. A substitución da defensa do colectivo e do ideal de xustiza polo medo como principio mobilizador de toda acción política. A preferencia pola proliferación do individuo amedrentado fronte á solidariedade da vida en común. O medo ao estranxeiro, o medo ao pobre. E o que é peor, o medo ao próximo, a aquel co que máis nos deberiamos sentir reflexados.