Foi froito da casualidade, ou máis ben da teimosa causalidade que fai que a Pérfida Albión sempre teña á meteoroloxía do seu bando. Porque o plan inicial non era ese. Os galegos –o 1º Batallón do Rexemento Galicia, de algo máis de 300 homes, liderado polo coronel vilalbés Nicolás de Castro Bolaño– eran un engado, unha avanzada de distracción

Foi froito da casualidade, ou máis ben da teimosa causalidade que fai que a Pérfida Albión sempre teña á meteoroloxía do seu bando. Porque o plan inicial non era ese. Os galegos –o 1º Batallón do Rexemento Galicia, de algo máis de 300 homes, liderado polo coronel vilalbés Nicolás de Castro Bolaño– eran un engado, unha avanzada de distracción.

Desembarcáronos nas illas Hébridas escocesas dúas fragatas que tornarían algo despois, baleiras, pra España. E alí ficaron eles en terra estraña, coa misión de tomar sinxelas prazas fortes, unirse aos clans católicos das Terras Altas, e tentar logo facerse coa cidade de Inverness, capital highlander. Máis nada.

Tratábase de que os ingleses, ao se decatar da incursión, enviasen aos seus soldados e barcos pra alá arriba, prá Escocia, desprotexendo a retagarda. Era o punto máis afastado daquel, ao sur, onde deseguida había chegar a gran invasión hispana, a boa, a verdadeira, disposta a asolagar as defensas e erguer en armas aos anglosaxóns católicos das costas da Canle da Mancha e Gales, marchando finalmente contra de Londres pra culminar o xaque mate.

Ese groso de tropas españolas, de 7.000 infantes, ía en 27 barcos acugulados con 30.000 armas de agasallo prós rebeldes xacobitas que os estaban a agardar. Algún deles xa se debera ir da lingua, porque os espías ingleses estaban ao tanto da manobra. A coroa británica non enviou reforzos a Escocia.

Xusto cando os galegos xa se fixeran co primeiro castelo escocés, Eilean Donan, a 100 quilómetros de Inverness, os 27 navíos andaban sucando o Atlántico, aprestados pra facer unha derradeira escala na Coruña antes de tirar directos cara a Gran Bretaña. E nesas, o ancestral pacto británico co deus Neptuno foi invocado. O plan foise ao carallo con toda propiedade no lugar máis a xeito pra se ir ao carallo, as augas da Costa da Morte.

Xusto cando os galegos xa se fixeran co primeiro castelo escocés, Eilean Donan, a 100 quilómetros de Inverness, os 27 navíos andaban sucando o Atlántico, aprestados pra facer unha derradeira escala na Coruña antes de tirar directos cara a Gran Bretaña. E nesas, o ancestral pacto británico co deus Neptuno foi invocado.

Á divindade dos mares ocorréuselle facer un chiste xubiloso espetándolles co tridente unha treboada xunto a Fisterra, que desartellou a flota e guindou ao fondo a maior parte da imprescindíbel carga de armas.

O plan foise ao carallo con toda propiedade no lugar máis a xeito pra se ir ao carallo, as augas da Costa da Morte. Nalgún outeiro a carón dos cantís, de seguro había dous impasíbeis paisanos, mollados coma pitos pola choiva, fitando silandeiros pró familiar espectáculo de barcos a se esnaquizar co vento e as ondas: 

–Oe, Xan, viche?

–Si, cagho no Demo. Foron ao carallo.

–Pois a ver que lle pañamos...

–Un monte de mosquetes é o que vexo eu naveghando pra'eiquí. E coa mecha mollada mailo canón aferruxado non che'an valer res.

–Ímoslle tomar unhas, logho?

–Imos.

E esa treboada do carallo, casual ou causalmente, deixaba sós e desamparados aos compadres galaicos chimpados na afastada Escocia que, cando souberon da desfeita, cagáronse tamén no Demo e no temperamento bravío e cambiante das ribeiras mariñas do seu lar.

Era 1719. Un Borbón, Felipe V, ocupaba por vez primeira o trono de España trala Guerra de Sucesión. Chegara a hora de recuperar o perdido. Invadiu Cerdeña e parte de Sicilia, onde afociñou coa flota inglesa e comezou a guerra aberta

Situémonos. Era 1719. Un Borbón, Felipe V, ocupaba por vez primeira o trono de España trala Guerra de Sucesión. A lexitimidade da súa vitoria rubricouse no Tratado de Utecht, a condición de reducir a España a un papel secundario na escena de potencias europeas. Quedaba, por exemplo, sen tódalas posesións italianas e nos Países Baixos, e os ingleses pasaban a ter a hexemonía do Mediterráneo Occidental, por medio de bases como Menorca e Xibraltar. O Borbón agardou quietiño e baixando a cabeza até que morreu o seu avó, o Rei Sol, e daquela comezou a leria. Chegara a hora de recuperar o perdido. 

Invadiu Cerdeña e parte de Sicilia, onde afociñou coa flota inglesa e comezou a guerra aberta. A chamada Guerra da Cuádrupla Alianza, que enfrontou a España co Reino Unido, Francia, Holanda e o Imperio Xermánico. Todos eles coa arela de lle parar os pés a Felipe V e retornar ao asinado en Utrecht.

Así foi que o Rexemento Galicia de Castro Bolaño desembarcou en Escocia pra levar a cabo a súa pantomima de distracción. Fora elixido na consideración de que os seus infantes estaban acostumados a marchar e operar nunha orografía, a galega, similar á escocesa

O principal conselleiro do Borbón, o cardeal Alberoni, fora o que artellara todo o plan. Trunfar nunha conxuntura tan complicada pasaba por levar a cabo un arriscado golpe mestre. Agardábase que os británicos se botasen sobor da Península. Había que se adiantar. No trono artúrico había inestabilidade. O novo rei Hannover, protestante, chegara facía nada e aínda non lle dera tempo a quentar a cadeira de Windsor, cos católicos partidarios de Xacobe erguéndose na súa contra a cada paso.

E así foi que o Rexemento Galicia de Castro Bolaño desembarcou en Escocia pra levar a cabo a súa pantomima de distracción. Fora elixido na consideración de que os seus infantes estaban acostumados a marchar e operar nunha orografía, a galega, similar á escocesa.

Con Bolaño viñan prebostes xacobitas escoceses cuxa misión era unir aos clans das Terras Altas contra do Hannover

Con Bolaño viñan prebostes xacobitas escoceses cuxa misión era unir aos clans das Terras Altas contra do Hannover. De feito, o mando da misión fóralle outorgado a un deles, George Keith, que máis tarde decidiría mudar o plan segundo os seus intereses, que ían máis por acadar a secesión escocesa.

Ao chegar, recibiunos outro rebelde escocés, o marqués de Tullibardine, adaíl do clan Murray, que decidiu que, xa en terra, era el quen debía mandar e non Keith, ao que só correspondía o mando no mar e na expedición estranxeira. Ningún dos dous cumprira os 30 anos. Bolaño convenceunos pra constituír un remedo de triunvirato, pra ir tirando.

Ao castelo de Eilean Donan acudiron os xefes dos clans das Highlands, que dubidaron e decidiron que só se unirían cando comezase a gran invasión do sur. Chegaron daquela as malas novas de Fisterra e a maioría marcharon por onde viñeran, sen dicir deica

Ao castelo de Eilean Donan acudiron os xefes dos clans das Highlands, que dubidaron e decidiron que só se unirían cando comezase a gran invasión do sur. Chegaron daquela as malas novas de Fisterra e a maioría marcharon por onde viñeran, sen dicir deica.

O marqués de Tullibardine viu que aquilo era xa un imposíbel, e suxeriu a retirada. Keith, amparándose no seu mando no mar e na expedición, mandou de volta ás dúas fragatas que os trouxeran, contravindo o establecido, pra non lles deixar aos galegos máis que o camiño de avanzar cara Inverness. Coma cando Hernán Cortés queimou as naves pra que só ficara na mente dos soldados a rota de Tenochtitlán. Aos galegos aquilo non lle pareceu nin medio ben, e comezaron a ter de ollo aos escoceses. Por dicilo amabelmente.

Xusto arribaron barcos ingleses, bombardearon e tomaron axiña o castelo. 40 infantes de mariña galegos, que defendían a praza, foron capturados. O resto deron fuxido cara o interior do país cos poucos aliados escoceses que ficaban ao seu carón.

Marcharon contra Inverness porque non lles quedaba outra. Os ánimos dos galegos eran funestos e os homes dos clans rifaban uns cos outros acotío, a conta de non sei cantas ovellas e de antigas ofensas de leito

Totalizaban estes un milleiro de combatentes. Os galegos trouxeran mosquetes pró triplo, e tiveron que deixar os sobrantes pra que os papasen os araos papagaios. O clan que máis aportaba era o Mackenzie, con 400 homes, aínda que divididos en dúas faccións. O clan Cameron, o clan Murray e os de Lidcoat poñían 150 cada un. Moitos menos viñan do clan Mackinnon e do clan Keith, a pesares de que Keith era un dos xefes. E só 40 homes do clan MacGregor acompañaban a Rob Roy, o mítico Robert Roy MacGregor de Walter Scott, que quizabes era un dos máis comprometidos na causa.

Marcharon contra Inverness porque non lles quedaba outra. Os ánimos dos galegos eran funestos e os homes dos clans rifaban uns cos outros acotío, a conta de non sei cantas ovellas e de antigas ofensas de leito. Keith, odiado a morte por case todos, disputáballe a Tullibardine o liderado, e ámbolos dous facían desconsideración de Castro Bolaño. O vilalbés era descendente do mariscal Pardo de Cela e pertencía á poderosa casa luguesa de Torés. Polo que aqueles dous ampulosos caudillos –nobres mozos, sen terras nin idea certa de nada– poñíano extremadamente nervioso.

Antes de calquera groso bater de armas, os galaicos, que eran os únicos profesionais da guerra naquela barafunda, xa estaban até o mesmísimo carallo.

Unha forza inglesa ao mando do xeneral Joseph Wightman saíu de Inverness pra lles facer fronte. Era lixeiramente menor en número, pero contaba con catro morteiros e algo aínda máis importante, cohesión e un obxectivo claro. Galegos e rebeldes escoceses acantonáronse nunha gorxa, dita de Glen Shiel.

Algúns historiadores anglosaxóns teñen comparado aos case 300 galegos cos 300 de Leónidas, cos 300 das Termópilas. Unha boa analoxía por como rematou a batalla, pero nada que ver dende o punto de vista estratéxico

Algúns historiadores anglosaxóns teñen comparado aos case 300 galegos cos 300 de Leónidas, cos 300 das Termópilas. Unha boa analoxía por como rematou a batalla, pero nada que ver dende o punto de vista estratéxico. Porque aínda que tamén se apostaron nunha gorxa, nun paso estreito, neste caso os expedicionarios tiñan, a priori, todas as de gañar. A súa posición defensiva naquel paso e o seu número eran vantaxosos e, por riba, tiñan posesión dos puntos elevados e trincheiras ben escavadas. Von Claussevitz abanearía a cabeza, aprobando a súa disposición de batalla, satisfeito.

Existiu logo a posibilidade real de desfacer a forza inglesa naquel barranco e tomar deseguido Inverness. O problema era que non había moita ansia, nin gana. Os galegos sentíanse convidados de pedra. Tomar Inverness, ben. E despois, que? Agardar ao exército regular británico en pleno, pra que os esmagallasen sen compaixón? A razón do galaico non adoita confiar nos milagres. Non nos dota de fe cega. Somos eminentemente pragmáticos e realistas cando as cousas se poñen mal.

E os rebeldes escoceses tampouco estaban moito pola heroicidade mártir. Abonda vergoña era xa loitar ao lado de segundo que clan por un obxectivo quimérico. Non confiaban en Tullibardine e moito menos no idealista suicida de Keith. Ademais non sabían combater á defensiva. O seu era a tola “Carga Highland”, de fronte e en masa.

Estes 274 galegos, que ficaron loitando en solitario, foron levados con toda a dignidade acordada por Bolaño e Wightman a cativerio en Edimburgo. E tras de catro meses cagándose no Demo por aquela tolemia sen siso á que foran conducidos, os británicos liberáronos e retornáronos á casa, por arranxo diplomático.

No centro estaban os galegos, nos flancos os escoceses. A batalla distou moito de ser cruenta. Non había gana, como quedou dito. Os dos flancos eran polos sen cabeza correndo de aquí pra alá, e caeron axiña. Ao facerse noite pecha, aproveitando o fume das explosións, os escoceses fuxiron aos catro pés. Todos. Con eles os líderes xacobitas, incluídos Tullibardine e Keith. Tamén Rob Roy, ferido de gravidade. Os galegos seguían resistindo. Mais cando se decataron de que só ficaban eles, Castro Bolaño rendeuse aos ingleses. Aquilo non tiña sentido ningún, e non podía rematar doutro xeito.

Entregou a espada e pactou con Wightman acompañalo en paz, co rexemento en formación, armado, bandeiras despregadas e ao son dos seus propios tambores. Até acadou unha amnistía prós rebeldes escoceses.

Na batalla só houbera un cento de vítimas entre os dous bandos, tendo os ingleses máis perdas. Pró 1º Batallón do Rexemento Galicia fora só unha escaramuza. Disque non contaron nin o primeiro morto. Se os escoceses dos flancos non se tiveran desbandado, tería rematado en vitoria rotunda case sen querer.

Estes 274 galegos, que ficaron loitando en solitario, foron levados con toda a dignidade acordada por Bolaño e Wightman a cativerio en Edimburgo, pra se unir aos compañeiros apreixados en Eilean Donan. E tras de catro meses cagándose no Demo por aquela tolemia sen siso á que foran conducidos, os británicos liberáronos e retornáronos á casa, por arranxo diplomático.

Amais da derradeira tentativa española por invadir Gran Bretaña, aquilo foi tamén o derradeiro combate no que os británicos se enfrontaron a tropas estranxeiras na súa propia illa. Lémbranos coma uns estranxeiros particularmente duros. Rexos de carallo. Porén, entre nós, a conta do suceso e quen sabe se polo ruxerruxe das tabernas, quedou a popular sentenza, negativa, de “tropa do carallo”

Quen sabe se algún non era da Costa da Morte. Poida que volvese canda os seus tras se licenciar. E que unha noitiña, na cantina, dera en trabar conversa cos dous compadres dos cantís, os que viran a desfeita da flota que ía resolta asoballar á Pérfida Albión, e que tamén andaban a tomarlle unhas: 

–Pois eu estívenche niso, non sabés? Deixáronnos aló, na Escosia, aghardando pola tal flota.

–Entonses que pasou?

–Que que pasou, dises? Pois que fumos ao carallo, naquil sitio do carallo, por aquila xente do carallo!

Ah! Por certo... Amais da derradeira tentativa española por invadir Gran Bretaña, aquilo foi tamén o derradeiro combate no que os británicos se enfrontaron a tropas estranxeiras na súa propia illa. Lémbranos coma uns estranxeiros particularmente duros. Rexos de carallo.

Porén, entre nós, a conta do suceso e quen sabe se polo ruxerruxe das tabernas, quedou a popular sentenza, negativa, de “tropa do carallo”. Un contrasentido caralludo.