"Em Copacabana, num dia muito quente do mês de junho (justamente quando começa o inverno no Brasil), eu tomava meu chimarrão e assistia, em um jornal na televisão, à transmissão de cenas de um carnaval fora de época, no Nordeste, região em que faz calor o ano inteiro (...) A seguir, o mesmo telejornal mostrou a chegada do frio no Sul, antecipando um inverno rigoroso. Vi o Rio Grande do Sul: campos cobertos de geada na luz branca da manhã, crianças escrevendo com o dedo no gelo depositado nos vidros dos carros, homens de poncho (um grosso agasalho de lã) andando de bicicleta, águas congeladas, a expectativa de neve na serra, um chimarrão fumegando tal qual o meu. Seminu e suando, reconheci imediatamente o lugar como meu, e desejei estar não em Copacabana, mas num avião rumo a Porto Alegre. O âncora, por sua vez, adotara um tom de quase incredulidade, descrevendo aquelas imagens do frio como se retratassem outro país (chegou a defini-las como de “clima europeu”). Aquilo tudo causou em mim um forte estranhamento".
"Vi o Rio Grande do Sul: campos cobertos de geada na luz branca da manhã, crianças escrevendo com o dedo no gelo depositado nos vidros dos carros, homens de poncho andando de bicicleta, águas congeladas"
Este estranhamento foi o que levou Vitor Ramil a escribir o ensaio A Estética do Frio, unha reflexión sobre os feitos diferenciais de Rio Grande do Sul e unha reivindicación da súa identidade, distinta á imaxe que decote se ofrece sobre o Brasil, un xigante, todo un continente, un mosaico heteróclito con moitos mundos no seu interior. Ramil rexeitaba ademais o sentimento ou o atributo de periférico ou marxinal para a súa rexión, e reclamaba que Rio Grande do Sul non era periferia, senón que era outro centro, orgullosamente distinto e orgullosamente brasileiro ao mesmo tempo. No clima, nos costumes e tamén na música: "O pobo de Rio Grande do Sul é moi semellante ao pobo uruguaio, un pobo de perfil baixo, co que compartimos moitos hábitos tamén. E estamos moi marcados pola nosa situación de fronteira, que é moi rica, moi estimulante".
Vitor Ramil (con orixes familiares en Narón) será unha das principais atraccións dunha nova edición de Cantos na Maré, que se celebra este sábado en Pontevedra. "O Cantos na Maré máis lírico e poético dos que temos feito", como o definiu Uxía Senlle, directora artística do festival, e no que ademais de Ramil e Senlle actuarán Amancio Prada, Gabriela Mendes, Luiz Caracol e Budiño.
"Teño un libro cos poemas de Rosalía e coñecíaos ben, pero apetecíame musicar un poema que non fora musicado previamente, e pedinlle a Uxía que me enviara textos que nunca se tocaran"
Rosalía de Castro será protagonista neste Cantos na Maré, tamén no repertorio de Vitor Ramil. Moi interesado polas súas raíces galegas, contaba xa cun exemplar de Cantares Gallegos e para este concerto decidiuse a musicar algúns poemas, que tamén aparecerán no seu próximo disco, coa colaboración especial de Xosé Manuel Budiño. "Teño un libro cos poemas de Rosalía e coñecíaos ben, pero apetecíame musicar un poema que non fora musicado previamente, e pedinlle a Uxía que me enviara textos que nunca se tocaran. Hoxe, no ensaio en Pontevedra, foi un momento moi máxico. Os músicos dinme que a melodía que creei para os poemas lles parecen unhas músicas moi galegas".
"Na miña casa eramos unha familia de músicos, todo o tempo había música. E tamén houbo sempre moitos libros e a literatura sempre foi moi importante para min", explica, "de feito, paso moito tempo cada día centrado nos textos das cancións, dándolles forma. E teño traballado sobre poemas de moitos autores, de Pessoa, de Borges, poetas de Rio Grande do Sul, interésame ese proceso de afondar en todo o que quere dicir un poema, e construír un mundo musical".
Ramil adoita tocar milongas, un xénero transfronteirizo moi típico tamén en Uruguai e Arxentina, pero con matices distintos: "A milonga brasileira, máis estruturada, máis lírica, é diferente á arxentina ou uruguaia, que é máis libre, máis falada. Pero hai moitos tipos de milonga e a que se impuxo en Rio Grande do Sul é a que os arxentinos chaman “sureña”. Pero é que hai teorías que defenden que a milonga ten orixe portuguesa e que chegou a Arxentina e Uruguai a través do Brasil, pasando por Rio Grande do Sul", explica.
"Precisamos de uma estética do frio, pensei. Havia uma estética que parecia mesmo unificar os brasileiros, uma estética para a qual nós, do extremo sul, contribuíamos minimamente"
Este gaúcho levará este sábado a Pontevedra as súas "harmonías abertas, melodías hipnóticas e letras cheas de poesía impresionista", un anaquiño dun Brasil frío, cuberto de neve. Como el mesmo escribiu: "Precisamos de uma estética do frio, pensei. Havia uma estética que parecia mesmo unificar os brasileiros, uma estética para a qual nós, do extremo sul, contribuíamos minimamente; havia uma idéia corrente de brasilidade que dizia muito pouco, nunca o fundamental de nós (...) Apesar de nossas contrapartidas frias, ainda não fôramos capazes de engendrar uma estética do frio que revelasse a nossa própria face".
