Natalia (nome ficticio) traballa catro horas diarias como contable nun pequeno despacho de avogados. Ten un contrato temporal a tempo parcial. Bota contas, pero nunca saen. Os 400 euros que ingresa ao mes na súa conta bancaria non lle chegan nin para pagar as facturas de auga, luz e gas. Aínda por riba, aos seus 39 anos tamén carga cunha hipoteca próxima aos 500 euros mensuais e dous fillos menores de idade.
A situación de Natalia non é única en España. Segundo os datos de paro rexistrados no mes de xullo, o 35% do emprego que se xerou durante o mes pasado tivo como fórmula máis repetida o contrato temporal de xornada parcial. Isto é, unha sorte de minijob que, no caso da tempada estival, adoita estar vinculada á hostalaría.
É precisamente neste sector no que esta traballadora social atopou un pequeno respiro económico. Desde que se diplomou en 2011, Natalia non atopou nin un só emprego relacionado coa súa formación. Nin sequera tivo a oportunidade de asistir a unha entrevista. Agora, ademais de realizar labores como contable de luns a venres, traballa as fins de semana nun bar próximo á súa casa. Non ten contrato e cobra en función da caixa que se fai cada día. "Somos tres persoas traballando as fins de semana. Cada unha levamos un 10% da caixa. Con 60 euros saímos máis que contentas", explica. Os días nos que a caixa está frouxa volven á casa con 20. "Aínda así compénsame. Todo o que sexa un ingreso adicional, por mínimo que sexa, agradécese".
Ter un emprego e estar en risco de exclusión social xa non é un contrasentido
Ter un emprego e estar en risco de exclusión social xa non é un contrasentido. A subida de prezos, a perda de poder adquisitivo, o empeoramento dos servizos públicos e os traballos precarios provocaron o crecemento do número de persoas que, a pesar de ter un traballo, rozan a pobreza. Segundo un estudo da Fundación Alternativas sobre a desigualdade en España, entre 2007 e 2012, a denominada taxa de pobreza pasou do 10,7% ao 12,7%.
A pensión de M., o pai de Natalia, e a ínfima prestación por desemprego da súa parella evitaron pór á súa familia ao bordo do precipicio. "Todo o que entra na miña conta bancaria dedícoo a pagar as facturas e a hipoteca. O meu salario non chega nin para sufragar os gastos básicos", comenta con enteireza Natalia. "É o meu pai quen se fai cargo de facer a compra diaria. Eu, se é que nunha semana tiven máis ingresos, podo permitirme ir a por leite ou ovos".
Inestabilidade emocional e sentimentos de inferioridade
Como cada día ás catro da tarde, Natalia acode ao pequeno piso que fai as veces de oficina. Minutos antes, como adoita ocorrer, comenta que quere deixalo, que non aguanta máis. É consciente do necesario do seu fraco salario nun momento no que a súa familia vive practicamente da pensión de xubilación do seu pai.
Á súa parella, actualmente en paro, resúltalle cada día máis insoportable "ver como a humillan por 400 míseros euros". Desde 2012, ano no que ingresou na empresa, Natalia ha ir asinando contratos dunha duración máxima de 6 meses. Antes, traballou durante un tempo nunha oficina que non chegou a pagarlle nin un euro. "Cambiei de emprego con vistas a mellorar a miña situación e, a verdade, non sei se empeorou".
Marcelo Amable, doutor en Saúde Pública da Universidade Pompeu Fabra, definiu as diferentes dimensións do concepto de precariedade laboral. A inestabilidade do emprego, unida á "indefensión dos traballadores ante a capacidade de disciplina inherente á relación salarial" e ao "conxunto de relacións sociais de poder no ámbito de traballo" configura unha realidade que sofren día a día nos seus empregos millóns de traballadores.
"Síntome maltratada cando me tratan con tanta soberbia"
O aumento da precariedade laboral, a carga dunhas hipotecas cada vez máis caras e a perda de valor da vivenda fan crecer a desazón de multitude de persoas cuxa saúde pode verse afectada polas súas condicións de vida. "O meu posto actual creoume moita desconfianza en min mesma. Síntome maltratada cando me tratan con tanta soberbia", manifesta Natalia. A inestabilidade emocional ou a aparición de sentimentos de inferioridade convertéronse no día a día desta nai de familia que cada semana se expón a deixar o seu emprego.
Na véspera de empezar as súas vacacións, recolleu todas as súas cousas da oficina na que traballa. "En canto me saia unha oferta, marcho. A miña idea é non volver en setembro", explica con firmeza. Desde o principio, a súa xefa advertiuna de que non cobraría ningunha das pagas extras. Ela xa nin lle pregunta polo tema e resígnase: "Se teño sorte, se cadra ese diñeiro inclúemo na liquidación".
Saír a cear ou ir ao cinema convertéronse en actividades fóra do alcance de Natalia. "Cando alguén me propón saír tomar algo, non se que dicir", explica. Nalgunha ocasión moi puntual e polo mero feito de relacionarse acepta. "E, claro, para unha vez que digo que si, dáme unha vergoña tremenda non pagar unha rolda, como adoita facerse con amigos", queda pensativa e reflexiona en voz alta. "Entón fágoo. Despois chego a casa con 30 dos 40 euros que cobrara ese domingo e arrepíntome".
