Quen non quixo queimar algunha vez un señor importante? A artista Natasha Lelenco chanceou deste xeito en máis dunha ocasión para presentar o seu último proxecto, unha serie de retratos de Señores Importantes, feitos en madeira, que arderán o 23 de xuño se non son antes adoptados por alguén, -aínda que boa parte deles foron xa salvados da fogueira-. Cada unha destas obras representa algún dos vicios humanos. Mais non: non nos falan só dos poderosos. Senón de todos nós. Das ideas estúpidas que nos levan a malgastar o noso tempo en metas baleiras. Por iso, os Señores Importantes son, ao mesmo tempo, absurdos e reais. Ridículos e entrañables. Relevantes -para eles mesmos- e insignificantes. Coma as nosas vidas. 

Os señores importantes encarnan o narcisismo, a vaidade, a avaricia… Pero teñen uns ollos tan humanos, e tan realistas, que provocan empatía. Dan pena…

Diso se trata… Pareceume interesante buscar ese efecto traballando coa idea dos “malos”, co concepto dos “malos”. Porque o que pasa é, que se cadra, os malos non existen. Pero temos esa idea dos “malos” herdada da relixión, do cristianismo... , segundo a cal parece que é o outro o malo. O que eu fago é convidar o espectador a que se poña no lugar do “malo”, para que vexa que o outro é el mesmo. Todos somos malos. Todos somos humanos e, ante a morte, somos todos iguais. Os meus señores importantes están perto da queima, da extinción, e aprenderon a lección. Aprenderon a apreciar o que tiñan que apreciar.

"O que eu fago é convidar o espectador a que se poña no lugar do “malo”, para que vexa que o outro é el mesmo"
 

Porque, segundo explicaches, pensaran atopar o sentido da vida en equívocos que esta lles poñía diante.

Si, porque moitas veces guiámonos por unha serie de ideas, como que a riqueza ou o poder nos dará a felicidade, que non son o que ao final nos fai sentir mellor. E os meus señores importantes non son “os outros”, os poderosos. Non responden a ese concepto que temos de que os malos son “os outros”. Porque, como dicía, somos todos. Todos somos viciosos. Non son “os outros” os malos, porque todos somos os outros. Todos somos bos e malos ao mesmo tempo, e importantes e insignificantes...

Os teus señores importantes fan pensar nos retratos modernos dos reis e da nobreza…

O retrato é un xénero do individualismo. Os meus retratos de señores importantes responden a distintos patróns psicolóxicos, pero tomeime moita liberdade: o que fago, en realidade, é xogar co xénero do retrato, mostrando esa arela individualista que temos. Así, tento retratar patróns psicolóxicos cun tipo de fisionomía concreta...

"Os meus retratos de señores importantes responden a distintos patróns psicolóxicos, pero tomeime moita liberdade"

 

Ás veces, esa fisionomía lembra… personaxes reais e vivos. Pasoume con varios. Preguntábame, onde vin esta cara?

Pois a min pásame que estou pintando e de repente digo, pero se acabo de pintar a fulanito! Iso é algo que me fascina. Gústame, ademais, o que di Oliver Sacks de que a cara verdadeira das persoas aparece a partir dos 40… E eu xogo tamén un pouco a confundir: é verdade que algúns dos retratos están inspirados en personaxes históricos, pero non é tampouco que sexan eles. Parto da súa historia, pero despois tómome toda a liberdade para retratar o que eu quero, o que a min me interesa. Quizais algúns dos señores son similares a alguén. Outros non o serán, pero son todos personaxes creados por min.

Unha crítica falaba da vella tradición dos parsunas rusos cun sentido posmoderno da introspección. Hai bastante historia do retrato nos teus retratos…

Xa o falabamos un pouco antes: evidentemente, eu vou, dalgún xeito, asimilando todo o que respiro, pero despois o que fago é xogar co xénero. Claro que haberá algo dos iconos bizantinos, da tradición retratista que representan… Pero o que a min me gusta é introducir elementos que nesa tradición retratista se utilizan para embelecer, coma as xoias, dándolles outro sentido. Buscando o lado cómico, de xeito que, por exemplo, un medallón ou uns colares, resulten ridículos, absurdos…

"Evidentemente, eu vou, dalgún xeito, asimilando todo o que respiro"

 

Gústame a Raíña Hathorica. Co seu porte de clase alta inglesa e o seu medallón de vaca.

Si, representa un pouco a idea que podemos ter dunha raíña. Era tamén unha maneira de tratar a monarquía desde o feminino. Ás veces preguntámonos se o poder sería diferente, se as cousas serían doutra maneira se o poder o tivesen as mulleres. Eu penso que, se cadra, é un problema do poder, de como ten que ser a xente que chega ao poder, e non do xénero. A miña raíña é viciosa como podería selo un home no seu mesmo lugar. Despois, ten elementos que confunden: pode facer pensar nunha deusa exipcia, no marxismo…

"A miña raíña é viciosa como podería selo un home no seu mesmo lugar"
 

É unha pena que non se vaia salvar da queima Dióxenes. Tan entrañable… e limpo.

É que non é Dióxenes o do síndrome de Dióxenes. É Dióxenes Laercio, que estaba fascinado polos filósofos gregos da antigüidade e escribiu sobre as súas vidas. Escribiu textos moi divertidos, semellantes ao que hoxe sería unha revista de rexoubeo… Merecía un retrato, claro.

Comezaron sendo uns 50 retratos e quedan menos da metade. No libro dos señores importantes estarán todos xuntos, os adoptados e os que van morrer queimados.

Si, ademais nunca estiveran todos xuntos. O proxecto foi por varias salas, pero nunca estiveron todos.

Falabamos antes do moderno. O tema da arte efémera é máis contemporáneo… Os teus retratos falan do efémero da existencia e do concepto do valor. E volvemos aos filósofos gregos…

Eu sempre entendín este proxecto como efémero, como algo cunha data de caducidade concreta. E a min sorpréndeme que iso resulte sorprendente. Porque vivimos nun mundo do efémero: a obsolescencia programada… Vivimos rodeados dunha multiplicidade de estímulos, de cousas que se mercan e se tiran… A idea do efémero, neste contexto, parecíame atractiva para traballar con ela. Despois, ocorre que o soporte no que están os retratos, que é madeira, tamén é efémero. Leva un corte especial, é o corazón da árbore, e iso significa que hai que coidalo. Por iso, cada señor importante leva un certificado que dá dereito a coidados vitalicios.

"Vivimos nun mundo do efémero: a obsolescencia programada..."
 

Por outra banda, xogo coa idea de cuestionar o que é importante. Quen é importante? Os retratos son arte ou só leña seca? Igual ca nós. Somos importantes ou somos só coma a leña seca? Por iso o do concepto do valor das cousas. Quen decide o que é valioso? Porque é o poder o que decide o que é valioso. Non é a xente.

As recompensas por participar na campaña de crowdfunding para facer o Gran Libro dos Señores Importantes son diversas. Coma dúas noites na Casa das Peritas, un exemplar do teu libro sobre a Costa da Morte ou o teu propio retrato como Señor Importante.

Si, o libro sobre a Costa da Morte é outro dos produtos da nosa editora da Casa das Peritas, en Fisterra. Produtos que vamos sacando dos proxectos que vou elaborando. Fin da terra. Costa da Morte é un proxecto do 2015 formulado coma un libro de postais, pero cunhas postais diferentes. Non se centran no que adoitan ser as postais da Costa da Morte: paisaxes.

Máis ben retratan o territorio a través das súas historias, mitoloxía. A min resultábame sorprendente cando cheguei: a morte está xa presente na Costa da Morte desde o propio topónimo. Despois souben que tivo que ver co naufraxio do Serpent… Pois é todo iso, unha historia e unha mitoloxía con cousas moi interesantes, que relaciono ademais con anécdotas dos veciños…

Tes falado da arte como experiencia máxico-relixiosa que nos conecta coa morte, cos soños ou coas eternas preguntas. Iso pode verse en todo o que fas…

Si, gústame pensar a arte como experiencia máxico-relixiosa. A relixión sempre estivo ligada á representación gráfica, á obra pictórica… Mais, pouco a pouco, relixión e arte foron distanciándose, cando en realidade non son tan distintas. Máis alá das relixións concretas, a arte ten esa capacidade de conectarnos con ancestral. As esculturas eran adoradas como se fosen deuses porque os representaban… A min paréceme fascinante, e gústame velo así, a arte como experiencia que ten tanto de relixiosa como de máxica. A arte vén cubrir esa necesidade que temos, no fondo, do relixioso, no sentido da conexión co ancestral. No Gran Libro dos Señores Importantes, ademais, irá explicada a historia de cada Señor Importante. As preguntas sobre de onde vén…

"Gústame pensar a arte como experiencia máxico-relixiosa"
 

Outro proxecto teu, Pământeşti, ten bastante que ver con isto. Os ancestros, a morte… Larva. Terra do amparo ten un manto que lembra moito a arte relixiosa, ademais. Parece unha fotografía.

Pământeşti significa Das terras. Apetecíame poñerlle o título na miña lingua materna -son moldava-. E idea, si, ten que ver coa raíz, co que nos leva aos ancestros. A raíz do que somos. Neste proxecto, a intervención sobre os corpos das modelos e os posteriores procesos técnicos involucrados -bodypainting, fotografía, retoque dixital, impresión sobre lenzo e pintura en acrílico- poden crear ese efecto que dis. Son doce pezas que compoñen un relato de caída e reconstrución no que as máscaras deixan entrever algúns capítulos da miña biografía.

A idea da raíz tamén está no teu proxecto Un bosque. Como Paisaxe amosa conexións co proxecto sobre a Costa da Morte… E a morte ecoa en todo o que fas. Coma o soño.

Si, a morte e o soño son temas que me interesan. Tamén polo meu relato vital: perdín os meus pais, o que daquela era o meu compañeiro… Estaba claro que tiña que acabar na Costa da Morte (Ri).

En Texturas e Beauties tamén fixeches retratos, aínda que sexan moi distintos aos dos Señores Importantes.

Sempre fixen retratos, xa cando estudaba. Ía aos festivais e gañaba algúns cartos facendo retratos da xente. É un xénero que sempre me gustou.

Tamén es fotógrafa. Comentabamos ao principio que a ilustración, -e quizais o audiovisual-, deixaba algo de pegada na túa obra...

Si, o meu traballo está sempre ao servizo da imaxe, pero dentro diso fago varias cousas: foto, vídeo, pintura, ilustración, debuxo, VJ… Fun probando varias cousas, aínda que finalmente optei máis pola pola pintura e pola ilustración. Estiven traballando algo no audiovisual, e iso tamén deixou a súa pegada, si. Tamén traballo como fotógrafa, por exemplo en festivais de teatro, que é un campo que me atrae moito.

Dixeches noutra entrevista que ao principio eras máis tráxica, pero que foras decantándote máis polo humor absurdo.

Pois, por exemplo, no proxecto Das terras non hai humor. O lado máis cómico veu despois. A idea é un pouco que nada é tan importante nin tan tráxico. A calquera cousa, por dura que sexa, podes darlle a volta e sacarlle o lado cómico. Penso que é unha maneira mellor de tomar a vida. O humor paréceme moi necesario.

Algún outro proxecto no que esteas a traballar?

Teño un proxecto arredor da familia. Ten que ver co que comentabamos antes: a idea de que os malos son os outros. De xeito que podemos ser moi filántropos cos nosos, na casa, pero non tanto cos outros, que parece que teñen que ser os malos. Cando cheguei a Galicia, chamoume a atención ademais o concepto da familia como clan, a matria, a comunidade xerada a partir da liña da nai. É como se a vía paterna fose menos importante que a materna para crear o grupo...