Un diagnóstico de cancro axita a vida de calquera persoa. O día a día de Nacho Mirás Fole e de Rafael Martínez Simancas deu un xiro cando os seus médicos lles dixeron que sufrían cancro. De ser xornalistas, comunicadores, pasaron automaticamente á denominación de "paciente" nunha historia clínica.
Conscientes de ser unha cousa pero quizá coa convicción de non deixar de ser a outra, ambos decidiron utilizar a súa ferramenta de traballo, a palabra, para afrontar a enfermidade. Toda unha novidade: despois de contar centos de historias doutros, de súpeto os protagonistas dos seus textos eran eles mesmos.
Nacho Mirás, xornalista de La Voz de Galicia, xa avisaba no seu blog, Rabudopuntocom, do carácter das súas palabras. Na primeira entrada, de 15 de novembro de 2012, xa dicía que as opinións vertidas na súa páxina persoal presentábanse "sen condimentos nin edulcorantes, sen trampa nin cartón".
Case un ano despois diagnosticáronlle un tumor cerebral e o centro do seu blog cambiou. Pero non o seu estilo. "Utilizábao para falar con humor de cousas que me interesaban desde un punto de vista persoal, pero a partir de entón sentín a necesidade de pór orde á miña vida e responder cuestións como que é o que sinto", conta por teléfono desde o Clínico de Santiago.
Escribe coa mesma naturalidade coa que advirte que só ten uns minutos para a entrevista, "ata que me chamen para entrar a quimioterapia". No Día Mundial contra o Cancro a súa conta de Twitter encheuse de mensaxes de persoas ás que o seu traballo lles axuda a enfrontar a enfermidade. En España 215.534 persoas padecían cancro en 2012, segundo a Organización Mundial da Saúde (OMS), cifra que ascenderá aos 227.076 casos en 2015, segundo os cálculos da Sociedade Española de Oncoloxía Médica.
"Comecei porque o que necesitaba axuda era eu, pero saber que lle serve a máis persoas foi estupendo"
"O labor social do blog foi espontáneo e inesperado", di Mirás. "Comecei porque o que necesitaba axuda era eu, pero saber que lle serve a máis persoas foi estupendo", sinala. Para Rafael Martínez Simancas, a palabra axudar é moi grande, pero "se lle serve de algo o meu libro a algún lector, doume por satisfeito", apunta o exdirector de Que! e columnista no grupo Vocento.
As súas experiencias tras o diagnóstico dun linfoma encheron as páxinas de Sótano octavo (Edicións B, 2013), un libro que, segundo o autor, responde a tres preguntas: por que eu?, por que eles? e para que? Reflexións que quizais tiveron como escenario o hospital madrileño La Paz, onde pasou tantas horas "entre todos eses cacharriños de feira que asustan tanto ao principio". O xornalista cordobés admite que sentiu "certo pudor" co cambio de roles, con exporse as preguntas a si mesmo. "Levas tantos anos preguntando aos demais que se fai un pouco raro ao principio", recoñece.
Na actualidade, cando as redes sociais están repletas de vivencias persoais, non sorprenden as fotografías e experiencias diarias dos seus usuarios, pero a expresión crúa e natural do "horror" do cancro chocou a moitos dos lectores de Nacho Mirás. "Agradécenche que contes o que eles non se atreven a expresar", di Mirás. Para o xornalista, ao final non era máis que contar o que lle pasa a alguén, pero esta vez era el quen protagonizaba a historia: "A quen coñeces mellor que a ti mesmo?".
Ambos os profesionais, aínda que con estilos diferentes, acoden ao humor para alixeirar unha realidade xa de seu moi dura. "Co humor non pretendo ser frívolo. Sempre o utilicei na miña vida e aínda que sei que non se pode demostrar, hai quen di que o humor cura. De feito, hai médicos que utilizan para algunhas enfermidades a risoterapia", di o exdirector de Que!. Nacho Mirás admite que pretende que os seus lectores se rían cos seus posts, enfocados desde un punto de vista "traxicómico" ("algo moi galego", di). "Que me ría non significa que lle perda o respecto a este inimigo, que non vai de broma".
O labor da linguaxe
Os termos militares son frecuentes á hora de falar sobre o cancro. Unha batalla, o inimigo, a loita. "Creo que son palabras adecuadas. Persoalmente o cancro é o máis preto que estiven de ir á guerra", afirma Nacho Mirás, que tamén é profesor na Universidade de Santiago. Os dous xornalistas coinciden en que as palabras son importantes, unha forma de desafogo e un modo de compartir a enfermidade co resto da sociedade.
"As mulleres gañáronnos na comunicación do cancro", di Mirás. O xornalista pon como exemplo a concienciación e o coñecemento do cancro de mama por parte da sociedade, ao que contribuíu a difusión de testemuños de mulleres coñecidas. "En cambio os homes temos máis tabús, na miña opinión. A ver a cantos ves dicir publicamente que teñen cancro de próstata".
"Chamarlles ás cousas polo seu nome axuda e, de feito, non facelo é prexudicial"
"Chamarlles ás cousas polo seu nome axuda e, de feito, non facelo é prexudicial", critica Martínez Simancas. O xornalista retuitea un comentario doutro colega, Juan Ramón Lucas, para destacar esas ocasións nas que os políticos, xornalistas e outros personaxes públicos usan a palabra cancro con lixeireza: "É frecuente ouvir que non sei que é un 'cancro' para España. Estas expresións fan dano".
Mirás e Martínez sinalan que os medios, en xeral, cada vez tratan o tema con máis naturalidade. Eles, que admiten escribir de alguén que falecera "tras unha longa enfermidade", agora contribúen cos seus testemuños. Depositan as súas esperanzas nos médicos, pero cren que a palabra tamén ten a súa parte terapéutica. "Os psicólogos dinme que non deixe de facelo. Que non pare. Por algo será", di Mirás.
