Grecia. Que é Grecia? De consultarmos os libros de texto pódese ler que é o berce da democracia e da civilización occidental, algo que lembraba Alexis Tsipras este venres. Pero de recorrer aos medios de comunicación o que se le desde hai catro anos é que Grecia se converteu nun dos principais laboratorios nos que a Troika (BCE, UE e FMI) aplicaron as políticas de austeridade e recortes como receita contra a crise económica e o endebedamento.

Resultado a día de hoxe?

Un 23,1% dos gregos vive en risco de pobreza; o PIB caeu un 25% desde 2008; a débeda está no 174% do PIB; o paro xuvenil é do 52,8%; o salario mínimo baixou un 20% desde 2010, igual que o PIB per cápita; e os empregos públicos reducíronse case un 40% desde 2009.

Máis do 23% dos gregos vive en risco de pobreza, a débeda está no 174% do PIB e o paro xuvenil é de case o 53%

Despois de dous anos e medio de Goberno de Antonis Samarás, do partido de centrodereita Nova Democracia, os gregos dispóñense este domingo a entregar o poder a un actor político que nunca estivo á fronte do país: Syriza. A coalición, fundada en 2004 por varios partidos á esquerda do Pasok e que naquel ano logrou o 3,3% dos votos e o 4,7% en 2009, está a punto, segundo todas as enquisas, de tomar o poder coa promesa de "rachar coa Troika", "acabar cos memorandos [directrices económicas impostas aos países intervidos pola Troika]", "recuperar a dignidade do país" e "pór fin á traxedia humana que se vive en Grecia".

Para iso, Tsipras dedicouse no  final de campaña a apelar a "aqueles que non votaron á esquerda" porque "necesitamos forza para negociar con Europa, unha gran maioría que nos permita loitar polo noso país". É un intento por difuminar a etiqueta ideolóxica -Syriza significa Coalición de Esquerda Radical- e de presentarse como o único partido capaz de virar o rumbo das políticas económicas, para o que tenta atraer o voto de todos os que están a sufrir as consecuencias dos recortes e a crise.

Alemaña envía mensaxes para evitar a vitoria de Syriza, que busca a maioría para "rachar coa troika"

Algo que á chanceler alemá, adaíl das políticas de austeridade da UE,  non lle fai ilusión ningunha: expertos xermanos coinciden en que Berlín tratou de enviar mensaxes ao electorado grego para que vote o candidato correcto (Samarás), e na capital alemá difúndese a idea de que o principio de condicionalidade -diñeiro a cambio de reformas e austeridade- corre perigo coa vitoria de Syriza.

Pero, que máis consecuencias tivo en Grecia o "principio de condicionalidade"?

No 33,5% dos créditos non se fixo ningún pago de intereses durante máis de 90 días; 70.000 millóns de euros fuxiron do sistema financeiro do país no últimos cinco anos; unha de cada catro pemes desapareceron desde 2008; os impostos que pagan os profesionais autónomos multiplicáronse por nove; os traballadores e xubilados viron multiplicados por sete os impostos en 2014 con respecto a 2009; 100.000 científicos gregos traballan no estranxeiro, segundo o departamento de Economía da Universidade de Macedonia.

70.000 millóns de euros fuxiron do sistema financeiro en Grecia, onde desapareceu unha de cada catro pemes en seis anos

"Unha segunda Corea do Norte"

O aínda primeiro ministro Samarás tentou axitar o medo ás consecuencias que podería ter un Goberno de Syriza nos últimos días de campaña: "De gañar Syriza, Grecia converterase nunha segunda Venezuela ou Corea do Norte, sen fronteiras seguras e abrindo as portas á inmigración ilegal".

Á vez que Samaras endureceu as mensaxes, Tsipras foinos matizando: "Recoñecemos as nosas obrigacións fronte ás institucións europeas e os tratados europeos. Estes tratados prevén uns obxectivos fiscais que deben respectarse, pero non as medidas para conseguilos. A austeridade non forma parte dos tratados e tampouco a Troika".

Samarás recorre ao medo e chega incluso a asumir mensaxes extremos contra a inmigración

Se Tsipras non consegue os 151 escanos, necesitará o apoio doutros partidos para asegurar a investidura. Como potenciais aliados, emerxen dous partidos:  To Potami e Esquerda Democrática, aínda que este último teno moi difícil para entrar no Parlamento.

To Potami foi fundado en 2014 polo xornalista televisivo Stavros Theodorakis e as enquisas concédenlle entre o 5% e o 7% do voto. Theodorakis converteu en baza a súa disposición a "sentar a falar" con calquera que non busque "unha volta ao dracma", fuxindo da "rixidez" das ideoloxías tradicionais: "Quero un río forte e torrencial, [converternos en] unha terceira forza que poida establecer as condicións para gobernar dunha maneira diferente este país. Debe converterse no catalizador para que os gregos poidan cambiar de vida".

En porcentaxes semellantes atópase o partido  neonazi Amencer Dourado, cuxos dirixentes están encarcerados e participan nos mitins por teléfono.

To Potami e Esquerda Democrática son os potenciais aliados de Syriza no caso de non acadar a maioría absoluta

Os que seguro que non pactarán con Syriza serán os comunistas do KKE, aos que as enquisas lles conceden un 5%, lixeiramente por riba do Pasok, até non hai moito partido hexemónico en Grecia. O seu eurodeputado Kostas Papadakis deixouno claro nunha  entrevista con eldiario.é: "Non apoiaremos a Syriza; estamos contra a UE, a OTAN e as cadeas do capitalismo. Syriza deixou moi claro que non vai desafiar á UE nin a OTAN. Nós dicimos, que clase de esquerda é esta? Non hai medo da UE a Syriza, non é a preferencia da oligarquía, pero é a nova socialdemocracia, útil para o sistema".

E tampouco o parece fácil que o faga Evangelos Venizelos, candidato dun Pasok en mínimos, cunha pinza de entre o 3,4% e o 5% segundo as enquisas: "Ao gañar as eleccións con maioría absoluta Syriza tentaría aplicar o seu programa electoral, tal como é, o que sería un desastre para Grecia".

En todo caso,  como explica o politólogo Dimitris Christopoulos: "A xente espera pouco. O sentimento principal antes da chegada de Syriza ao poder non é un sentimento de esperanza e de radicalismo político como moitos observadores de fóra pensan. É un sentimento de recuperar un pouco de dignidade. Queren facer algo para estar un pouquiño máis felices. Non ten nada que ver coa esquerda ou unha visión radical de cambiar a sociedade". Christopoulos afirma ademais que "o discurso de Syriza, que era esquerdista, foi substituído por un discurso que, levado ao oitenta ou o noventa, sería un discurso socialdemócrata moderado".

Autoorganización social

Esa catástrofe non só se ve nas cifras, tamén nas iniciativas da sociedade civil para paliar as consecuencias. A organización Solidarty4All, organización apoiada por Syriza, dispón dunha rede de iniciativas para axudar en materia de vivenda, sanidade e alimentación. Así, nun dos seus locais no Pireo, nos arredores de Atenas, reparten con voluntarios comida e roupa a todo aquel que o solicite.

Mohamed Adel, grego de orixe exipcia de 41 anos, acode "tres ou catro veces por semana". Tiña unha tenda de roupa de pel e leva tres anos sen traballo. Ten tres fillos, un autista, de 12, 8 e 4 anos, e ve o futuro "negro", independentemente do resultado electoral. Mentres Adel leva dúas bolsas con comida, nunha praza próxima ao local cocíñanse unhas lentellas para quen queiran un prato quente.

"As familias non teñen electricidade, perden as súas causas, non teñen auga nin comida..."

De onde saca a organización a comida? Sotiris Alexopoulos, un dos voluntarios, explica que "son doazóns que fai a xente. Pómonos ás portas dos supermercados, repartimos panfletos e esperamos a que a xente nos dea algo para logo repartilo". Alexopoulos describe o día a día en Grecia: "As familias non teñen electricidade, non se poden quentar no inverno, perden as súas casas, non teñen auga nin comida... E hai que facer un gran traballo psicolóxico, porque se avergoñan e teñen sentimento de culpa".

E moitos deles tampouco teñen medicamentos. Nin seguro médico.

A clínica social Metropolitan Community Clinic de Helliniko (Ática), nos arredores de Atenas, leva tres anos atendendo a quen non teñen seguro médico por estar desempregados ou ser inmigrantes. Pero tamén a quen teñen seguro médico pero non poden afrontar o copago dos medicamentos. Así, neste tres anos pasaron "máis de 35.000 consultas", como explica a voluntaria Fotini Sfantos, mentres mostra os rexistros de visitas e de pacientes.

"Cada día recibimos unha media de 15 visitas", explica Sfantos, "e o día que repartimos medicamentos hai ringleira". A clínica social dispensa medicamentos doados por outros pacientes, pero iso non significa que poidan garantir un tratamento: "Agora mesmo hai un paciente que ten que tomar dúas pastillas diarias para o corazón, pero nós tardamos máis dunha semana en conseguir o medicamento -Brilique, de 81 euros cada envase-, tempo no cal estivo sen tratar".

As clínicas sociais reparten os medicamentos aos que xa non poden acceder milleiros de persoas

Aínda que na clínica ofrécense "todas as especialidades", o que enche de orgullo aos voluntarios é a farmacia. "This is the magic", anuncia Iliopoulou Vassiliki ao abrir a porta. Bióloga xubilada, explica que na farmacia traballan 85 persoas, xa sexa co transporte dos medicamentos, a súa revisión ou catalogación.

Non en balde teñen medicamentos contra o cancro con etiquetas que marcan prezos de até 3.000 euros. Quen pode pagalo sen a axuda dun seguro médico?