"Semana das letras". É o nome oficioso que dende hai anos se lle vén aplicando aos días colindantes co 17 de maio, data de reivindicación do idioma e, cunha intensidade variable segundo o ano, dunha figura da literatura do país. A proximidade dun novo Día das Letras xa multiplica o número de actos, publicacións, manifestos e reivindicacións de diverso ton en torno á lingua galega. Moitas delas apóianse en dous piares, un festivo, de celebración do idioma propio, pero tamén de alerta. O segundo piar está sustentado, á súa vez, en indicadores tan fríos como ilustrativos, números que din que o galego pasa por un mal momento, cando menos no que atinxe ao número de falantes nos límites administrativos de Galicia e tamén no vencellado á tradución práctica da súa protección legal.
Esas cifras máis que frías son xélidas cando o obxecto de estudo son as persoas máis novas. Atendendo aos últimos datos dispoñibles, difundidos polo Instituto Galego de Estatística (IGE) en 2010 máis do 60% dos nenos e nenas de entre 5 e 14 anos falan "en castelán sempre" ou "máis castelán ca galego" e máis do 55% fan o propio entre os 15 e os 29 anos. Só a preponderancia do galego entre a cidadanía de entre 50 e 64 anos e, sobre todo, entre os maiores de 65, permite que o cálculo global sexa aínda positivo para a lingua propia, podendo afirmar que o 56% da poboación é monolingüe en galego ou, cando menos, emprega máis o galego ca o castelán.
Os rexistros do IGE amosan tamén un panorama no que o emprego ou non do idioma é alleo, nos máis dos casos, ao coñecemento que se ten del. No mesmo estudo fica reflectido que un 89% dos enquisados aseguran falar galego "moito ou bastante", fronte un raquítico 10% que o empregan "pouco ou nada". Estes indicadores, unidos aos de cambio de idioma por razóns de traballo ou amizades permiten tamén bosquexar un cadro no que os condicionantes sociais son a pedra angular da supervivencia ou non do idioma.
Reivindicacións, festa e retranca
Con estes datos no horizonte a "semana das letras" supuxo xa o sinal de saída para os múltiples actos no eido literario, social e político. A figura do homenaxeado nesta edición do Día das Letras, Valentín Paz Andrade, é lembrada xa en ámbitos diversos, dende o ensino á política. Así, por exemplo, este luns o secretario xeral do PSdeG, Pachi Vázquez, anunciaba, no marco da Executiva Nacional do partido, a elaboración dun manifesto "a prol da cultura e da lingua de Galicia" que o día 16 lerán ante a tumba de Paz-Andrade. Do mesmo xeito, este martes preséntase na Real Academia Galega o volume Valentín Paz-Andrade. Xornalista para un país, elaborado por Tucho Calvo e Xosé Luís Axeitos.
Os actos reivindicativos culminarán na manifestación de Queremos Galego, en Compostela
Pero o inicio da semana foino tamén da recta final dos actos reivindicativos, que culminarán o 17 na manifestación de Queremos Galego en Compostela. Precisamente en Santiago este luns o BNG celebraba un "acto de compromiso" coa lingua ao carón do monumento a Rosalía, centrado nunha "lectura reivindicativa" de textos a cargo de diferentes representantes do tecido sociocultural da cidade. A plataforma en defensa da lingua desenvolve ao longo da semana actos en todo o país baixo o lema Paremos os ataques contra o galego, cunhas reivindicacións sintetizadas no manifesto que se lerá na propia marcha, redactado por Agustín Fernández Paz. Como xa acontecera en anteriores edicións a esa marcha unirase o "bloco laranja", formado por diversos colectivos reintegracionistas. A estas accións de promoción e reivindicación da lingua propia uniuse tamén unha retranqueira iniciativa que, fundamentalmente a través das redes sociais de Internet, aposta por sacarlles punta ás contradicións do Día das Letras conmemorando La semana del gallego.
