Levaban dez anos bourando nos escenarios, pero Labregos do tempo dos Sputniks agardaron para gravar o seu primeiro disco. Ata ter claro que era o que funcionaba. Que era o que querían. O resultado é Libremente, unha mestura de punk e rap que bebe da poesía e da tradición máis combativa da música galega. O Leo, García MC e Lydia Botana son os responsables da criatura, que Mini e Mero lles axudaron a parir. Un CD onde se cruzan Celso Emilio Ferreiro ou Luís Emilio Batallán con The Clash ou Iggy Pop. Ou Fuxan os Ventos con Las Vulpes. Para falar cos pés chantados na terra. Desde e para as clases subalternas. Desde unha reivindicación da identidade desde a enerxía e o orgullo. Desde a forza. E non desde o lamento. "O noso discurso reflíctese na nosa música e forma de estar, e iso fala por nós, queremos que sexa real e non maquillamos nada", dinos García, con quen falamos, nesta entrevista. Pois iso.

Levabades xa varios anos tocando…

Si, fanse agora dez anos. Ao principio, Leo e eu coñeciámonos, pero non tiñamos moito trato. Coincidimos na presentación do monográfico da revista Arraianos dedicado a Celso Emilio Ferreiro. Convidárannos aos dous, por separado. A min sempre me encantaron os cantautores, e a Leo gustáballe o rap. El cantaba e eu rapeaba poemas de Celso Emilio Ferreiro, pero eu naquel momento non sabía nada do que viñera antes: de Voces Ceibes, da Nova Canción Galega… Leo foime falando de todas esas cousas, de Suso Vaamonde…

Conectamos ben. El é un cantautor, eu son un rapeiro… e vimos que tiñamos unha ferramenta en común, que é a palabra. Como se foramos unha especie de neotrovadores… Comezamos en distintos actos, organizados por movementos sociais. Leo facía temas propios e poemas de Celso Emilio Ferreiro, eu tamén facía temas propios e rapeaba poemas de Celso Emilio, había unha parte de improvisación con letras inacabadas, noticias de xornais… Non había ensaios. Comezamos a quedar de cando en vez… Foi un proceso de cocción moi lenta, no que se foron mesturando temas propios nosos coa tradición musical rebelde da nosa cultura, o punk co rap…

"Foi un proceso de cocción moi lenta, no que se foron mesturando temas propios nosos coa tradición musical rebelde da nosa cultura, o punk co rap…"

E o nome. Cando e como aparece?

Pois bastante rápido. É un verso de O meu reinado de Celso Emilio Ferreiro. Ademais, O meu reinado foi o primeiro poema do que fixemos xuntos unha canción. Leo propuxo que nos chamaramos así. Ao primeiro parecía un nome moi longo… E ademais non eramos nin un grupo. Eramos, mais ben, o anti-grupo, cunha actitude moi gamberra. Pero o nome foi quedando.

"Cando comezamos, non eramos nin un grupo. Eramos, mais ben, o anti-grupo, cunha actitude moi gamberra"

Lydia Botana veu despois, entón.

Antes estivo Silverio, de Xenreira, o Vero. Que veu colaborar nunha peza, conseguín que metese a batería na maleta do coche… e finalmente quedou tocando todo o concerto. Levaba sen tocar desde Xenreira... e así foi como rematou por formar parte dos Labregos de xeito espontáneo. Foi unha época explosiva, da que temos moitas lembranzas moi boas. Ata que houbo que parar momentaneamente, pois Silverio marcha para a emigración. Nese momento xuntámonos Leo e eu para decidir que facíamo. Decidimos seguir adiante compoñendo varias pezas nunha tarde e chamando a Lydia, que resultou por dárlle equilibrio ao combo, a toda aquela tolemia sputnik. E Lydia axudou moito con iso. Cando a chamamos xa nos dixo: pero eu non son batería!. E non o era, pero tiña estudos musicais e era multiinstrumentista. Comezou, e ata hoxe. Nós fixemos o contrario do que se fai normalmente. Despois de dez anos tocando, xa tiñamos unha escaleta e puidemos dicir: isto é o que funciona, para gravar o disco. Lydia trouxo máis musicalidade, máis mestizaxe, ritmos máis alegres, máis reggae…

"Nós fixemos o contrario do que se fai normalmente. Despois de dez anos tocando, xa tiñamos unha escaleta e puidemos dicir: isto é o que funciona, para gravar o disco"

E Mini e Mero? Xa coincidiran con vós antes da gravación do disco.

Si. Coincidimos unha vez na casa ocupada de Monte Alto. Eles estaban cun obradoiro no que repasaban todos os paus da tradición musical galega. E foi a confirmación do que son para nós. Nós dicimos que son os únicos pais musicais que recoñecemos. Son unha referencia, uns mestres. Uns músicos que escolleron patear o país, tocando e recollendo a tradición musical galega. Optaron polo traballo de base, e non polo que fai que saias na televisión. E nós pretendemos, coma eles, situarnos por enriba do ego, como músicos. Na posición da xente que fai música desde o pobo e para o pobo.

"Mini e Mero son os únicos pais musicais que recoñecemos"

Hai, quizais, dous eixes temáticos no disco. Un, a reivindicación da identidade, da cultura, da lingua… cunha actitude punk, que transmite enerxía e non lamento. Outro, o que comentas da posición: coa clase subalterna. E fálase de revolución desde esa perspectiva.

É o que pretendemos. Non falar desde unha posición vitimista, senón de celebración do que somos. E exercer na escena o que somos. Nós facemos a nosa historia, e se alguén escoita mellor, e senón tampouco pasa nada. Non pretendemos comerlle a cabeza a ninguén. Só somos, e de aí vén o de labregos, xente cos pés na terra. Igual que os labregos meten os pés na lama. O noso discurso reflíctese na nosa música e na forma de estar, e iso fala por nós. Queremos que sexa real e non maquillamos nada.

Libremente musica, como varios temas do disco, un poema de Celso Emilio Ferreiro. É como un diálogo entre ti e Leo.

É o unico poema do disco que musicamos nós. E non fora musicada antes, polo menos que saibamos. Comeza sendo moi de cantautor, despois é rap… Foi unha das pezas que compuxemos aquel día que quedamos para decidir se seguir ou parar. O poema fai pensar no que ía ser e non foi. O que foi truncado pola guerra. Hai partes nas que desgarramos a voz, pero é que é así: é real. É o mundo que tiña que ir para adiante e non foi. Ao principio, é como unha orquestra republicana… Non me custa imaxinar unha parella bailando, por exemplo. Ademais, o disco foi gravado sen claqueta. É moi Bob Dylan nese sentido. Moi aberto: non sabes que vai pasar en cada canción. Tampouco hai baixo, polo que é moi minimalista.

E esa Nota necrolóxica tan ska, que tamén é un poema de Celso Emilio?. Como tamén é da súa autoría Son un pasmón, que fala do que dicías antes. Como di el mesmo: "camiño a pé e por iso é polo que vexo o mundo tal cal é".

Nota necrolóxica é a que ten máis posprodución, xunto con Soituperra. Tamén ten teclado, que só metemos en dúas pezas. Non queriamos moito coro, e o disco foi gravado ademais tocando todos xuntos. Sumamos pouco máis que os teclados. A música de Nota necrolóxica é de Luis Emilio Batallán. Nós levámola ao noso terreo. A parte ska que dis ten moita influencia de Lydia. Eu o que escoitara con Leo, na súa casa, fora a versión de Batallán, en cinta. E flipaba.

Deitado fronte ao mar, tamén de Celso Emilio, é un poema moi coñecido. Ten, por iso, o seu risco musicalo. Ti mesmo musicaches o poema rapeado.

É tamén unha nova versión. Eu fixera xa unha nunha fotobiografía de Celso Emilio, pero é unha cousa moi distinta. Ten un toque moi metal: guitarra eléctrica, batería… Quedou moi contundente. E é unha reflexión sobre o fartos que estamos de que lle anden dando voltas á lingua, que lle impidan ser libre.

Versión moi particular é tamén O meu reinado. Medio ranchera.

Ranchera-corrido-rap-cantautor-punk. Levámola ao terreo tabernario, máis informal. O poema de Celso Emilio mestúrase co anaco de letra de José Alfredo Jiménez: con dinero y sin dinero, hago siempre lo que quiero… Que ademais conecta moi ben con como é o labrego: no sentido de “en min non manda ninguén”. Ten a súa parte de corrido, de punk, de rap… Empeza como ranchera e despois volve á ranchera…

Mestura hai tamén en Un vento vén. Letra de Ignacio Sesto, mesturada con A poesía é o gran milagre do mundo de Luís Pimentel. Música de Xulio Formoso.

Estando Celso Emilio en Venezuela, deciden el, e Xulio Formoso, e Farruco Sesto, irmán de Ignacio Sesto, e Ignacio, facer un manifesto desde o exilio, mesturando música e poesía. Celso Emilio contacta cos rapaces de Voces Ceibes, e deciden editar un vinilo, que foi o primeiro disco de canción protesta en galego e que, ata que foi reeditado pola Fundación Celso Emilio, era moi difícil de conseguir. Leo escoitárao nunha plataforma, Ghastas Pista, e gustáralle moito. É Galicia Canta.

Na cara b está Xulio Formoso, e na a xente de Voces Ceibes. Ten auténticas xoias. E Celso Emilio toca o pandeiro en Pandeirada ao Che. Pois en Un vento vén está a letra de Ignacio Sesto e o poema de Pimentel. Nesta peza a letra ía cambiando segundo a reivindicación que decidiamos en cada momento. Escoller a letra de Pimentel foi unha maneira de reivindicalo a el. É un poeta dunha sensibilidade brutal. De Luís Pimentel é a frase “Unha canción que se cae e se levanta”, que está no CD. E iso tamén é moi labrego. Caer e erguerse, que é como é a vida.

"De Luís Pimentel é a frase Unha canción que se cae e se levanta, que está no CD. E iso tamén é moi labrego. Caer e erguerse, que é como é a vida"

Xa que falas da Pandeirada ao Che, podemos citar Comandante Rebeldía, con letra de Carlos Puebla e achegas túas. É un tema que xa fixeras antes…

Está no meu disco, si, e ademais ten un remix do Hevi. É unha versión moi particular, moi orgánica, coa súa parte mestiza: cantautor, rapeiro… A letra que canta Leo é de Carlos Puebla, e a parte rapeada é letra miña. En directo  falo máis e conecto coa xente de abaixo falando da diversidade que sexa: da loita dos de abaixo, en fin. A xente canta moito esta peza comigo tamén.

Falando diso, Amor e sangue en Chiapas tamén é un tema teu, con letra de Lois Pereiro.

Ese é outro tema que eu dicía que era mellor non meter no disco porque xa estaba no meu. Pero os demais dicíanme que si, que ía ter unha visión “labrega”. E tena. É unha das pezas das que máis contento quedei, a verdade. E tamén se alonga en directo.

Se eses dous temas son moi teus, outros son moi Leo. Como Eu nunca serei yo. Na liña que dicías da temática arredor da lingua. Como Vil.lingüismo harmónico, versión libre de Should I stay or should I go de The Clash.

Eu nunca serei yo é de O Leo “En Riquinho”, un dos alter ego de Leo. O título é de Séchu Sende e a letra é del. Vil.lingüismo harmónico tamén é moi de Leo e Arremecághona, de cantautor punk. Cunha letra moi interpretada á nosa maneira para levala ao terreo da lingua.

Mais se cadra o máis punk do disco é Soituperra.

A música é de The Stooges, o que era o grupo de Iggy Pop. Conecta tamén con Las Vulpes…

Me gusta ser una zorra?

Si. Soituperra é máis Arremecágona, si. Labrega con parte máis punk. En directo é máis performance. É a historia de Galicia e España en clave sadomasoquista.

Dixo Leo nunha entrevista que erades anarcoindependentistas. Algo ten que ver con iso. E con todo o disco.

É difícil clasificarse, pero si que para nós son referencia xente coma Manuel Antonio ou Lois Pereiro. Galeguistas libertarios, e escritores máis esquecidos na música. Eu si teño moita influencia dos movementos autonómos, autoxestionados, como o zapatista. E falamos de todo isto desde o punk, o rock, cunha clave de país, de reivindicación do que somos e do orgullo labrego.

Fáltanos unha peza con relación con iso: Cántiga pra unha antroirada, versión da de Fuxan os Ventos, coa colaboración de Mini e Mero.

Mini e Mero cantan nos retrousos e tocan pandeiro, pandeireta e zanfona en Cántiga pra unha entroirada. E recitan en Un vento vén a Luis Pimintel. Como non gravamos o disco con claqueta, dicíannos que nos ían regalar un metrónomo… É unha honra para nós que quixesen colaborar no disco.

Algo máis?

O texto de Manuel Antonio que está recollido no CD, Gabanza do piano mal tocado, é como o manifesto do disco. O disco foi editado por Xosé Aldea, no selo Vir, de Ouvirmos. O deseño é de Arinspunk. Un vento vén e a colaboración de Mini e Mero no tema de Fuxan foron gravados con Tomás Ageitos en A Ponte Estudio, e o resto dos temas con Alfredo Regos en Rapapolo Estudio. O disco está mesturado e coproducido por Mou, compañeiro meu en Dios Ke te Crew, e masterizado por Arturo Vaquero.