Publicamos en galego -traducida por Xelís de Toro- a Carta Aberta a Europa realizada neste 2023 polo autor británico David Harsent, nunha iniciativa impulsada dende o ano 2017 polo festival de poesía Days of Poetry and Wine

Nacín en 1942, o peor ano da guerra. O meu lugar de nacemento foi unha aldea no condado de Devon. Contáronme historias do bombardeo dos portos de Devon e de como os avións de combate alemáns que acompañaban aos bombardeiros ametrallaban obxectivos civís ao chou. Un deses obxectivos era o hospital no que eu nacera un día antes. A miña nai e as outras mulleres, con cadanseu fillo recén nacido, acubillábanse baixo as súas camas.

Os meus primeiros recordos eran de guerra, relatos de guerra e evidencias de guerra. Faláronme do pai da miña nai, sufriu baixo o ataque con gas na Primeira Guerra Mundial; sobreviviu, pero morreu novo como resultado. O meu pai resultou gravemente ferido durante a Segunda Guerra Mundial e nunca se recuperou de todo das súas feridas. Pasou un tempo antes de que me decatase de que o seu traballo durante a guerra era matar e correr o risco de que o matasen; que a súa emoción máis prevalecente sería o medo. Cada día durante a súa guerra: medo. Cada día, o xiro no ar dunha moeda celeste. A medida que fun medrando, fun máis consciente da longa lista de guerras que, máis ou menos, seguiron á Segunda Guerra Mundial. Como moitos outros da miña xeración, saín á rúa para manifestarme contra a guerra de Vietnam. Agora, como entón, teño en mente as liñas de Robert Lowell de Waking Early Sunday Morning:

... paz aos nosos fillos cando caen / nunha pequena guerra aos talóns da pequena / guerra ... 

O meu traballo, sen tomar a guerra como o seu tema principal, leva de seu moitas veces a sombra da guerra. En 2005 publiquei Legion. A secuencia de títulos dese libro estaba formada por voces de varias zonas de guerra. A secuencia creceu e desenvolveuse, creo, a partir de ritmos e imaxes nas versions inglesas que fixen de poemas escritos por Goran Simić cando el e a súa familia estaban aillados no asedio de Saraxevo. Despois de ler Legion Seamus Heaney preguntoume: «Onde atopaches todas esas voces?» Referíase á diversidade dos poemas: algúns tiraban as súas narracións e imaxes da Primeira Guerra Mundial, outros da Segunda Guerra Mundial, algunhas voces, certamente, eran da guerra dos Balcáns, mentres que outras voces relataban as brutalidades do paso da guerra, historias particulares, enunciadas por voces particulares. Recentemente publiquei as miñas versións en inglés dos poemas escritos por Yannis Ritsos mentres estaba en campos de prisioneiros e baixo arresto domiciliario na época da xunta militar en Grecia durante os anos sesenta e principios dos setenta. Ocórreseme que sempre é difícil evitar a noción de conflito; ocórreseme que sentir así pode ser unha tendencia humana ineludible.

Esa guerra, e a sombra da guerra, non me sorprende que semellan seguir o meu traballo; a poesía é como eu interpreto o mundo. Porén, os catro longos poemas que forman, por así dicir, a columna vertebral da miña colección Cancións de lume, dan relatos diferentes, pero relacionados, dunha guerra máis aterradora e máis destrutiva que o conflito armado. A primeira Canción de Lume refírese a Anne Askew, unha mártir protestante queimada na fogueira por herexía. A voz de Anne, na miña versión do seu martirio, é profética. Nun encontro de soños con Anne, o narrador do poema está preto mentres as chamas a engulian e di:

... o único que ela pode chegar ata min a través das chamas,/ mentres me inclino/

cara a ela, é si, será lume, será lume, será/ lume...

A profecía de Anne Askew fala dunha guerra na que todos somos combatentes, onde non hai primeira liña e da que parece que non hai retirada. É a guerra contra a natureza.

***

Esa guerra leva moito tempo en marcha. O 14 de agosto de 1912, un xornal de Nova Zelanda publicou un artigo que advertía do efecto da queima de carbón no clima terrestre. Este aviso foi ignorado. O libro de Rachel Carson Silent Spring publicouse uns cincuenta anos despois. Tratábase do uso imprudente de pesticidas e do efecto sobre a vida das aves: o título fala por si só. De novo, ignorado. Vinte anos máis ou menos despois diso, asistín a unha serie de conferencias que se centraban nos puntos de inflexión que nos levarían a unha situación en que o quecemento global acadaría un límite crítico. Eses avisos tamén foron ignorados. E agora xa chegou ese momento. O mundo natural, a vida no planeta Terra, aínda segue baixo ataque, está perigosamente preto de ser insostible. Non poderiamos chegar a esta crise da natureza, e aínda ignorala, se non perdésemos o contacto coa natureza, coas criaturas da Terra, coa propia Terra.

James Lovelock propuxo a hipótese de Gaia: o planeta que habitamos e as criaturas coas que o compartimos forman un sistema interdependente, harmónico e benigno. A aparente negativa da humanidade a deixar que exista esa harmonía, ou a formar parte dela, parece vir da noción de que a natureza debe estar ao servizo das nosas necesidades, de que pode ser explotada como e cando queiramos. Non nos asombramos, como deberiamos, dos sutís misterios do mundo natural.

Síntome atraído pola imaxe dos paxaros en voo. Síntome particularmente atraído polas aves rapaces. Escribín un poema Bowland Beth sobre unha gatafornela (especie protexida) que mataron ilegalmente nun campo de pitas do monte. O negocio de luxo de matar pitas do monte por pracer non deixa que os seus depredadores naturais subsistan; é unha evidencia máis do danina que é a nosa relación coa natureza. Síntome atraído tamén pola lebre, polo mito e a lenda da lebre como animal cambiante, asociado as bruxas, pola súa historia cultural, tamén pola criatura viva como a encarnación deses misterios. Escribín unha secuencia de poemas Lepus que identificaba a lebre como unha figura arteira que, nun poema titulado A lebre como mal agoiro, vaticina un futuro sombrío se se seguen a ignorar as evidencias de quebra ambiental. A lebre fala de:

... estas cousas que, non importan/ as túas campás e velas,/ non importa as túas medias/

medidas, os teus poucos pasos atrás, virán, chegarán,/ chegarán.

Só agora vexo que a última liña, escrita doce anos antes, leva o mesmo impulso rítmico que a profecía de Anne Askew.

A persecución das gatafornelas colocou a esa ave entre as nosas especies máis ameazadas. A destrución do hábitat fixo que a poboación de lebre parda diminuíse seriamente; e aínda continúa a caza ilegal de lebres con cans. A ameaza para estas criaturas particulares é, para min, particularmente emblemática; pero a lista de criaturas ao borde da extinción é longa. O declive das especies dana irrevocablemente o ecosistema. Isto inclúe insectos. Se os polinizadores morren, morremos nós. Estas ameazas son creación do home. Nós puxémonos a nós mesmos entres esas especies en risco. O noso ataque á natureza ás veces parece semellante a un desexo de morrer.

Hai varias décadas, as empresas de combustibles fósiles fixeron as súas propias avaliacións sobre o efecto ambiental do dióxido de carbono na atmósfera. Os seus científicos concluíron que a queima de combustibles fósiles «causará efectos ambientais dramáticos», e engadiron que o problema potencial é «grande e urxente». As súas opinións foron suprimidas polas empresas que representaban. Os científicos que estudian o planeta hai anos que teñen claro o que pasaría se continuase a guerra contra a natureza. Dise que estamos na metade da Sexta Gran Extinción; é innegable que está provocada enteiramente pola actividade humana; pouco ou nada se está facendo para controlar ou impedir o seu avance. Por que?

A aparente indiferenza ante a extinción do Holoceno indica que a humanidade está aceptando que xa é demasiado tarde? Que o xeito de funcionar do mundo non se pode modificar agora, aínda que saibamos como se pode facer ou, polo menos, comezar a facerse? Que a xente seguirá levando vidas con patróns fixados e inalterables? Que mentres desaparecen da Terra as últimas criaturas, peixes, insectos, seguiremos vendo a televisión, animando aos nosos equipos de fútbol, ​​subindo a avións, escoitando música, indo de compras, celebrando o nacemento dos nosos fillos? Seguirán as plantas de produción... ata a última chisca de enerxía: fabricando coches, frigoríficos, unidades de aire acondicionado? Os madeireiros chegarán ata o último reducto de árbores da selva tropical? Seguirán as granxas factoría engordando os animais e os matadoiros matando?

Ao escribir unha Carta a Europa, penso especialmente nas autoridades europeas, e considérome europeo, a pesar das mentiras, brutal egoísmo, que apelou ás tendencias xenófobas e racistas do meu país e provocou o Brexit. Podería ser, como ás veces se di convincentemente, que o mundo estea dirixido por homes malvados; que a cobiza e o poder van da man; que o capitalismo explota os recursos naturais, remódelaos e nolos vende como produto; que a historia humana recente amosa evidencias dunha ciencia destemida seguida rapidamente dunha tecnoloxía igualmente destemida. Pero do mesmo xeito que existe a ciencia, a tecnoloxía e, fundamentalmente, o diñeiro para frear e deter o que só se pode describir como a morte do planeta por calor, debe haber, entre aquelas persoas que teñen poder e influencia no poder, algunhas que poidan ver claramente o abismo no que estamos parados. A miña súplica ou, mellor dito, a do non nacido, é para o mundo. Pero esta carta é para Europa.

A profecía de Anne Askew era, como todas as profecías, unha visión: unha visión escura, como as miñas propias visións cando reflexiono sobre informes medioambientais. Unha visión, que cada día trato de non ver, é a dun planeta sen vida, onde unha pantalla alimentada dun vasto residuo de cobiza que segue rexistrando o aumento da riqueza colectiva sen límite das desaparecidas élites do mundo, o noso único legado, xa que o diñeiro amorea cartos, máis cartos e máis cartos.

Só os que gobernan poden facer que estas visións esmorezan. Esta é unha carta a Europa pero, en particular, aos que gobernan Europa. Debe haber cambios significativos, e axiña. Alguén ten que tomar o liderado, alguén que saiba a ruta e teña a vontade. Non teño ningún consello, nada que engadir ao que escribín aquí. Excepto, quizais: observa aos teus fillos mentres dormen. Observa aos teus netos mentres dormen.

Tradución de Xelís de Toro

Sobre unha Carta Aberta a Europa

En 2017, Days of Poetry and Wine, un dos festivais de poesía centroeuropeo máis importantes, puxo en marcha o proxecto Carta aberta a Europa. As cartas do proxecto van dirixidas a Europa, ou, se cadra, ao mundo enteiro, e pretenden devolver ao discurso público a linguaxe concienzada, precisa e rigorosa da arte. Cada ano, o director de arte do festival, xunto co seu equipo, selecciona un poeta ou pensador eminente e dálle a oportunidade única de dirixirse a Europa presentando os problemas que consideran máis urxentes. O ano pasado a escollida foi a poeta galega Chus Pato, este ano o poeta británico David Harsent. 

As cartas son sempre moi ben recibidas e debatidas por responsables políticos, así como polo público europeo en xeral, e foron traducidas e publicadas en máis de 10 idiomas. Todas as cartas abertas a Europa publícanse en www.versoteque.com e tamén como publicacións independentes. Entréganse persoalmente a todos os deputados ao Parlamento Europeo e á Comisión Europea. Tamén as publican os principais medios europeos e, polo tanto, teñen un peso importante en toda Europa.

Autores da Carta Aberta a Europa:

• 2017 Stefan Hertmans (Bélxica)
• 2018 Athena Farrokhzad (Suecia)
• 2019 Ilija Trojanow (Alemaña)
• 2020 Krisztina Tóth (Hungría)
• 2021 Durs Grünbein (Alemaña)
• 2022 Chus Pato (Galicia-España)
• 2023 David Harsent (Reino Unido)

A Carta Aberta a Europa forma parte do proxecto ArtAct, cofinanciado polo Programa de Europa Creativa da Unión Europea.