Sagar tentaba un día si e outro tamén fuxir do seu país para chegar a Inglaterra. Non vas descansar nin un só día?, preguntábanlle os policías que xestionaban a rutina de retelo cada xornada durante unhas horas no calabozo. Os axentes coñecían o seu nome. Chegou un momento en que o deixaron ir. Porque, como deter a certeza de que, se ficas na túa casa, acabarás morto? Sagar non é un personaxe de ficción. Existe, coma Albano. Os dous protagonizan Trajectory drift, a peza que Iván Castiñeiras presentou no Planeta GZ do Curtocircuíto. E os dous representan o xeito de exilio ao que, na actualidade, aboca a violencia en moitos Estados do mundo. Marchar, sen saber como sobrevivirás, porque se quedas, estás morto.
Iván Castiñeiras estivo nos campamentos de refuxiados de Calais, en Francia. Parte das persoas que alí coñeceu conseguiron, tras meses de espera, chegar a Londres. Mais a súa situación de extrema precariedade -debían encadear varios traballos para sobrevivir e pagar a débeda cos contrabandistas- tornara imposible filmalos na súa cotianeidade, tal como nun principio planeara Castiñeiras. Por iso decidiu mudar o seu proxecto e ir para Cardiff e Newport, onde puido contactar cun grupo de demandantes de asilo.
Castiñeiras quixo contar a realidade dos demandantes de asilo e darlle "dignidade ao seu discurso"
Comezou a traballar con dous deles. Primeiro, cunha proposta de documental sobre as súas historias que pronto se revelou como de escaso interese. Despois, cun proxecto de docu-ficción que, ademais de mostrar a súa realidade, dese “dignidade ao seu discurso”. Contouno o propio Castiñeiras nun vídeo feito para o público do Curtocircuíto co que escusou a súa presenza, pois non puido estar en persoa no festival.
O resultado deste proxecto é Trajectory drift, un filme que mostra a espera de Sagar e Albano entre as caixas dun dos enormes contedores do porto. Albano tenta falar coa súa familia, mais ninguén responde. E esa, precisamente, é a impresión que a curta produce no espectador. Ninguén responde. O contedor que os protexe é ao mesmo tempo unha sorte de cárcere na que só poden agardar, afastados dunha sociedade que os ignora, a que as autoridades decidan sobre as súas vidas. Sobre as súas mortes. Porque, de volver aos seus países de orixe, faríanlles desaparecer. Coma aos seus amigos. Coma aos seus familiares.
E así, ambos transitan de violencia en violencia. A do Estado represor, no seu lugar de orixe. A das mafias que os transportan polos mares cemiterio. A da Europa soñada e enferma de falta de empatía. Dos dous, só un conseguirá que lle recoñezan o dereito de asilo. Castiñeiras anunciou a través do vídeo que en breve porá en marcha unha campaña para tentar axudar o outro.
Ambos transitan de violencia en violencia. A do Estado represor, no seu lugar de orixe. A das mafias que os transportan polos mares cemiterio. A da Europa soñada e enferma de falta de empatía
Aínda que as historias sexan, no seu fondo, moi diferentes, coa morte, -e co amor-, e coas expectativas atropeladas ten que ver tamén outro dos filmes que puideron verse en Curtocircuíto, Un país extraño, de Laura Pousa, protagonizado pola coñecida xornalista Rosa María Mateo. O encontro prodúcese, aquí, entre Rosa, unha muller maior que se enfronta a un momento vital crucial e cheo de incertidume, e unha actriz noviña capaz de contaxiar a “emoción” e a “pulsión” que, como admite Rosa, a caracteriza.
Mais Rosa ten algo que facer. E non hai saída, por moito que coñecer a moza lle fixese, quizais, por momentos, imaxinar outra cousa. Pousa explicou no Cirtocircuíto que, co xogo de metaficción que propón, -Rosa é a xornalista icona da Transición, pero tamén é un personaxe de ficción-, pretendeu contar a historia dunha vida e, tamén, dun país. Un tempo que se acaba.
Tamén Sandra Sánchez presentou, no Curtocircuíto, un filme de ficción que é a historia dun encontro. Desta volta, entre dúas nenas
Tamén Sandra Sánchez presentou, no Curtocircuíto, un filme de ficción que é a historia dun encontro. Desta volta, entre dúas nenas. Sira, unha nena de oito anos, corre. Fuxe da escola ata chegar a unha praia solitaria onde agarda por seu pai, un percebeiro furtivo. Alí coñece unha misteriosa nena que podería ser o seu propio espello. Que lle conta historias de como chegar ao outro lado. De forza, de resistencia.
Porque Sira -dino os seus ollos- ten un pai -Sergio Zearreta- ausente. Afogado nos seus propios problemas. Que non deixa de defraudala. Sandra Sánchez buscou as actrices -Carla Díaz e Lucía González- facendo un casting na Costa da Morte, onde foi rodado o filme. Nunha praia. A directora de fotografía, Lucía C. Pan, referiuse en Curtocircuíto á dificultade de gravar nese lugar. Co vento… Sandra Sánchez, pola súa banda, contou que A nena azul podería ser a historia da fin da infancia e do comeza da adolescencia. Cando se comeza, quizais, a tomar decisións con máis transcendencia.
A nena azul podería ser a historia da fin da infancia e do comeza da adolescencia. Cando se comeza, quizais, a tomar decisións con máis transcendencia
Como en Trajectory drift ou en Un país extraño, amor e morte pairan tamén sobre Un ollo de vidro, versión audiovisual libre do texto de Castelao feita por Noela Gutiérrez. Tras a morte de Daniel, Alfonso tenta emendar o que non puido darlle en vida. A morte á que, xa, non se ten medo. Un neno que xoga cun ollo de vidro. Ese que permite ver o mundo doutro xeito. Antes de devolvelo ao cemiterio e de darlle, a quen non tivera quizais a oportunidade de contar a súa historia, a oportunidade de facelo. Coma no caso de A nena azul, Noela Gutiérrez fixo un casting -en Lalín- para atopar o neno protagonista -Arón Lamas-, que comparte esta historia na pantalla co actor Alfredo Rodríguez. O pasado e o presente. O tempo que pasou e non voltará, por moito que corramos atrás del.
Aínda que cun enfoque distinto, Un ollo de vidro amosa algunhas conexións con Caerán lóstregos do ceo, de Adrián Canoura, unha curta experimental que puido verse tamén en Curtocircuíto. NUn ollo de vidro está presente a Santa Compaña. Albíscase a morte, antes de verse o esquelete da historia de Castelao. Caerán lóstregos do ceo apóiase tamén na literatura: en textos de Rosalía de Castro, e no mito da Santa Compaña. Ou máis ben en todas as crenzas animistas da sociedade tradicional galega, en realidade. Os espíritos das persoas e das cousas.
A curta é, tal como o dixo o seu autor en Curtocircuíto, coma unha viaxe case mística... Unha inquietante figura, -home, demo, espectro?-, de rasgos inapreciables, ergue os brazos cara ao ceo nunha sorte de invocación da treboada. Ata que comezan a caer os lóstregos. Ábrense o ceo e a terra. Imponse o caos, o vento, o lume, a noite. Canoura explicou en Curtocircuíto que levaba un tempo moi interesado nas texturas, que tentou levar á pantalla a través da abstracción. Para crear unha atmosfera que nos conduce a outro tempo. Á forza dos elementos e á súa interrelación co mito.
Canoura explicou en Curtocircuíto que levaba un tempo moi interesado nas texturas, que tentou levar á pantalla a través da abstracción
Tamén na senda da curtametraxe experimental, Judith Adataberna presentou en Curtocircuíto El espectrorium, unha viaxe polo sentidos cuxa proposta é descompoñer a mirada, facer que a cámara olle doutro xeito. A autora contou neste festival que comezara, -coma Canoura-, indagando sobre a crenza no sobrenatural en Galicia. Para logo achegarse á reflexión sobre outras percepcións da realidade. A través de diferentes espectros visuais avanzamos a través dun sistema floral de cores vivas. No noite. Como imaxes en negativo coas cores pintadas. O xogo coa luz, e coas tebras, leva ao cuestionamento do que entendemos por real. Un espectro óllanos entre os ramallos. Comeza a saír o sol e, ao amencer, camiñan os espectros sobre o mar. Procuran a luz, desde a auga. Arde a terra. Rebulen os insectos, que acaban atrapados pola luz. Coma as humanas que se adiviñan tras as sombras.
Tamén da banda menos narrativa sitúase outra das curtas do Curtocircuíto deste ano, M. (Manuel Moldes Pontevedra Suite 1983-1987), de Ángel Santos. O seu director acompañou unha exposición deste creador no Museo de Pontevedra. Santos achégase, nesta curta documental, ao proceso de preparación desta mostra, así como ao xeito de traballar de Moldes, deixando falar á imaxe. E a imaxe fala tamén, bastante, por si mesma, na curta de Oliver Laxe que puido verse en Curtocircuíto, O salvaxe leva o seu tempo. “Facer unha película é querer domar o salvaxe, capturalo. Este atráenos e estimúlanos: un mundo salvaxe, unha vida salvaxe, un amor salvaxe… Esta película é un retrato de seres indomables”, di a sinopse deste filme, realizado en San Sadurniño, no seo do Chanfaina Lab.
Nadia Acimi faille ver a Laxe que “o salvaxe leva o seu tempo” ao tempo que tenta achegarse, paseniño, a uns cabalos salvaxes
Nel, Nadia Acimi faille ver a Laxe que “o salvaxe leva o seu tempo” ao tempo que tenta achegarse, paseniño, a uns cabalos salvaxes. Antes, reflexionara ante a cámara sobre a relación entre humanos e cabalos -o cabalo como símbolo de poder, o seu papel en conflitos humanos como as guerras, o grao de liberdade e/ou soberanía do cabalo que acompaña o humano- mentres ela mesma montaba, feliz, libre e salvaxe, un destes animais. “Non era consciente de estar a facer unha curta nese momento”, explicou a propia Nadia en Curtocircuíto.
Oliver Laxe -que non puido estar en Curtocircuíto por ter que marchar para gravar lumes para a súa nova película -e Nadia Acimi acababan de chegar a Galicia tras dez anos vivindo en Marrocos. Apareceron en San Sadurniño, literalmente, co camión de mudanzas, segundo conta a propia web Fálame de San Sadurniño. O resto foi deixarse levar.
“Deixáronos unha cámara de vídeo para facer a peza no marco do Chanfaina Lab; facía anos que non operaba unha cámara e a sensación era estraña. A verdade é que non tiñamos moitas intencións nin buscábamos nada, simplemente retratar o momento que estabamos a vivir. Penso que isto é interesante. Cando como cineasta me poño a buscar e me poño tenso con intencións, proxeccións ou coa técnica non aparece nada: as angustias e os medos son inimigos da creatividade. Desta volta, a verdade é que estábamos moi tranquilos, intentábamos pasar un bo momento tras o estres da mudanza e dos moitos cambios que se produciran nas nosas vidas”, conta Laxe nunha información recollida nesta web. O filme adoptou a forma de videocarta que Nadia Amici envía aos seus fillos, Esteban e Käina, explicándolles un pouco como é a terra na que van comezar a vivir.
Mais no Planeta GZ deste ano puideron verse aínda dous filmes máis, situados noutra clave narrativa. Un deles é Carta a Leningrado, de Brandán Cerviño. Cuxa cerna se sitúa, tamén, nunha carta. Tras a caída do bloque soviético, unha espía rusa queda atrapada nun pobo en Cuba. Decide actuar pola súa conta e convence o fillo por carta para crear unha “arma sónica” para loitar contra a influencia estadounidense no país. “Non quero a súa caridade”, di.
Cerviño converte o delirio de Trump no leitmotiv da súa curta, a construción segreda da arma perfecta, soviética por dentro e yankee por fóra…
Cerviño explicou en Curtocircuíto que o transfundo desta curta de ficción foi a evolución das relacións diplomáticas entre Cuba e Estados Unidos: desde a “distensión” e a apertura da embaixada co goberno de Obama ao novo peche por parte de Trump, que insinuara que os seus diplomáticos estaban a ser atacados por unhas inexistentes “armas sónicas”. Pois o autor converte este delirio de Trump no leitmotiv da súa curta, a construción segreda da arma perfecta, soviética por dentro e yankee por fóra…
Curtocircuíto proxectou tamén The Film Machine, das Also Sisters -Sonia e Miriam Albert-Sobrino-, un “asalto ao xénero de terror e á arrogante estrutura narrativa de tres actos”. Unha profesora queda atrapada nunha misteriosa sala de traballo tras tentar axudar a un alumno a saír… De fondo, -entre o terrorífico e o cómico, quizais-, a discusión sobre que debe e como debe ser o cinema: a narratividade e a súa forma, a finalidade do mesmo…
