En 1969 Xosé Luís Méndez Ferrín foi detido e enviado ao cárcere durante case dous anos por un delito de propaganda ilegal. Decretárase o estado de excepción e a policía atopara entre as pertenzas do autor tres exemplares dunha novela inédita, Os corvos, a figueira e a fouce de ouro, asinada baixo o pseudónimo de Laín Feixóo e que se compuña de 41 páxinas mecanografadas. Aínda que no xuízo Méndez Ferrín alegou que se trataba dunha ficción alegórica e que non tiña intención de publicala, o autor foi condenado.
Méndez Ferrín foi encarcerado por ter escrito esta novela, aínda non publicada e dedicada aos guerrilleiros antifranquistas galegos
A sentenza recolle un gran número de fragmentos da novela, entre eles a dedicatoria que lle daba inicio: "Ao Piloto, último guerrilleiro de Galicia, abatido a tiros en Belesar en 1964. En memoria de Foucellas, Bailarín, Ponte, Raúl, Curuxás e de todos os xefes guerrilleiros que defenderon o honor, a liberdade e a democracia na Nación galega, e morreron".
Méndez Ferrín foi encarcerado, primeiro en Vigo e posteriormente na prisión de El Dueso, en Cantabria, onde escribiu Retorno a Tagen Ata (publicada en 1971 por Edicións Castrelos) e Antón e os inocentes (publicada en 1976 por Edicións Xistral). Porén, tanto os tres exemplares da novela como a tradución ao castelán encargada a Francisco Fernández del Riego polo xuíz instrutor do Tribunal de Orden Público desapareceron, coñecéndose unicamente da novela os fragmentos recollidos na sentenza condenatoria. Durante 50 anos. Ata agora.
![](https://praza.gal/storage/uploads/54268009-2813346328677264-300715695757328384-o-9e55e0a.jpeg)
Fernando Ramallo iniciou no ano 2018 unha procura, despois de falar co propio Méndez Ferrín. Localizou a novela en Salamanca
O investigador da Universidade Vigo e director da Área de Normalización Lingüística, Fernando Ramallo, iniciou no ano 2018 unha procura, despois de falar co propio Méndez Ferrín. Ramallo localizou a novela no Centro Documental da Memoria Histórica, dependente da Secretaría de Estado de Cultura e con sede en Salamanca. A finais dese ano 2018 recibiu a confirmación de que o texto se atopaba nese arquivo, coa documentación ligada ao proceso xudicial contra o autor.
Porén, "a obra quedara convertida nun bloque compacto por efecto da humidade, o que tamén derivara na presenza de microorganismos diversos como fungos ou insectos", explican dende a Universidade de Vigo, razóns polas que o equipo de restauración do Archivo Provincial de Salamanca desaconsellaba por completo a súa manipulación.
Ramallo insistiu na necesidade de levar a cabo o proceso de restauración, atendendo á importancia da obra e do propio Ferrín, "cuxa candidatura ao Premio Nobel de Literatura foi presentada en numerosas convocatorias", subliña o investigador. Finalmente, a restauración foi aprobada e culminouse con éxito en setembro de 2019, despois de 15 meses de traballo, recibindo Ramallo as imaxes dixitais de dúas copias da novela e da tradución de Fernández del Riego.
A restauración realizouse ao longo de 15 meses
Aínda que unha parte importante do texto estaba danado e non puidera ser recuperado, a casualidade permitiu que as partes perdidas nunha e noutra copia fosen diferentes. "Esta ‘complementariedade’ dos fragmentos irrecuperables permitiunos unha edición sobre a que apenas tivemos que deixar partes en branco, por seren ilexibles nos dous textos”, explica Ramallo. E, naquelas partes que si se perderan nas dúas copias, a tradución de Del Riego, que case non sufrira danos, permitiu completar o texto.
A novela transcribiuse completamente, acordándose ademais con Xosé Luís Méndez Ferrín facer unha transcrición literal, "respectando integramente os fragmentos perfectamente lexibles nos manuscritos, estivesen ou non de acordo coa normativa actual e marcando con cores diversas as partes construídas, incluídas as tomadas da tradución", sinálase dende a Universidade de Vigo.
Ramallo anima a Méndez Ferrín a que faga pública a novela: "O texto, alén do seu innegábel valor literario, ten un valor histórico de primeira magnitude"
Fernando Ramallo explicará o proceso de recuperación desta novela no artigo De arquivos, memoria e literatura política: a recuperación da novela Os corvos, a figueira e a fouce de ouro de Xosé Luis Méndez Ferrín, que se publicará en breve en A Trabe de Ouro. "O texto, alén do seu innegábel valor literario, ten un valor histórico de primeira magnitude, polo que animamos ao seu autor a que a faga pública. Confiamos que así sexa, porque a súa publicación será o punto final da restauración e, asemade, Galicia quedará agradecida”, afirma Ramallo, que tamén quere subliñar o traballo desenvolvido polo arquivo.