“É unha guerra económica e temos que estar preparados para loitar”. Hervé Falciani borboriña con fereza estas palabras mentres permanece de pé na escuridade dun corredor dun céntrico bar de Madrid. Estamos esperando a que a policía dea o sinal para saír de forma discreta do local. Acabamos de gravar a parte en inglés da entrevista e a sorte quixo que un coñecido xornalista doutro medio estea a tomar un café na barra. Os escoltas están nerviosos con que o recoñezan e de pé nese corredor esperamos o sinal para saír por parellas. O ex empregado de banca pasa así os seus primeiros días de liberdade en España, na mesma sombra que trata de combater.

“É unha guerra económica e temos que estar preparados para loitar”

Hervé Falciani (Mónaco, 1972) quere falar. Quere informar, explicar, divulgar, revelar. Quere chegar á xente e elixe eldiario.es para dar a súa primeira entrevista en vídeo e sen disfraces en España. Pasará á historia pola lista Falciani, a relación de datos gardados na filial de banca privada suíza do HSBC chegou ao Goberno de España en 2010 con centos de defraudadores, entre eles, a familia Botín que tivo que pagar 200 millóns de euros pola fortuna que tiña oculta en Suíza. Pero en realidade o seu obxectivo vai moito máis alá, quere dinamitar as cloacas do diñeiro negro.

Tardou moito tempo en deixar ver o seu novo rostro, que experimentou un marcado cambio desde as últimas fotos publicadas de 2009. Tras o seu paso polo cárcere (estivo case seis meses en Valdemoro) e o período de liberdade vixiada, Falciani, que ten pasaporte italiano e francés, perdeu case dez quilos. Desde que a Audiencia Nacional rexeitou a súa extradición o 8 de maio, Falciani recuperou parte do seu ton físico. Cando as súas dúas ocupacións llelo permiten (traballa coa Fiscalía Anticorrupción e no desenvolvemento de software para unha empresa francesa que lle permite traballar a distancia), sae a correr ou practica loita libre cos seus escoltas, un nutrido grupo de policías nacionais que manteñen un altísimo nivel de seguridade ao redor do informático co que gardan unha cordial relación.

Por fin libre, e co auto da Audiencia Nacional botando por terra a teoría defendida por HSBC de que tratou de vender a información que roubou do banco, o monegasco quere explicar como funciona a tupida rede da que se aproveita o diñeiro da corrupción. A desarticulación desa maraña converteuse na súa principal obsesión e non quere que os nomes dos ricos evasores fagan perder de vista o obxectivo último: acabar co sistema de arriba abaixo. Desactivar os intermediarios e homes de palla que crearon un auténtico universo paralelo en diñeiro negro.

Falciani non quere dar nomes. Quere acabar con todo o sistema e atópase moi cómodo coa complicidade de Anticorrupción que entrou no xogo de aniquilar a corrupción desde a súa raíz

Por iso Falciani non quere dar nomes. Quere acabar con todo o sistema e atópase moi cómodo coa complicidade de Anticorrupción que entrou no xogo de aniquilar a corrupción desde a súa raíz. Tras o repudio do Goberno de Sarkozy a traballar cos seus datos, está a piques de arrincar a súa colaboración con Francia e outras xustizas europeas. Pero o ex informático é claro. Se o seu traballo non dá froitos polas canles oficiais está disposto a buscar outras fórmulas para que a información chegue á xente.

Provisto dun cerebro que a primeira ollada se aprecia como unha auténtica esponxa, a entrevista desenvólvese en dous días e diferentes idiomas, a súa lingua materna (francés), inglés e o español que practicou sobre todo no cárcere, con compañeiros como Juan Antonio Roca (xefa da Operación Malaya). Extremadamente educado, fóra de cámara o informático asegura votar “sempre esquerda”.

Como é o día a día de Hervé Falciani en España?

Teño unha vida mínima en España por motivos de seguridade. Pero non me falta nada. Excepto a miña familia, evidentemente. Ademais da colaboración coa Xustiza continúo traballando cun instituto de investigación a distancia (radicado en Niza). Sigo ademais a axenda que marca a Fiscalía Anticorrupción. Traballan con obxectivos claros, tendo en conta circunstancias coma os riscos de prescrición e escollendo os medios para actuar.

A desarticulación desa maraña converteuse na súa principal obsesión e non quere que os nomes dos ricos evasores fagan perder de vista o obxectivo último: acabar co sistema de arriba abaixo. Desactivar os intermediarios e homes de palla que crearon un auténtico universo paralelo en diñeiro negro

A inminente prescrición dos posibles delitos dos españois presentes nos datos do banco HSBC sería unha das principais razóns polas que Falciani escolleu España como punto de partida para a colaboración coa Xustiza europea. Noutros países, os delitos fiscais prescriben ao dez anos.

De que vive?

Do que cobro do meu traballo como investigador.

Teme realmente pola súa vida?

Canto máis se loita de forma efectiva contra a corrupción, contra o financiamento opaco, máis perigo corre a miña vida.

Pero, sentiu a ameaza, vostede ou algún membro da súa familia?

Con xente con quen traballo que quere actuar establécese un nivel de perigo. Este nivel está relacionado co poder que se ten contra a corrupción, contra a opacidade. Se non se fai nada, eu non teño perigo. Os profesionais cos que traballo, que me protexen, estableceron un nivel moi alto. Máis alto que o nivel de diversos ministros. Síntome moi seguro. Hai un elemento de loita contra a corrupción moi eficaz. Tense un coñecemento de como loitar contra a corrupción e de protexer á xente.

O informático está acollido a un programa de protección de testemuñas auspiciado por Nacións Unidas na súa Convención contra a Delincuencia Organizada Transnacional, coñecida tamén como a Convención Palermo e que España ratificou en 2003. No artigo 24 da Convención, os estados comprométense a tomar as medidas “eficaces” que sexan necesarias para protexer ás testemuñas e as súas familias.

Traballou con varias Xustizas, tratárono mellor en España?

Claramente, tamén é o resultado de grandes sacrificios. O resultado váleme a pena, no sentido de que atopei aquí profesionais de alto nivel que é o elemento que pode protexer as institucións. Teñen un instrumento moi útil, a Fiscalía Anticorrupción. É unha fiscalía na que se reúnen diferentes competencias, diferentes poderes do Estado tuteladas pola Xustiza. Ademais, atopei persoas que non só están centradas na represión -da fraude e da evasión-, que é da súa competencia, senón que ven máis aló, que ven o interese por entender toda a problemática, as orientacións a curto, medio e longo prazo que habería que dar para pasar da represión á prevención. Achégase moito ao meu interese por desmontar e dar a coñecer os mecanismos: significa ir á orixe dos problemas.

Debería Francia crear unha Fiscalía Anticorrupción a imaxe da española?

Claramente. É un instrumento moi eficaz. Cada vez que din que non se sabe como loitar, o instrumento que se usa aquí é interesante.

En que consiste o seu traballo? Cal é a súa función?

Ante todo compartir o coñecemento que teño do banco privado. Os expertos tiñan xa experiencia do outro lado deses bancos, como actuaban. Por primeira vez, pódese ir dentro do banco.

"Hoxe, máis e máis, as persoas que entenden como funciona o corazón, o núcleo dun banco son os desenvolvedores. Os que traballan no departamento informático"

Cal era o seu labor no banco? Vostede, de que traballaba en HSBC?

Traballaba como analista técnico do departamento de proxectos estratéxicos. Estaba o equipo encargado de desenvolver o sistema informático do banco para que se poida adaptar ás leis, aos cambios de leis. Hoxe, máis e máis, as persoas que entenden como funciona o corazón, o núcleo dun banco son os desenvolvedores. Os que traballan no departamento informático.

Cantos anos traballou en HSBC?

Case dez anos

Que soldo tiña no banco?

Cobraba de media uns 150.000 francos suízos ao ano (ao redor de 120.000 euros).

"Cada vez que un banco ten filiais aproveitarase da Xustiza e as leis do país onde está a súa filial. É a tecnoloxía a que permite isto hoxe. A tecnoloxía da comunicación. A intranet máis grande do mundo é a do HSBC"

Pero HSBC é só un banco, dentro da banca privada. Ao final hai outros bancos suízos moi coñecidos tamén que traballan da mesma forma. Traballan en rede?

Coa tecnoloxía é posible hoxe que todos compartan o esforzo, que todos poidan traballar xuntos. Ese é o poder dos bancos hoxe. Ademais desta tecnoloxía existe unha sofistificación xudicial. No sentido de que, con esta posibilidade de comunicación, a actividade repártese sobre diversos países e benefíciase de cada unha das particularidades de cada país. É difícil de entender cando non se sabe que diversos bancos, como HSBC, teñen filiais en moitos países. Cada vez que un banco ten filiais aproveitarase da Xustiza e as leis do país onde está a súa filial. É a tecnoloxía a que permite isto hoxe. A tecnoloxía da comunicación. A intranet máis grande do mundo é a do HSBC. Hoxe un banco é un sistema informático. Sen informática non existe a actividade do banco, non existe máis, non se pode.

No auto da Audiencia Nacional hai un informe de Anticorrupción e tamén se dixo na vista de extradición que HSBC funciona como un offshore dentro de España. Iso que quere dicir?

Por que se falou de offshore? Porque é exactamente o principio dunha empresa offshore, aproveitarse dun lado dunha xurisdición e doutra banda, doutra.
Como xurdiu a idea de comezar a recompilar datos do banco? Nun momento determinado cambiou tamén a estratexia do banco. En 2008, HSBC fusionou as súas dúas firmas de banca privada presentes en Suíza. Algunhas persoas querían que se cambiase o banco para que fose máis seguro. Outros quixeron aproveitar este tempo de transición para evitalo. Con xente coma min, que querían cambiar as cousas para que o banco fose máis seguro, máis eficaz pero respectando leis, os que decidimos ver como se podía colaborar coa Xustiza e as autoridades.

Fala vostede en plural

É que atopei xente para colaborar coa Xustiza. Buscamos como facelo con probas. E despois, buscamos todo o proceso para que as probas poidan chegar ás mans da Xustiza. Foi tamén unha empresa moi difícil.

"É exactamente o principio dunha empresa offshore, aproveitarse dun lado dunha xurisdición e doutra banda, doutra"

Esas outras persoas seguen traballando en HSBC?

Agora, non podo falar.

Pódese dicir que non estaba vostede feliz

Non é que non estivese feliz, é que era inaceptable. É posible que haxa persoas que traballen toda a vida nun banco e non saiban que sucede realmente. Pero cando estás nunha posición como a miña que é un punto de vista privilexiado para entender o que sucede, isto convértese nun resorte para mover a túa conciencia e converteuse, simplemente, en inaceptable para min. Isto induciume a tomar as miñas propias decisións e responsabilidades.

Esta parte é moi importante para os casos que temos agora mesmo en España das contas de Suíza. Un español pode ter unha conta en Suíza sen ter ido nunca a Suíza? É posible abrir unha conta sen viaxar a Xenebra?

Legalmente non, pero faise, hai diferentes formas de facelo. Existen diversos modos. Eu son informático, só sei como é de fácil que non se controle onde chegan os contratos. Normalmente necesítase asinar dentro do banco. Pero co xestor pódese ver. Se mañá atopamos un correo cun contrato asinado que pasa de España á entidade Suíza significa que non se respecta a lei.

O Tribunal Supremo acreditou que a filial de HSBC en España abriu ao principio da década 138 contas a españois e puxo como cliente a matriz suíza. Casos así coma o do presidente da patronal audiovisual, Pedro Pérez, que aparece na lista Falciani pero asegura non visitar nunca Suíza, teñen explicación.

"Cada vez que un empresario ou unha persoa necesita os servizos dun banco pasará a través dunha persoa ou dun circuíto de intermediarios. Esas redes están moi ben organizadas"

O sistema baséase nuns intermediarios, en persoas en realidade que están noutros países captando? Ao final, non é só informática. Tamén hai uns homes de palla ou persoas que traballan para o banco?

Si, isto é un aspecto fundamental da actuación en rede. As redes de persoas son moi eficaces, deixan poucas pegadas. Ao final, cada vez que un empresario ou unha persoa necesita os servizos dun banco pasará a través dunha persoa ou dun circuíto de intermediarios. Esas redes están moi ben organizadas. Son parte da experiencia dos bancos, tamén.

Que move a Hervé Falciani a cambiar o sistema?

Cando era un neno (en Mónaco) vin xente que saía doutro país porque estaban nunha guerra civil e tiña sentido ter unha vía para escapar -en referencia a levar o seu diñeiro a Mónaco-. Pero isto era un mundo que cambiou. Unha vez que xa non se falaba máis de protexer a xente, senón ao contrario, de desenvolver un sistema que podía danar a xente, para min era moi claro. Non podía compartir esta idea, non podía ir nesta dirección

Despois de todo o que pasou, leva catro anos case fuxido, pasou polo cárcere... Cre que todo iso valeu a pena?

Si, si axuda a que sexa máis entendido. Alégrame que non sexa inútil. É un sufrimento, un sacrificio, serao sempre. A xente entenderá que é máis importante controlar as finanzas, as bancas, as transaccións. E que se debe actuar como actúa o banco, traballando en redes. As xustizas traballan menos en contra -unhas contra outras- e máis xuntas. Vin unha situación onde á Xustiza lle falta autonomía, independencia, o resultado era máis impunidade. Atopei unha situación onde unha Xustiza non axudaba ao nivel que podía.

Refírese a Francia?

Exactamente, nunha época que non está moi lonxe no tempo. É unha experiencia que probou que se debe traballar en rede como se traballa nos paraísos fiscais.

"Esquécense os mecanismos dos homes de palla. Esquécese que o fundamental é parar estes mecanismos. Se se corta unha cabeza, haberá outra detrás. Se non se para o mecanismo continuarase así sempre"

Se eses bancos traballan en rede, tamén quere que as fiscalías traballen en rede. Isto está a pasar?

A nivel europeo débese traballar máis xuntos. O modo que ten sentido é que esta unión se faga a nivel das fiscalías Anticorrupción.

Hai unha lista Falciani?

Non ten sentido falar dunha lista Falciani. É como falar do lume sen entender o mecanismo para acender este lume. O máis importante é entendelo. Esquécense os mecanismos dos homes de palla. Esquécese que o fundamental é parar estes mecanismos. Se se corta unha cabeza, haberá outra detrás. Se non se para o mecanismo continuarase así sempre. Poderase gastar a pouca enerxía que temos sen que pare a corrupción ao final

Non cre que o feito de non dar nomes e apelidos fai complicado que a opinión pública entenda o que quere dicir con desfacer o sistema?

O máis importante é que a xente entenda que se vai na boa dirección. Se se presentan nomes só ten sentido ás veces, para os que se pensan na impunidade total. Pero moitas veces utilizan homes de palla, todo ese mecanismo complexo da opacidade. O máis importante é que a xente entenda onde se debe pegar.

E onde se debe pegar?

Non a unha persoa, porque detrás hai outra. Os máis poderosos escóndense detrás de homes de palla. É máis importante entender que existe ese mecanismo de intermediarios que é onde se debe pegar. Non é difícil. Só se necesita vontade. Para que esta vontade se exprese necesítase que o pobo entenda cal é a prioridade.

Cal é a prioridade?

Controlar as finanzas desde o seu país. Pódese loitar contra a sombra, pódese loitar contra a opacidade. Cada persoa en España ou fóra de España debe entender o verdadeiro rol que ten un banco. Explicar ben cales son os perigos dos bancos e como se poden controlar máis. Cando se entende que falta só unha vontade, chegaremos ao obxectivo.

"Creo que é perigoso para todos os partidos políticos falar disto. É posible que non entendan ben as consecuencias. O pobo debe expresar a súa vontade.  Unha vez que a rúa empece a falar, a rúa fará presión tamén"

O que falta é vontade política entón?

Claramente. Se o perigo é que sufrimos por culpa do sistema temos que votar para que se cambie. Para que a actuación sexa máis forte do que é. Creo que é perigoso para todos os partidos políticos falar disto. É posible que non entendan ben as consecuencias. O pobo debe expresar a súa vontade.  Unha vez que a rúa empece a falar, a rúa fará presión tamén.

Aínda que vostede non queira dar nomes o resultado do seu traballo si os dará.

Ao final hai xente. Pero unha vez máis o mecanismo é máis importante. O obxectivo non é máis xente no cárcere. O obxectivo é parar o sufrimento.

Algún nome español sorprenderá?

Unha vez máis direi que desde o meu punto de vista o máis efectivo será ir á orixe.  É menos investimento con máis resultados. O diñeiro sucio, negro, pode ser diñeiro que era limpo ao principio e que se converteu en sucio coa corrupción.

O obxectivo de Hervé Falciani é acabar con HSBC?

Se HSBC dá un exemplo, de que a Xustiza non deixará facer isto, iso está ben. Pero ademais, disto, o máis importante para min é que se entendan os mecanismos, a lóxica detrás de todo isto. Que se entenda que nós temos que cambiar algo. Que podemos. Que é posible e máis sinxelo do que se pensaba. Se non cambiamos isto, se paramos un banco, os outros continuarán. Tomarán algunha precaución máis, para evitar a mesma situación. Pero ao final adaptaranse.

"Se non podo atopar a forma de compartir cos medios, directamente, as probas de que o Goberno non actúa como debe, estou aberto a traballar con calquera persoa de boa vontade para atopar mellores formas de loitar contra a corrupción"

Que o anima a seguir loitando?

Máis que loitar o que quero é compartir a experiencia e dar testemuño do que sucede. É a miña obriga. E o meu sacrificio. Estou moi encabuxado, porque a xente á que pagamos cos nosos impostos para que asuman a responsabilidade non o fan. E sigo facendo isto por este enfado. Estou realmente molesto... Nun mundo ideal, debería seguir sendo empregado dun banco, de HSBC ou doutro calquera. O que me move é acabar con isto, non deixalo estar. A miña responsabilidade é compartir o que vin dentro do banco. E agora, estou a ser testemuña das dificultades coas que se topan as diferentes administracións ou gobernos. Falo especialmente do anterior Goberno francés e de como non cumpriron coas súas obrigas. Os Gobernos deben actuar e tomar medidas reais contra a corrupción, non só declaracións de intencións. Se non podo atopar a forma de compartir cos medios, directamente, as probas de que o Goberno non actúa como debe, estou aberto a traballar con calquera persoa de boa vontade para atopar mellores formas de loitar contra a corrupción.

Onde se imaxina vivindo os próximos anos? Parece que a súa misión vai ser moi longa. Cal é o futuro de Hervé Falciani?

A miña vida é unha vida de sacrificio. Quero estar máis preto da miña familia.

Está casado?

Si.

Ten un neno ou unha nena?

Unha nena. Quero evidentemente estar con eles pero é un perigo hoxe. Non é unha loita para min só. Onde vou vivir? Eu como home quero que sexa o máis preto posible da miña familia sen que sexa un perigo para eles. Fóra disto, desta parte máis persoal, o que me importa é axudar máis, axudar sempre. Cando vexo que se pode facer algo pola opacidade financeira, que hai métodos sinxelos, se vexo que non se cambia coas autoridades, buscarei outro método. Sempre na legalidade, evidentemente, pero nun modo máis orixinal.

"Eu vexo que é moi importante para nós esta loita. Temos posibilidade de gañar. Isto é o que me motiva. Que sei que non é inútil. Pódese vencer. Pódese gañar. Non podo parar sabendo que podo facer algo máis"

Tentou vender os datos que extraeu do banco?

Non. E non é só a miña palabra. É tamén a da Audiencia Nacional. Eles o que queren é que pare.

Algúns pensan que vostede é un heroe. É o que quere ser?

Tampouco. Nin ladrón nin heroe. Direi que quero co meu corazón chegar, vencer, coa miña alma. E facer todo o que poida. Xa fixen, xa fixen moito. Interésame máis a xente con quen podo traballar que saber como me ven ou que pensan de min. Eu vexo que é moi importante para nós esta loita. Temos posibilidade de gañar. Isto é o que me motiva. Que sei que non é inútil. Pódese vencer. Pódese gañar. Non podo parar sabendo que podo facer algo máis.