“Que el mundo fue y será una porquería ya lo sé / En el quinientos seis y en el dos mil también”. Esta frase tan sobada e manida, roubada ao Cambalache de Enrique Santos Díscepolo, resume séculos de historia a Historia. O mundo é unha porcadallada. Iso é así. Antes, agora e despois. No ano 2000 e no 2031, tamén. Nese ano, centenario da I República, España seguirá existindo. Un borbón seguirá no trono. As deputacións perpetuaranse no tempo. E o goberno? O goberno recaerá no Partido Popular Obrero Español (PPOE). Polo menos, esta serie de de desgrazas son as que vaticinan Carlos Santiago e Pepe Penabade no seu espectáculo República de Gundián. Un sainete futurista. Man a man, os dous intérpretes encabezan este proxecto, que se estreará -a golpe de sátira- este sábado (21 horas) e domingo (20 horas) no Centro Socio-Cultural de Vedra. A montaxe represéntaa a compañía de teatro Amador Andaravía.

Que nos vai contar este sa​inete futurista?

CARLOS SANTIAGO (CS): É unha sátira do momento actual, que é algo moi propio do sainete. Escollemos este xénero porque sempre introduce elementos da realidade social e política cunha deformación satírica imprescindible. Escollimos este xénero e tentamos ir máis alá, ao situar a acción no ano 2031, no centenario da II República. Basicamente, nese ano, atopámonos cun estado español no que xa non existen nin concellos nin autonomías, só resisten as decimonónicas deputacións provincias, que non hai Dios que remate con elas [Risos]. E localizamos o conto aí, en Vedra, nunha parroquia, Gundián, que está ao lado da mina de Serraval e que é a única parte do concello de Vedra que queda ao outro lado do río Ulla. Entón claro, habendo só provincias, no ano 2031, teñen un problema. Gundián é de Pontevedra ou de Coruña? Os seus habitantes, retornados case todos das cidades polas sucesivas crises económicas, pagan impostos as dúas deputacións que, ao tempo, se desentenden dos servizos sociais. Ante iso, o pobo decide plantarlle un ultimátum ao estado español. Ou soberanía fiscal ou proclamación da República Veciñal de Gundián.

"Os seus habitantes, retornados case todos das cidades polas sucesivas crises económicas, pagan impostos as dúas deputacións. Ante iso, o pobo decide plantarlle un ultimátum ao estado español. Ou soberanía fiscal ou proclamación da República Veciñal de Gundián"

E nese 2031 aínda seremos súbditos dun Borbón?

CS: Home, claro. O rei é  Froilán I. O presidente do Goberno? Marío Conde Roa e só hai un partido legal: o Partido Popular Obreiro Español (PPOE). É o que hai neste 2031, no que un grupo de veciños de Gundián plántanlle un desafíao ao estado. É todo un xeito de satirizar o momento social que vivimos e as tensións territoriais en España. Pero dende o punto de vista galego, coa aldea como unidade irredutible [risos].

"Cando eu comecei no teatro, un dos primeiros sitios aos que fun foi a Vedra a dar un curso. Fora no ano 87 e Vedra era un ferverdoiro cultural. E segue a selo, todo o mundo está implicado nalgunha movida cultural"

Como xorde este proxecto? A compañía de teatro amador Andaravía púxose en contacto con vostedes para levalo a cabo?

PEPE PENABADE (P): Cando eu comecei no teatro, un dos primeiros sitios aos que fun foi a Vedra a dar un curso. Fora no ano 87 e Vedra era un ferverdoiro cultural. E segue a selo, todo o mundo está implicado nalgunha movida cultural. Daquela había un concelleiro que non tiña moita idea de como funcionaba o teatro, pero quería abrir unha escola de interpretación. Eu propúxenlle mellor facer o curso, ver se había demanda e a partir de aí, ver como ía o conto. Ao final foi ben e fixemos un espectáculo, un informativo satírico con asuntos de Vedra. Aí comezou a formarse un grupo de xente con interese na escena e reactivouse unha asociación cultural que estaba parada. Foise consolidando e fíxose un grupo amador que cada ano fai un espectáculo, máis ou menos. Pois ben, este ano volvín cun curso e pedíronme que fixeramos un espectáculo final na mesma liña de aquel informativo. E comecei a pensar en qué podíamos facer e fixen un paralelismo co Couto Mixto e Gundián, que é un lugar tamén arraiano, ao estar o outro lado do río. Pero como eu non son guionista, pensei que o máis indicado para facer o tema era o Carlos Santiago.

Os dous codirixiden a montaxe, como é traballar cun grupo amador?

P: En realidade, diríxea Carlos. Eu fixen ao longo do ano, durante o curso, máis traballo puntual cos actores, na creación dos personaxes. Estiven xa todo o ano con eles, pero o director é el. Pero, en calquera caso, para min o máis salientable é que esta montaxe, como calquera outra, como todo o teatro, ten que ter unha vinculación social. Eu levo moitos anos experimentando partindo da cultura tradicional e esa é a miña teima. E considero que este país é moi rico en contidos... e tamén en desgrazas. Polo tanto hai material de sobra para facer este tipo de obras. Para min iso ten que ser o teatro, ten que ter esa vinculación social coa realidade, co que pasa no país, co que nos rodea. O teatro nace cos individuos e faino todo o mundo todos os días, non só os teatreiros.

"Para min iso ten que ser o teatro, ten que ter esa vinculación social coa realidade, co que pasa no país, co que nos rodea. O teatro nace cos individuos e faino todo o mundo todos os días, non só os teatreiros"

CS: Claro, eses son só os que antes cobraban por facelo [risos]

P: Si e agora hai moitos profesionais que traballamos para grupos de teatro amador, que nos están xerando traballo aos chamados profesionais. Porque os profesionais... Mira, é que a situación é tremenda.

Non pensaba entrar tan rápido no asunto da crise e o teatro...

CS: Home, é que falar de teatro e de crise vén sendo mesmo. En todos os sentidos [risos].

P: Antes diso, eu quero engadir que  o traballo que se fai en Vedra é moi importante. Ese tipo de iniciativas é esencial porque é un traballo de equipo, a moitas mans.

"Fixen moitos experimentos nesta liña con espectáculo Finlandia, que xa tiña esta filosofía. En certo xeito, este tipo de obras é unha forma de dicirlle á xente que recobre a expresión teatral para si mesma. Isto do teatro non é unha cousa gobernada por un gremio"

CS: Si, eu creo que é un dos aspectos máis salientables. A ver, a min encántame traballar neste tipo de rollos, fixen moitos experimentos nesta liña con espectáculo Finlandia, que xa tiña esta filosofía. En certo xeito, este tipo de obras é unha forma de dicirlle á xente que recobre a expresión teatral para si mesma. Isto do teatro non é unha cousa gobernada por un gremio. O teatro é outra cousa, é a relixión laica da sociedade civil, xa dende Grecia. É un xeito de expresión popular e resulta un enganche coa realidade, sobre todo en tempos como os que vivimos, mergullados en procesos mercantilistas e industrialistas que, realmente, están poñendo a cultura contra ás cordas.

P: Isto lémbrame o que contan Mini e Mero, que teñen estado en lorchos, que eran manifestacións teatrais privadas. Nos lorchos algún se disfrazaba de cura, por exemplo, e criticaban a todas as autoridades. Facíanlles mofa. Iso non o podían facer en público, pero si en privado. Nós facemos o mesmo, pero publicamente

CS: Ese é outro  aspecto deste tipo de proxectos, é recuperar para o teatro unha función crítica a nivel popular. Porque os profesionais, quen máis quen menos, toma esas licencias para reflectir a realidade...

P: Pois eu creo que a profesión teatral ten moito de autocensura. Na profesión hai moita autocensura para buscar o toque comercial, cousa que non existe. A industria cultural é unha falacia. É que... Imos ver, como vou tentar facer un espectáculo comercial tratando de gañar cartos neste país se non hai sector? Non hai sector. Isto, do que falamos, é outra cousa. E estas compañías amadoras xogan un papel fundamental, unha función imprescindible para a supervivencia do teatro.

CS: É certo, hai unha cousa que hai que dicir. Este grupo montou a mostra de teatro amador de Vedra, Teatrofilia, que leva dez anos traballando. Este tipo de grupos son motor de públicos e significan a formación teatral de base. Hai moita xente que se inicia aí, son o tecido vivo do teatro.

"Estes proxectos teñen outros valores que, para min ideoloxicaente, forman parte da miña forma de pensar. Non vou renunciar a este tipo de historias por moi ben ou por moi mal que ande a situación económica no sector teatral"

Cobran vostedes nesta montaxe? Fago esta pregunta tan fea porque, se non hai sector e hai profesionais traballando neste tipo de producións, se cadra é unha vía de resistencia e subsistencia.

P: Temos moi pouco, porque a asociación ten pouco. Nós repartímonos uns cartos que nos poden pagar. E máis nada. Pero son outras cousas as que te empurran a participar. De verdade, eu levaba como dez anos sen facer unha escenografía. E agora si que a fago. Por que? Teño motivación. Tampouco quero cobrar por iso, esa non é a cuestión.

CS: A ver, o financiamento, obviamente, está na medida das posibilidades dunha asociación cultural... Non é gran cousa. Nós levamos o proceso durante todo o ano, e temos un pequeno financiamento. Despois, hai xente que se implica e que o dá todo. Hai música, hai luces, hai vestiario, escenografía... A ver, claro, o espectáculo se non hai motivacións non sae. Se fose pola economía, non sae... Este é un asunto delicado, claro que o é, porque aquí todo o mundo que se dedica a estas cousas pensamos vivir disto, loxicamente. Pero é que este tipo de proxectos aparecen de cando en vez. E atópalos independentemente de como vai a película. Aparecerían igual se estivésemos nunha situación idílica, na que todo fora ben e non se vivise unha circunstancia tan crítica. Estes proxectos teñen outros valores que, para min ideoloxicaente, forman parte da miña forma de pensar. Non vou renunciar a este tipo de historias por moi ben ou por moi mal que ande a situación económica no sector teatral.