A Chus Pato ten un verso que dis a miña lingua nativa é o fascismo e que me leva a pensar na miña propia lingua nativa, iso que chaman a lingua nai en singular, como si nai só houbera unha. 

Miña lingua nativa é a miseria. Na diáspora falamos sempre de prestado, coa xenealoxía lingüística interrompida e a urxencia de aprender as linguas de chegada para poder ser unha máis. Porque quen emigra non empeza de cero sino de bastante máis aló. Precísase de moito esforzo para chegar ao cero

Miña lingua nativa é a miseria.

Na diáspora, esa emigración estendida, falamos sempre de prestado, coa xenealoxía lingüística interrompida e a urxencia de aprender as linguas de chegada para poder ser unha máis. Porque quen emigra non empeza de cero sino de bastante máis aló. Precísase de moito esforzo para chegar ao cero. E na cuestión das linguas de orixe, vencelladas a nai, ao fogar, ao nacer, precísase de varias xeracións, ata poder nacer filla de alguén que xa fala, imaxinade a trampa da pertenza como é. 

Eu perdín a lingua nai nun proceso de migrar que herdei; perdín a nai tamén, e aínda que iso é outra historia non é unha historia distinta. Perdín a lingua nai para adquirir a lingua nativa, porque a diáspora non é unha viaxe senón unha mutación coa expectativa é devir alguén distinto, alguén a salvo, alguén afastado do risco de todo aquelo que xa lle aconteceu a túa xenealoxía durante séculos. A expectativa de devir alguén que poda empezar, por fin, de cero. 

Aquelo errado que levaba miña lingua nai consigo non era tanto Galicia como o mundo labrego, aquel que foi sinalado coma atrasado, residual, bárbaro, ignorante e irrecuperábel

Aquelo errado que levaba miña lingua nai consigo non era tanto Galicia como o mundo labrego, aquel que foi sinalado coma atrasado, residual, bárbaro, ignorante e irrecuperábel. Agora que estou en Queixa recollendo as historias que me agasallan miñas veciñas, miñas tías, miñas primas sobre como foron aqueles anos, aqueles séculos, entendo ben que as nosas condicións de vida pareceran unha maldición que nos caira enriba, entendo que parecera imposible que foran resultado de decisións económicas no macro, de pactos de Estado, de poderes fácticos e dunha violencia implacable e sistémica contra nós. Porén, foron (e son) unha miseria e unha violencia producidas, foron consecuencia de decisións tomadas por e dende o poder, e foi un castigo que nos impuxeron, tamén. E a complexa rede de mentiras, borrados históricos, silencios e desinflamacións que nos levaron a alguns de nós a sentir máis vergonza de pobres que xenreira de empobrecidas, foi producida do mesmo xeito, e chámase guerra cultural (esa tamén a perdemos) e colonización epistémica. 

O escribir incorrecto

Non quero vir eiquí, neste vir que se sinte volver, coma si nada acontecera, cos meu pronomes postos no lugar exacto, coas ches ideais e correctas, cos verbos, co vocabulario, como se non tivera o dicionario na man cando escribo e o susto metido no corpo, porque iso seria mentir en algo tan importante como é a memoria dos pobres, a memoria da raigaña mesma

Dende que empecei a publicar un alguiño en galego, pido que os meus textos non pasen por corrección. Entendo da responsabilidade da escrita pública, entendo da conservación da lingua que desaparece, máis quero facer unha aposta por abrir as tripas e deixalas a vista. Eu, coma tantas de nós, perdín a lingua nun contexto de tanto perder que a lingua foi unha cousa máis, unha cousa menos, no camiño do desposuimento. Agora non quero vir eiquí, neste vir que se sinte volver, coma si nada acontecera, cos meu pronomes postos no lugar exacto, coas ches ideais e correctas, cos verbos, co vocabulario, como se non tivera o dicionario na man cando escribo e o susto metido no corpo, porque iso seria mentir en algo tan importante como é a memoria dos pobres, a memoria da raigaña mesma. Sería facer desaparecer a historia desaparecida da miña nai, e a historia desaparecida da nai da miña nai, e todas esas xenealoxías da violencia contra nós que transitan tamén a miña fala aleixada. Si vou existir en galego vai ter que ser existir así, descarnada. 

Non quero aprender isa miña lingua que non foi coma quen aprende unha lingua estranxeira, nin quero aprendela coma si a súa ausencia, o baleiro que deixou, non fora parte de min. Quero retornar, facer ise camiño na lingua tamén, e ensinar sen filtro as cicatrices dese corpo do pensar que é a lingua propia ferida pola Historia.