Cando un pequeno grupo de europarlamentarios finalizou a súa visita ao Centro de Internamento de Estranxeiros de Madrid (CIE) e reuniuse cos xornalistas que esperabamos na porta, o primeiro que nos mostrou Ulrike Lunacek, unha deles, foi unha foto rápida tomada co móbil. Na pantalla vimos unha porta pechada e un cartel que di Non hai saída. E onde estaba esa porta?, preguntamos. "En realidade, por todas partes".
Xornalistas e membros das asociacións CEAR, Acsur e SOS Racismo quedaron ás portas do Centro, a pesar da solicitude no Ministerio do Interior para acompañar a comitiva política. É por iso que a noticia xa non é o que vimos, senón o que non nos deixaron ver. É unha macrosede policial na que traballan varios centos de funcionarios e que alberga unha comisaría, a Brigada de Estranxeiría e o CIE que orixinariamente estaba en Moratalaz. Aquel lugar estaba situado nun soto sen xanelas, en condicións moi deficientes, onde se recluía por decisión xudicial os inmigrantes pendentes de expulsión por un máximo de 40 días. Incendios, denuncias, folgas de fame... o traslado deste centro xustifica a súa sinistra fama creada nos anos 90.
Volvamos a 2013. O CIE de Aluche está situado no reformado edificio do vello hospital penal do cárcere de Carabanchel, hoxe derruída. Co ánimo de evitar vellos recordos, a rehabilitación externa do lugar, que é a única que nos deixaron ver, é ridícula: coloríns, reixas azuis de deseño para cubrir por fóra os verdadeiros barrotes que ven por dentro, un capirote arquitectónico sobre o tellado, a fachada pintada de amarelo vivo. Coa reforma da Lei de Estranxeiría, o prazo máximo de detención ampliouse a 60 días. Oficialmente, un CIE non é un cárcere, os internos non están detidos senón retidos e o lugar no que viven e dormen non se chama cela senón habitación. "Pero son condicións de reclusión, iso é incuestionable", opina Raül Romeva i Rueda, membro do Parlamento Europeo por Iniciativa per Catalunya Verds, á porta do centro.
Coa reforma da Lei de Estranxeiría, o prazo máximo de detención ampliouse a 60 días. Oficialmente, un CIE non é un cárcere, os internos non están detidos senón retidos e o lugar no que viven e dormen non se chama cela senón habitación
As "habitacións", compartidas por oito persoas, péchanse polas noites. Até hai pouco non había baño dentro da cela pero recentemente instaláronse unhas letrinas. As mulleres están totalmente separadas dos homes, non teñen contacto. O patio delas é bastante máis pequeno que o deles. "Vimos o patio das mulleres polas cámaras da sala de control e vímolas camiñando en pequenos círculos, sen parar" explica Franceska Keller, europarlamentaria alemá do grupo dos Verdes.
Non hai ningunha televisión. Hai unha pequena biblioteca instalada pola Cruz Vermella, dinlles aos políticos, pero non lla ensinan; outras fontes indican que os andeis desa biblioteca están baleiros. Requísanlles o móbil ou calquera outro dispositivo que levasen encima cando foron identificados e trasladados alí. Salvo un momento para o intercambio de obxectos, a comunicación coas visitas faise a través dun cristal. "Estes centros seguen sendo cárceres", é a idea que leva da visita Mauricio Valiente, deputado de IU na Asemblea de Madrid. "É un ambiente carcerario que non é acorde co que prevé a lei ante un procedemento sancionador administrativo e que fai que este tipo de institucións teñan que pecharse porque non só supón un atentado contra os dereitos humanos básicos senón que ademais, no seu funcionamento, están a vulnerar a vida de persoas que poderían estar a convivir na sociedade dunha forma cotiá e normal".
"Estes centros seguen sendo cárceres", é a idea que leva da visita Mauricio Valiente, deputado de IU na Asemblea de Madrid
Valiente visitara o centro dous anos antes e admite que sufriu "algunhas melloras" como as letrinas ou o arranxo de cámaras para que puidese haber control do que sucede "en sitios significativos, como cando se realizan os procedementos de expulsión". O deputado opina que estes cambios foron denunciados polas organizacións sociais por mor de anteriores visitas. "Dinnos que o motivo polo que non o fixeron antes é por falta de recursos pero se non se denunciou non se fixo", opina sobre uns responsables do Centro en cuxos comentarios, durante a visita guiada, observou que prevalecía "un discurso sobre os inmigrantes sen papeis como uns delincuentes".
Nada na porta indica que o que aparenta pouco máis que unha comisaría sexan unhas instalacións nas que se encerra persoas que cometeron unha falta administrativa similar á falta de pagamento dunha multa de tráfico, "aos nacionais sanciónaselles cunha recarga, aos inmigrantes prívaselles de liberdade e de moitos outros dereitos fundamentais", compara o informe "Cal é o delito?", que avala a Campaña polo peche dos centros de internamento. Este traballo investiga as vulneracións de dereitos no CIE de Zapadores, en Valencia, onde 26 persoas manifestaron a integrantes desta campaña sufrir violencia por parte dalgúns policías en 2012.
Nada na porta indica que o que aparenta pouco máis que unha comisaría sexan unhas instalacións nas que se encerra persoas que cometeron unha falta administrativa similar á falta de pagamento dunha multa de tráfico
O informe recolle agresións en forma de insultos: "dicíame: 'come merda'", "'que fillo puta es'", "utilizando palabras como 'pallaso' ou 'sudaca', aínda sen nin sequera dirixirme ao axente"; vexacións: "espiume e quitoume a roupa deixándome só en bóxer"; ameazas: "o policía ao ver iso entrou e empezou a dicir 'matemos este fillo de puta e dicimos que aforcou', e apertábame forte aforcándome, deixándome case inconsciente"; castigos colectivos: "leváronnos ao patio, mans contra a parede e foron chamando e requisando un por un a pesar de que ese día amencera chovendo e a temperatura era baixa"; e mesmo malos tratos físicos: "en illamento non hai ningunha cámara, adoita aproveitar ese sitio para maltratarme [?] rebentoume un oído dun porrazo que consta no historial médico", " déronnos unha malleira de morte nos calabozos sen motivo ningún".
"A estratexia do medo"
Aumentaron as detencións realizadas por policía secreta, en lugar de uniformada e que detectaron unha tendencia a presentar unha vinculación das redadas onde se detén inmigrantes con operacións de loita contra o tráfico de drogas
A frustrada visita ao CIE de Aluche deixou fóra as ONG e os medios de comunicación, pero abriu a porta aos representantes políticos. A pesar destas molestias, a sociedade civil recolle testemuños do que se nos oculta ou se organiza en grupos de apoio de internos que se atopan sen rede familiar ou de afinidade, sen comprender que ocorre, illados por descoñecemento legal -moitos deles poderían ser refuxiados pero non saben que teñen dereito a solicitar asilo- ou simplemente do idioma ou porque ao retirarlles o móbil non teñen memorizado ningún número de teléfono ao que chamar.
Estas organizacións non piden unha regulación senón o peche dos CIE, como as agrupadas ao redor desta campaña ou as accións de denuncia de redadas racistas Brigadas Veciñais, onde se dan unha gran parte das detencións. Este grupo denuncia que, debido á alarma social, aumentaron as detencións realizadas por policía secreta, en lugar de uniformada e que detectaron unha tendencia a presentar unha vinculación das redadas onde se detén inmigrantes con operacións de loita contra o tráfico de drogas.
"É un instrumento máis da estratexia do medo e un síntoma de racismo" opina Patricia, da Comisión sobre os CIE da asociación Ferrocarril Clandestino, sobre o aparello que sustenta e permite a existencia dos Centros de Internamento. Un aparello que algúns activistas equipasen o terrorismo de estado. O próximo 15 de xuño proponse realizar unha xornada de apoio a esta iniciativa.
