Na terraza dun café leo no xornal unha entrevista con Mario Muchnik na que di que o libro electrónico lle parece “unha cousa noxenta”, “ridículo e abominábel”. É domingo e a mañá é soleada, a temperatura é perfecta, un non entende tanta carraxe. Engade o ex-editor que non coñece a ninguén que lese o Quixote nun deses trebellos noxentos, nin ningunha outra obra importante, simplemente porque non se pode. Imaxinemos, di, que un se pon a ler Guerra e Paz na praia e se lle acaban as pillas. Pois acabouse Guerra e Paz, di Muchnik.
Hoxe nas cidades inzan os chambos onde se venden libros vellos. O título da librería que máis libros ofrece en Vigo dispútano a Casa del Libro, Librouro e Coleccionistas, esta última unha tenda de segunda man que acaba de ampliar negocio entre a rúa das Camelias e a de Romil. Por número de títulos non me atrevo a aseguralo, se falamos da taxa de crecemento… non hai cor.
Que quere dicir isto? Moitos deses chambos, a carón dos libros ofrecen toda caste de vellarías: pratos escachados, móbeis comidos pola couza, candelabros enferruxados, vinilos raiados, roupa luída e esgazada, zapatos deformes e furados... Se me preguntades polo futuro dos libros, custaríame disocialo do resto das mercadorías coas que comparte espazo.
“Pero os móbeis teñen futuro” diredes, “e a roupa, as vaixelas, as cristalerías. Son mesmo obxectos de prestixio”. Certo. Enriba nós somos os máis pobres. Algúns libros nunca imaxinaron que chegarían a verse en semellante trance, pensaban que a posición do seu propietario ou o xenio do seu autor os salvaría da queima, ou que a desgracia lles tocaría a todos os libriños humildes das coleccións de peto antes que aos de pasta dura. Sic transit...
Un mira aqueles milleiros de volumes mutilados e amarelecidos e ve un campo de refuxiados no medio do deserto, sen país ao que retornar. Ve os centos de milleiros de soldados alemáns abandonados á súa sorte nas estepas rusas. A estes lugares entramos sempre con alento reverencial, ou será precaución hixiénica? En todo caso con ilusión, con ánimo explorador, pensando que igual entre a xungla de títulos sen orde, na penumbra expresionista dos andeis xigantes vencidos polo peso e con inclinacións imposibeis, sosténdose os uns aos outros coma borrachos antes de que saia o sol, descubriremos as fontes do Nilo, ou cando menos unha ganga que os demais pasaron por alto.
Nos chambos achegámonos ás cazadoras de coiro con espírito vintage e de contado sentimos coma se remexésemos no colector de recollida de roupa do barrio. Aos poucos minutos percibimos un aumento da temperatura corporal, da nosa respiración apodérase un aire mestura de po, suor e humidade, cun retrogusto a medio camiño de cuarto de enfermo e vainilla resesa. Aínda así non nos damos por vencidos e continuamos a explorar, entre os best-sellers do Círculo de Lectores dos anos 70, a colección de narrativa de RTVE, revistas do corazón nas que a raíña Fabiola e o Cordobés eran novos, as novelas de Pearl S. Buck, as reportaxes de Guillermo Díaz-Plaja, enciclopedias escolares e coleccións dos premios Goncourt en pel despegada e papel de Biblia. As editoriais chámanse Argos-Vergara, Plaza & Janés, Salvat, Bruguera, Espasa-Calpe...
Buscamos puntos de orientación, o camiño máis rápido ata a saída en caso de urxencia, un lume fortuito, unha avalancha de novelas do oeste. A partir do cuarto de hora a sensación de depresión xa non ten volta atrás e dalí saímos cegados pola luz da rúa, mareados e cun sentimento de culpabilidade, coma se acabásemos de visitar o museo do holocausto ou coma o refén liberado que deixa atrás os seus camaradas de secuestro.
Nas librerías novas non, claro. Nelas todo recende a cola e celulosa do trinque. Alí todo é luz e simplemente nos preguntan na caixa: “Envólvollo para agasallo?” e a nós cáenos a alma aos pes: “Non, non” musitamos baixiño para que non se escoite. “Pobre”, pensa a dependenta. Por certo, nalgunhas tamén venden lectores electrónicos, o que para o editor arxentino que citabamos ao comezo equivale a montar un matadoiro nunha comuna vexetariana.
Señor Muchnik. Pode declararme a guerra porque desde hai anos eu teño unha desas armas de destrucción masiva de fabricación americana, e nela lin por exemplo a Proust (enriba en francés), a Musil (cito a autores de fuste para confirmarle a vostede que a abominación campa e xa non se respecta nada), a Thomas Bernhard, a Pascal, a Agostiño de Hipona, a Coetzee, a Melville, a Capote, a Flaubert, a Robert Walser, a Nabokov, a Dióxenes, a Canetti, a Erasmo e por suposto a Tolstoi, ás veces na praia. E cando a batería se esgota, xa antes, o Kindle avísame e a que non sabe vostede o que fago? Pois recárgoa e, por incríbel que pareza, cando volvo acendela o noso querido Tolstoi segue alí. Guerra e paz pesa menos, iso é certo, pero un acáballe querendo igual.
O que fora grande editor ten moito do que abominar, abofé. Algúns de vós, confesádeo, pecades tamén de rendición ocasional ante os píxeles ou a tinta electrónica. E todos e todas leredes este artigo nun dispositivo noxento e abominábel: un ordenador, unha tableta, un móbil!! A onde imos ir parar?
