Aí por Maio, o sol que furaba as nubes viña doente e as pighas da Balouta sentiamos as hormonas da proa gurgullar dentro nosa. Era coma un formigo que pousaba primeiro nas orellas e logo ía baixando polo corpo abaixo, de vagar, facendo noite aquí e acolá. Os días eran interminables, cantaban as calandras nas estivadas e repenicaban as rulas nos outeiros; e de cando en vez, as mais afortunadas escoitabamos os requintados asubíos dalgún ouriolo namorado. Os prados botaban herba nova, os valados enchíanse de silvas e medraban os fentos nas arribadas. A vida agromaba por tódolos recantos.
Era aí por Maio cando as pighas da Balouta guindabamos a roupa gorda nos caixóns das cómodas e deixabamos brazos e canela á intemperie. Carne trémula, esbrancuxada e húmida de tan longa invernía. Mirabamos no Hola, en Lecturas ou en Semana, os primeiros posados estivais de Carmina Ordóñez, Lidia Bosch ou Ana Obregón, e caiamos na conta do traballo que tiñamos por diante para igualar o dourado na pel. Elas botaban un día enteiro nalgunha praia de mar aberto e xa estaba; pero nós non tiñamos praia nos arredores nin vagar de ir a ela, que coa calor comezaban os traballos fortes.
Pero as pighas de aldea non desistiamos de morenear e aproveitabamos o tempo de traballo para conseguilo. O primeiro bronceado colliámolo na sacha do millo. Sempre que apertara o sol, ofreciámonos voluntarias ata para sachar nas horas da sesta, para ledicia e desconcerto dos pais, que por un lado vían con bos ollos a nosa ansia labrega e por outro, estrañáballes que quixeramos facelo cando o sol cae en picado. O caso é que nós iamos sachar, a poder ser con chambra de tirantes ou manga sisa (que xa na leira estrebillabamos para deixar os ombreiros ao aire), e saias que remangabamos ata onde o permitía a decencia campestre. E non tiñamos que preocuparnos moito de por onde nos collía mais o sol, xa que ao sachar un suco ata o final e facer en sentido contrario o seguinte, tiñamos garantido un reparto equilibrado da superficie moreneada.
Así, suco vai e suco vén, leira a leira a golpe de sacha, chegabamos ao San Pedro de Agolada cun nivel de moreno aceptable e podiamos lucir con proa ombreiros, brazos, canelas e xeonllos. Non era o dourado das famosas das revistas, nin nunca o sería, sabiámolo ben; pero no noso mundo rústico iso abondaba para distanciarnos e distinguirnos das que non eran pighas, que seguían brancas coma o leite, ou como moito arrubiadas, pola falla de método e determinación. Despois do San Pedro, tiñamos todo o mes Xullo para seguir moreneando na sega do trigo e do centeo e nas varias angueiras da herba seca: que se segala, que se estendela, que se darlle a volta, que se recollela. Todo un mundo de herba, suor e po. A finais de mes, na festa dos Choferes, o bronceado debía acadar o cumio do noso nivel potencial e relucir na carballeira da Zanca. Só uns días despois chegarían as vascas, unha subespecie migratoria que invernaba nas terras de “ahí va la ostia, pues” e viña pasar o mes de Agosto na Galicia Central.
As vascas traían consigo morenos de revista, ou case. Resultaba difícil competir con elas: o seu bronceado, dourado e uniforme, abarcaba moito mais territorio (dalgunha dicían que traía morena ata a regaña, pero xa se sabe, podían seren só contos e díxomes); ademais, como viñan de ano en ano, facían andar de xaneira aos mozos todos da comarca. Pero as pighas da Balouta non recuabamos e defendiamos, con honor e fachenda, o moreno rústico fronte ao seu moreno de praia internacional. Partillabamos os mesmos xenes feros de María Castaña, Xoana de Arco, María Soliña e María Pita (anos despois, moitas asistiriamos ao Cumio de Amio agrupadas baixo as siglas PNA “Pighas Nacionalistas de Aldea). O día 10, no San Lourenzo de Muimenta tiñamos o primeiro enfrontamento; e dous días despois, na feira grande de Agolada, paseabamos estarricadas pola rúa principal, retándonos coa mirada altiva, desapiadada. O día 15, nas festas de Vilariño, seguía a lea e remataba nos cinco días de romaría no San Roque de Melide, sancta sanctorum da subespecie migratoria.
Despois, pasado o San Roque, as noites arrefriaban e xa pedían dengues e chaquetas rabelas. As vascas collían voo de regreso aos seus niños de inverno e o noso bronceado ía marchando paseniño, pero inexorable. Daquela, os mozos ían volvendo a nós, coas orellas gachas e o rabo entre as pernas. Era lei de vida.
