Ataque Escampe publican o seu cuarto LP, Disco Vermello (Discos da Máquina), un álbum repousado, que afonda en novos terreos musicais con bases electronicas, soul e algo de dubstep, que interroga o presente ollando cara atrás, preguntando “en que momento se torceron as cousas?”. Un disco de resistentes, de perdedores e perdedoras que, mesmo así, seguen cantando e bailando, seguimos vivindo.
Falamos con eles sobre as historias que flúen nas once cancións publicadas, que nos vindeiros meses presentarán en directo. Historias da nova emigración ("Quérote ben, pero xa se verá se o noso amor será internacional. Por países varios doeranme os ovarios"). Historias que navegan entre a constatación da derrota e a conciencia do peso do presente e o peso da historia ("Disque temos que seguir e poñernos no mellor, pero sigo aquí deitada, farta de romper a voz. Que foi da emoción de irmos os domingos de excursión? No setenta e dous lembro que facía máis calor"), pero que tamén alertan contra a resignación e o conformismo ("Dicías que aínda menos mal pero non ves que os problemas crecen: non tiña seguridade social, e ti sabes que factura da luz?, tiven que ir a Londres para abortar. Cada vez máis pequena no mundo real"). E unha posible conclusión: "Nestes tempos é mellor arriscar".
Por que é este un disco vermello?
Porque nos gusta a idea da sinestesia, de asociar sons con cores. Porque non nos constaba que existisen discos vermellos antes. E porque o vermello é a cor de moitas cousas importantes: da carne, da paixón, dos amuletos chineses, do sangue, do sangue menstrual, do planeta Hercólubus ou do socialismo. No sentido amplo, histórico: é o noso disco máis coral, menos ensimesmado, un proxecto de contar a historia da humanidade como especie e da nosa historia de amor coa humanidade como especie. De que cor ía ser un disco así? Azul?
"En certo modo latexa no disco unha pregunta como “en que momento se torceron as cousas?”, que talvez sexa unha pregunta filosoficamente reaccionaria, pero que está aí, no aire"
É este un disco máis melancólico que os anteriores, un disco con historias de supervivencia e que olla moito cara a atrás? Un disco de queixa á espera de que non nos afogue o temporal como en “esa árbore que vai caer confiemos en que caia cara a atrás”?
Non quixemos facer un disco nostálxico nin reivindicamos a nostalxia. Ao contrario, é un disco de centralidade absoluta do presente ou, como dis, de supervivencia. Pero non se trata dun presente deses de “vive rápido, morre novo” senón dun presente calmado, que recoñece que ten unha bagaxe que pode ir desde comezos do século XX (A balada de Violetta von Lichnowsky) até os comezos do XXI (2006) pasando polos anos 70 (Música industrial) pero que non fica nese pasado. En certo modo latexa no disco unha pregunta como “en que momento se torceron as cousas?”, que talvez sexa unha pregunta filosoficamente reaccionaria, pero que está aí, no aire.
"Sobrevivir non é unha proposta de mínimos"
”No setenta e dous lembro que facía máis calor”. Como vedes a capacidade de resposta da xente, desa maioría social agredida? A cousa está tan fodida que bastante facemos todos con sobrevivir?
Sobrevivir non é unha proposta de mínimos. Seguramente é todo o que temos ou podemos ter. Sempre que a supervivencia non se reduza ao biolóxico e que se entenda de forma colectiva, é unha misión a reivindicar.
"O compromiso noso é coa realidade e non con esa listaxe de vinte ou trinta cousas das que ás veces se supón que os contidos politizados teñen que falar"
Evasión ou compromiso? Ou un pouco de todo? Ou cada cousa no seu tempo?
Non, non. Compromiso en todos os tempos. O que pasa é que nalgúns momentos o compromiso pódese limitar aos aspectos materiais (como se publica un disco, onde se vende, onde se toca, por que prezos) e noutros o compromiso ten que ir tamén no contido. Dito isto, o compromiso noso é coa realidade e non con esa listaxe de vinte ou trinta cousas das que ás veces se supón que os contidos politizados teñen que falar. Unido iso a que este disco pon en xogo un suxeito colectivo, é imprescindíbel que estea aí a contradición e que aparezan temas que a ortodoxia consideraría evasivos. Non o son. Falar sobre relacións humanas en termos problemáticos, e tanto se se fala de sexo como dun atraco a un banco ou da soidade son relacións humanas, non é evasivo nunca.
Os tempos están mal que xa desautorizaron definitivamente os conformistas, aos que dicían aínda menos mal?
Seguramente. En Violentos anos dez (2011) falabamos dunha violencia que agora xa está aquí. A ofensiva neoliberal promete unhas condicións de vida para a maioría da poboación aínda máis aterradoras do que xa eran. Ese medo, esa incerteza, están neste disco repartidos en historias máis ou menos individuais que conforman unha soa historia colectiva. A nosa estratexia foi algo así como traer a sociedade civil ao centro do discurso.
Musicalmente hai máis bases electrónicas, máis dub e máis "rap de mentira", como dicides. No voso caso a parte musical é unha procura do mellor vehículo para os textos, para as historias que queredes contar?
Non. Pensar a música como un vaso de auga para tragar a pílula dos textos non nos interesa. A música ten unha importancia enorme, e a proba é que cando comezamos a traballar n'O disco vermello, en agosto de 2013, a nosa preocupación principal eran as melodías. Despois viñeron os arranxos e os ritmos, e só uns meses antes de entrar ao estudio comezamos a traballar, máis colectivamente que nunca, nos textos e no concepto. Non é que nos interesen menos, son importantes nunha canción, pero a intuición funciónanos mellor con elas. Precisamos menos ensaio-erro e saen moito máis rápido. Neste caso había previamente a consigna de que a voz narrativa de cada canción fose a dun personaxe concreto, e iso axudounos a que fosen máis simples e deixar atrás ese punto sarcástico-enxeñoso-autorreferencial que xa fedía. Son as nosas letras máis narrativas e ao mesmo tempo as nosas cancións menos literarias, o que nos alegra. Ademais, ao ser tan posteriores ás músicas fai que non entren con calzador, que se amolden sempre ao que aquelas piden. Isto non é poesía: nunha boa canción a letra debe estar sempre ao servizo da música.
"Isto non é poesía: nunha boa canción a letra debe estar sempre ao servizo da música"
Cando fixestes aquela piada do 28 de decembro houbo algunhas persoas que pagaron por aquel simulacro de disco ou por algunha canción. Sorprendeuvos? En tempos duros para a cultura e para vivir da creación, como é a saúde financeira de Ataque Escampe? Repórtanvos ingresos as novas vías de distribución ou o groso segue vindo da venda dos discos físicos e dos concertos?
Foron poucas as persoas que pagaron por Vive ou morre, tres ou catro, por sorte. Non era a nosa intención, trabucámonos ao desactivar a opción de pago no Bandcamp. Ofrecemos despois devolver o diñeiro, pero non quixeron. Non é un disco para escoitar, claro (é unha brincadeira que consistiu en gravarnos cantando bébedos panxoliñas e cancións populares a capella e editalas baixo títulos moi pretensiosos durante un día), pero supoño que para moita xente tivo o valor dunha especie de performance e que serviu para reflexionar sobre cousas como a inmediatez coa que accedemos á música e o que implica. Canto á saúde financeira, é mala, como para todo o mundo. Algún ingreso chega por estas novas vías, pouca cousa. E os discos físicos tampouco reportan moito, porque editalos non é barato. A única vía seria de financiamento seguen a ser os concertos, pero tamén se está a precarizar bastante esa vía nos últimos tempos, o que resulta máis preocupante que o anterior.
Bonita portada. Como xorde a idea e como xorde a vosa relación con Misha Bies Golas?
O 40 % de Ataque Escampe é de Lalín, como Misha. Coñeciámolo por aí e gostabamos do seu traballo como deseñador de discos (Diadermín, Linhodocuco...). O seu traballo plástico coñeciámolo menos. Démoslle carta branca coa única condición de que predominase o vermello, e sorprendeunos moitísimo que o resultado fose algo a cabalo entre o deseño gráfico e a peza artística. Ademais está pensado para que luza en todo o seu esplendor no formato físico, que tamén trae unha copia da plantilla que se usou e fotos que documentan o proceso seguido para obter esa textura, rugosa como a superficie dun planeta e irregular como a vida.
"Da mesma maneira que non farías música con alguén do PP, por exemplo, ao mellor tes que pensar en renunciar a proxectos de cinco persoas con pirola"
Discos da Máquina, o Novo Cinema Galego, libros colectivos, mesas de debate..., por poñer exemplos. Vemos as persoas que participan en primeira liña dalgúns movementos políticos ou culturais e atopamos poucas ou ningunha muller en moitos casos. Por que segue sucedendo isto? Onde está o bloqueo? Como se soluciona?
Moi certo. E por algunha razón, no caso galego é aínda máis flagrante que noutros. Oxalá este grupo de cinco tipos, que por moito que traten de producir estrañamento falando en feminino seguen a ser cinco tipos, tivese a resposta, pero supoño que somos máis parte do problema que da solución. Se algunha saída hai a isto ten que pasar pola toma de conciencia de que hai un problema estrutural moi grave e que hai que renunciar a cousas, tomar decisións. Un escolle con quen quere facer música e iso non é malo. Da mesma maneira que non farías música con alguén do PP, por exemplo, ao mellor tes que pensar en renunciar a proxectos de cinco persoas con pirola, e saber que é probábel que o que pase é que moitas persoas sen pirola estean dispostas a participar e ti non as vexas. Gustaríanos pensar que claro, nós montamos isto en 2001 con dezanove anos e mal sabiamos. Vale, pero o selo Discos da máquina armámolo en 2012 e volveu pasar o mesmo: vinte e pico homes e unha muller. E o certo é que un mundo cultural do que a metade da poboación está excluída porque é invisíbel non é mundo cultural nin é nada.
"O Bravú, visto con distancia, tivo algúns efectos colaterais menos positivos: sobretodo, contribuíu a asociar a música en galego con só dous ou tres estilos musicais e con temáticas costumistas"
O voso estilo non se achega ao Bravú, pero neste ano no que se están a celebrar os 20 anos daquel movemento, considerades que vos influíu? Que papel credes que ocupa na historia recente da música e da cultura galega?
Cremos que foi importante no aspecto lingüístico e influíunos como a calquera que tivese doce anos na altura. Tamén deu algúns discos moi interesantes como o Parrús dos Diplomáticos. Cremos, porén, que, visto con distancia, tivo algúns efectos colaterais menos positivos: sobretodo, contribuíu a asociar a música en galego con só dous ou tres estilos musicais e con temáticas costumistas. Ademais foi un movemento case exclusivamente masculino nunha década na que as cousas podían perfectamente ter sido diferentes. Obviamente estes problemas son moito máis complexos, pero temos a sensación de que o bravú, ou certos aspectos del, foron cómplices, aínda que é moi fácil e talvez inxusto dicir isto a touro pasado.
"Os nosos tiros desde o tellado tratan de dar onde doe, e algo é. Non estamos disparando ao aire"
Reixa repetiu en varias ocasións que sentía unha certa frustración porque o éxito acadado por Os Resentido non levara á construción dunha mínima industria, ou estrutura musical en Galicia, algo que tampouco sucedeu co bravú nin cos catro anos de bipartito. Levamos toda a vida de francotiradores, con iniciativas e éxitos illados, e estamos condenados a seguir así?
Non é exactamente unha condena, digamos que se nos pasou o arroz e que agora é moi difícil crear unha industria musical, en Galicia como en calquera lado. Polo menos no tocante ás infraestruturas. No que si que se podería avanzar máis do que se avanza é no aspecto promocional e na creación dun público real. Nese sentido, os nosos tiros desde o tellado tratan de dar onde doe, e algo é. Non estamos disparando ao aire.
