Este artigo é só unha primeira tentativa de aproximación ao complexo problema hoxe exposto pola sucesión de folgas nas minas dá África do Sur e a brutal represión policial e patronal que se seguiu.
Os eventos tamén expuxeron a fraxilidade do goberno de Jacob Zuma en lidar coa situación, comprimido entre unha masa de mineiros altamente insatisfeitos cos salarios, as condicións de traballo e coa percepción dunha falta de representación sindical e a situación de dependencia do sector en relación a patróns e financiamentos internacionais. Zuma, que nomeou unha comisión de enquisa – logo do evento máis dramático da serie, a morte de 34 mineiros sobre violencia policial aínda en agosto deste ano – está sobre fogo cruzado, tentando acougar aos mineiros descontentos e ao mesmo tempo aplacar os temores dos investidores internacionais non sector mineiro, particularmente dos Estados Unidos e da Unión Europea.
Segundo datos dos movementos sindicais sudafricáns, o sector mineiro emprega 500 mil traballadores directos e 400 mil indirectos.
Segundo datos dos movementos sindicais sudafricáns, o sector mineiro (diamantes, platino e ouro) emprega 500 mil traballadores directos e 400 mil indirectos. As condicións de traballo son tradicionalmente durísimas e arriscadas. Entre 1900 e 1994 morreron 69 mil mineiros en accidentes de traballo, e máis dun millón ficaron seriamente feridos ou inválidos. Entre 2001 e 2011 os números respectivos foron 2301 e 43 mil.
Os salarios son moi baixos: a maioría recibe algo entre 360 e 500 dólares por mes. En calquera caso, a principal reivindicación dos mineiros, no comezo dos movementos, das folgas e dos enfrontamentos, era unha suba do 300% nos salarios. E os movementos e folgas comezaron – a partir da mina de Marikana, propiedade da empresa Lomin – liderados polos «rockdrillers», aqueles que traballan coas brocas directamente diante da rocha viva, e que son os máis vitimados polos accidentes.
Moitos deles veñen dun país -Lesoto- que é un enclave montañoso dentro da África do Sur. Para sorpresa de moitos, o Lesoto é considerado o país máis alto do mundo (non é o Tíbet, nin o Nepal), pois a altitude máis baixa de seu territorio fica a 1400m por enriba do nivel do mar, e seu punto culminante atinxe case 3500m. Hai un culto permanente da coraxe e da exposición ao perigo entre os mineiros do Lesoto, o que pode axudar a explicar tamén as tensións inmediatas dos conflitos.
As folgas comezaron con movementos chamados de «wildcat» – folgas sen apoio sindical. Mais pronto foron politizadas internamente ao movemento sindical pola disputa entre dúas organizacións: dun lado, a tradicional National Union of Mineworkers (NUN), afiliada ao Congress of South African Trade Unions (COSATU) que, xunto co Partido Comunista, integra a rede de apoio do African National Congress (ANC), partido do presidente Zuma; do outro, a recentemente creada Association of Mineworkers and Construction Unions (AMCU).
Houbo unha serie de acusacións mutuas, coa AMCU acusando a NUN e a COSATU de proximidade cos patróns, o goberno e a policía; á súa vez, a NUN acusou a AMCU de favorecer a radicalización das protestas para avanzar entre os traballadores.
Houbo unha serie de acusacións mutuas, coa AMCU acusando a NUN e a COSATU de proximidade cos patróns, o goberno e a policía. Á súa vez, a NUN acusou a AMCU de favorecer a radicalización das protestas para avanzar entre os traballadores. Hai informes tamén, con máis acusacións mutuas, que os conflitos entre as organizacións sindicais desandaran en enfrontamentos violentos, con vítimas dun lado a outro, inclusive nefastas.
A policía reaccionou de maneira extremadamente violenta, particularmente nas protestas de Marikana. Nunha represión que lembrou os acontecementos de Eldorado/Carajás, alegando ser atacada ata por armas de fogo, lanzou sobre unha multitude de traballadores, matando 34. Moitos destes foron mortos por disparos polas costas, mostrando que foron atinxidos mentres procuraban fuxir. A matanza lembrou aínda moitas semellantes ocorridas ao tempo do apartheid, provocando ondas de protestas dentro e fóra da África do Sur.
Mesmo tras o fin do apartheid, o apartheid social continúa gravísimo na África do Sur, esixindo un maior compromiso internacional en por fin á desigualdade neste país.
Mesmo despois de negociacións en Marikana (hai informes de que os traballadores aceptaron un reaxuste do 22% e un aboamento inmediato de 2000 rands, algo como 240 dólares), as folgas espalláronse por outras minas. No episodio máis recente a Anglo-American Platinum anunciou o despedimento de 12 mil traballadores das súas minas, tras estes rexeitaren a volver ao traballo, o que certamente agravou as tensións en torno ao conflito.
Preliminarmente, a situación mostra dúas cousas. A primeira é a necesidade do movemento internacional de traballadores de afondar o seu coñecemento e proximidade cos movementos sindicais da África do Sur. A segunda é a realidade de que, mesmo tras o fin do apartheid, o apartheid social continúa gravísimo na África do Sur, esixindo un maior compromiso internacional en pór fin ou polo menos diminuír a desigualdade neste país.
Podes ler este artigo en Cadernos de Comunicación e Análise
