"Sinto que cando empecei coa película si que era máis raro falar tanto desde o eu e traballar cun material tan íntimo, pero nos últimos tempos vexo unha tendencia a compartir máis estas cousas"
“Paula Veleiro tece de forma creativa e sensorial un proceso de reconstrución íntimo que transcende do persoal ao universal e ilumina con gran sensibilidade como embelecemos os nosos recordos e a complexa relación que mantemos coas imaxes do noso arquivo familiar”, salienta o xurado do Festival Internacional de Cine de Xixón, que outorgou o premio “Amae” á mellor montaxe dunha película española a Te separas mucho, ópera prima desta licenciada en Comunicación Audiovisual na Universidade de Santiago de Compostela, especializada en dirección cinematográfica no Centre d'Estudis Cinematogràfics de Catalunya, que contrapón a separacións dos seus pais coa ruptura coa súa parella, trinta anos despois.
Paula Veleiro López (Ourense, 1986) afronta case en solitario a creación deste filme que desborda honestidade, fraxilidade e amor. “É vital que alguén crea na película e te axude a sacala adiante”, confesa a cineasta. Nese papel estivo o produtor Brais Romero, de La Machina, que a acompañou nos cinco anos de desenvolvemento do proxecto. A oportunidade para ver a película en Galicia será no festival Novos Cinemas de Pontevedra. Veleiro clausurará esta edición coa proxección o 15 de decembro no Teatro Principal ás oito da tarde. Como defensora das salas de cinema, agarda que Te separas mucho poida verse en pantalla grande antes de conseguir, tamén, chegar a algunha plataforma.
Deixa moitas reflexións sobre si mesma e a súa familia no filme, que se converten en universais ao verse nunha pantalla.
Sinto que cando empecei coa película si que era máis raro falar tanto desde o eu e traballar cun material tan íntimo, pero nos últimos tempos –polo menos nas redes sociais– vexo unha tendencia a compartir máis estas cousas que antes non se compartían. Eu nunca usei TikTok pero instaleino hai un par de meses para ver o que estaba pasando aí, non podía estar de costas a unha rede social da que todo o mundo fala, e cando entro vexo un montón de vídeos do tipo ‘acompáñame a superar unha ruptura’ ou ‘día tres da miña ruptura’. Isto non pasaba cando comecei coa película, pero creo que nos imos abrindo cada vez máis.
A Xeración Z parece ter menos pudor á hora de exteriorizar –incluso en vídeo– os seus sentimentos.
Si, totalmente.
Cando decidiu que quería enfrontar as dúas realidades que contrapón na película e converter a súa experiencia de parella e a dos seus pais en material cinematográfico?
Creo que o xermolo está dende sempre porque o material que filmou meu pai, ese arquivo de cintas dos anos oitenta, sempre estivo ao meu alcance. Lembro ter sete anos, poñer coller un VHS e ver estes mesmos vídeos. Cando empecei a interesarme polo cinema, xa na adolescencia, sempre tiña un run run aí: sabía que quería que quería facer algo con esas imaxes algún día, pero non tiña nin idea do que. Deixeinas un pouco apartadas nalgún lugar da mente e cando me separei, e empecei a entrar neste período de reflexión, vin que tiña un montón de material sen decatarme. Un material que non sabía se xerara inconscientemente por ver os vídeos do meu pai, ou estaba xa na miña natureza xeralos. Foi como un clic. Da noite á mañá resolvín que ese material do meu pai encaixaba perfectamente co meu, como un quebracabezas perfecto.
'Te separas mucho' é o filme de clausura no festival Novos Cinemas de Pontevedra, proxéctase o 15 de decembro ás 20h no Teatro Principal
Como foi o proceso de creación da historia?
Ao principio foi puramente catarse, só para min. A idea inicial era facer a película só para min e non mostrarlla a ninguén nunca. Pero o proxecto foi medrando, e falando del percibín que había interese na xente do meu arredor, e que a miña experiencia persoal podía resoar con algo máis múltiple. Entón, pensei que podía ser interesante sacalo o exterior.
Por que se dilatou tanto no tempo o remate do filme?
Un primeiro motivo foi práctico porque na versión inicial había moitísimas cancións, sobre todo nos arquivos do meu pai: dende Alaska ata a banda sonora de Ghost. Moitísimas cancións que custaban moitos cartos en dereitos e foi unha loita moi grande a de ir pouco a pouco perdendo esas cancións, e logo substituíndoas por outras. Traballei coas rapazas de Monday Music, que non só pelexan os dereitos de autor, senón que tamén buscan músicas para substituír esas cancións. Elas deron bastante no cravo e axudaron moito. Logo o que pasou foi que o meu propio proceso de ruptura estaba acompañando paralelamente ao proceso fílmico. Ata que non estiven preparada para volver a Nantes, non puiden pechar a película. Faltaba algo e non sabía que era, e agora creo que o que lle faltaba o filme era que eu tivera a ferida pechada e puidera dar ese paso.
Parece que a película lle chega moi rápido despois da ruptura.
Si, arrincan case á vez. O proceso de produción da película tivo o proceso dun dó, practicamente. Todo vai acompañado.
E agora que está a compartir a película con xente descoñecida, como se sente?
Estou moi asustada. Miña nai foi o festival de Xixón acompañada de máis xente da familia e antes de ir comenteille que sentía que isto fora unha broma que se me foi das mans. Estou decatándome agora mesmo, despois de ter loitado para sacala adiante, de que a vai ver máis xente. Teño un temor absoluto, pero confío en que a historia resoe na xente. Neste tipo de filmes sempre está presente a gran pregunta de ‘a quen lle vai importar a miña vida?’. O medo do ego métese dentro do teu propio discurso, pero en realidade cando penso no tipo de cinema que me gusta e que veo hai moitas cousas que non son a miña vida e que me interesan moitísimo.
Nos últimos anos tamén houbo exemplos de películas con moita repercusión que collían gravacións que non se fixeran pensando no cine, pero acaban convertidas niso.
Si, lin que tivo moito que ver coa época do confinamento. Como moitas rodaxes pararon e a necesidade de contar historias témola dentro sempre, latente; se non podes producir imaxes buscas entre as que xa tes para intentar contar a historia igualmente. No meu caso a parte máis forte da montaxe si que coincidiu co confinamento, pero a idea naceu un pouco antes.
Como foi desenvolvendo o guión? Porque as imaxes xa as tiña.
Foi como tecer un xersei (ou peor, porque non tiña nin patrón). Como montadora adoito traballar dunha maneira moito máis organizada e estruturada, pero esta película foi o contrario, fun construíndoa case ladrillo a ladrillo, plano a plano. En ningún momento me sentei a pensar como sería o filme, foi moitísimo máis orgánico. Quizás tamén pola comparación que facía co proceso de dó, que por moito que saibas cales son as fases polas que pasas, no día a día penso que é o equivalente ao plano a plano, vas construíndote cada día. Ás veces se che desmonta todo e tes que volver empezar...
"En ningún momento me sentei a pensar como sería o filme, foi moitísimo máis orgánico"
E hai outros días nos que pasas por todas as fases.
Si, como a cámara rápida [ri].
Te separas mucho contén un xogo permanente co real e o ficticio, pero hai un momento no que tamén deixa patente que as súas lembranzas tamén poden estar ficcionadas de maneira inconsciente.
Para min era moi importante porque había unha posición moi arrogante pola miña parte de dirixir o discurso. Cando estás na posición de directora e montadora, neste caso estou falando por catro personaxes, e dábame medo impoñer o meu discurso como a verdade absoluta. Ese recurso era o meu modo de contarlle ao espectador que o que estaba a ver pasaba polo meu filtro. É a miña verdade, pero tamén é unha entre tantas.
A construción da película tamén interferiu na súa vida e nas súas decisións? Porque a película sería outra se a fixese agora.
Si, de feito, se tivese que facela agora non existiría porque a emocións xa estaría moi acabada. Xa non podería acompañala por este aire fresco, que creo que está presente na cinta, sen tabús: directa, un pouco bruta, fea por momentos. Literalmente apagaba o ordenador despois dun día de montaxe e despois me perseguían as imaxes, soñaba con iso, espertaba pensando niso... Era como que a película me acompañaba e, á vez, non me abandonaba. Isto era bo e malo porque non podía pensar noutra cousa, e cando estás nun proceso de ruptura a recomendación adoita ser precisamente a contraria. Tiña terror a todos eses vídeos e fotos que tiña coa miña exparella e o feito de collelas, moldealas e convertelas noutra cousa –case como plastilina– axudoume moito a non terlles medo.
"Para meus pais tivo que ser bastante chocante que escollera abrirme por primeira vez con algo tan público como unha película"
Resignificou esas imaxes, dalgún modo.
Exacto, quiteilles a dor e convertinas en materia. Iso foi bo e malo, acompañoume para ben e para mal.
Hai un momento no filme no que di que toca iniciar a fuxida, algo que tamén conta da separación dos seus pais. Pensara nesa fuxida no caso dos seus pais antes de vivir a propia?
Non, o certo é que nunca pensei moito na ruptura dos meus pais. Separáronse cando eu era moi pequena e no meu recordo nunca estiveron xuntos. Só podo recordalos xuntos a través destes vídeos, sen eles podería crer que nunca estiveran xuntos. Intrigábanme moito os vídeos do meu pais porque os vía como cine, como cando tes pos unha película. Ata que comecei traballar co arquivo creo que me era moi alleo todo iso, pero logo conectei moito coas imaxes e fíxenme moitas preguntas que nunca pensara.
Axudoulle a entender mellor a relación cos seus pais? Para eles foi estraño verse aí?
Creo que non porque foi hai trinta anos e para eles queda moi lonxe xa. Fíxolles ilusión dalgún modo, igual desde un lugar máis naíf, pero son feridas que tanto tempo despois xa non son traumáticas. O que si creo é que todo este proxecto lles axudou a entenderme máis a min. Eu non son unha persoa que se abra facilmente e para eles tivo que ser bastante chocante que escollera abrirme por primeira vez con algo tan público como unha película e tan directo como que eles están implicados aí tamén. Sorprendeulles esta apertura.
"Intentei que non fora un filme moi dirixido para que cada quen o leve ao seu terreo emocional. E que a película sexa de tantas maneiras como de maneiras a miren"
Entón, nunca tan claro que o cine é a maneira de expresarse que escolleu.
Pois si. Non podo sentar con vós e dicir con palabras como estou ou que me doe, pero podo facer unha película e que a vexades casualmente. Todos encontramos as nosas maneiras de expresarnos cando algo non nos sae polas vías ‘naturais’.
"Somos de tantas maneiras como de maneiras nos miran", di vostede na película. Resultoulle especialmente forte analizar a relación coa súa exparella a través das imaxes que tiña que ver para o filme?
As imaxes cada día significaban unha cousa. Cambieilles o significado un millón de veces, polo que agardo que cando a xente vexa o filme poida facelo á súa maneira, que cada espectador sinta unhas cousas e lle chame atención algo distinto ao do lado. Intentei que non fora un filme moi dirixido para que cada quen o leve ao seu terreo emocional. E que a película sexa de tantas maneiras como de maneiras a miren.
Traballa principalmente como montadora e agora presenta a súa primeira película como directora, guionista e montadora. Esperaba que fose así, empregando imaxes ‘domésticas’?
Intentei varias veces escribir diferentes guións, pero sempre eran cousas que caían á auga, ao pouco tempo, pola miña propia constancia. Neste caso o proceso era tan distinto que o sentín enseguida. Non podía de parar de facer a película. Cando de verdade o que estás a contar tira de ti, móvete, xa non é unha obriga pola que te sentas a escribir un guión. Eu non podía pensar noutra cousa que non fora a película. Iso si, se mo dis hai vinte anos, non pensaba para nada que a miña primeira película sería esta. Caeume do ceo.
