Os países bálticos non abandonaron o servizo militar obrigatorio -ou xa o recuperaron- tras a invasión de Ucraína, mentres outros como Alemaña ou Polonia van reinstauralo

O 9 de marzo de 2001, o entón presidente do Goberno de España, José María Aznar, anunciaba o final da mili, o servizo militar obrigatorio con dous séculos de vida en España. Aznar adiantaba a ese ano a súa conclusión, prevista para 2002, mentres as Forzas Armadas experimentaban unha profunda transformación pasando do sistema de recrutas temporais ao soldado profesional, o que requiría convocatorias anuais de contratación.

España imitaba o modelo aplicado pola maioría de países occidentais desde o final da Guerra Fría, cando os exércitos empezaron a reducir considerablemente o seu tamaño en favor dunha maior eficiencia e profesionalización, e tamén dun enorme aforro de custos. Antes que España, Bélxica terminara coa súa mili en 1994, Francia en 1996, Italia fíxoo en 2005 e Alemaña acabou co servizo militar obrigatorio en 2011.

A desmilitarización da sociedade foi sostida ata que a invasión de Ucraína por parte de Rusia detonou un movemento sísmico na política europea, un punto de inflexión que en Alemaña chaman zeitenwende. En 1990, a República Federal xermana contaba cuns 200 batallóns de combate e 500.000 integrantes nas súas forzas armadas, mentres que a Alemaña unificada só tiña 30 batallóns en 2023. Este ano as súas forzas armadas superarán de novo os 200.000 soldados. A fotografía do continente está a cambiar, as botas militares pisan de novo con forza.

O mar Báltico, onde a mili sobreviviu

Durante as pasadas décadas de desmilitarización no vello continente, varias aldeas galas non baixaron a persiana dos seus servizos de conscripción. Coa excepción de Grecia ou Chipre, exemplos singulares pola súa rivalidade perenne fronte a Turquía, a mili seguía funcionando nas beiras do mar Báltico. Dinamarca, Estonia ou Finlandia nunca chegaron a derrogala e agora os seus veciños de Suecia, Letonia ou Lituania imítanlles.

"Se Europa quere evitar a guerra, debe estar lista para a guerra", exhortou hai unhas semanas a presidenta da Comisión Europea, Ursula von der Leyen, aos cadetes da academia militar de Copenhague, facendo seu o dito latino si vis pacem, para bellum. E así parecen facelo a maioría de Estados membros da UE nunha carreira belicista máis propia dos imperios do século XIX e non tanto de pensadores sansimonistas como Prosper Enfantin, que xa entón preferían o si vis pacem, para pacem.

Lituania foi o primeiro país da UE en reintroducir o servizo militar, en 2015, con medo da ameaza rusa despois da ocupación da península de Crimea. O sistema era aleatorio entre os mozos que adquiriran a maioría de idade e baseábase nun sorteo informático. En 2024, o Parlamento lituano aprobou finalmente unha mili obrigatoria para todos os cidadáns de 18 a 22 anos.

Ao norte, Letonia fixo o propio a principios de 2023, cun sistema de recrutamento temporal de once meses para todos os homes entre 18 e 27 anos e voluntario para as mulleres.

Un dos últimos países da UE en adherirse a esta corrente de remilitarización é Polonia, cuxo primeiro ministro, Donald Tusk, vén de anunciar "preparativos en marcha para ofrecer a cada adulto de Polonia un adestramento militar a gran escala e permitir a esa xente que se convertan en soldados de pleno dereito en situacións de conflito". A finais deste 2025 o Goberno dese país terá listo un novo sistema co que crear "unha forza de reserva". Entre os motivos expostos para recuperar a mili, abandonada hai só quince anos, Tusk mencionou a ameaza de Rusia, a guerra en Ucraína, pero tamén que "as fortes garantías de seguridade" dos Estados Unidos para co país son, sen mencionar á Administración Trump, menos probables.

En Italia, a Lega de Matteo Salvini presentou no Parlamento un proxecto de lei para reintroducir un servizo militar ou civil entre as persoas de 18 a 26 anos durante seis meses, como unha especie de servizo comunitario a desenvolver nas súas propias rexións. Con todo, o titular de Defensa do país, membro de Fratelli d'Italia, o partido da primeira ministra, Giorgia Meloni, é reticente. Mentres, na veciña Austria funciona o servizo militar obrigatorio de oito meses.

Como calquera debate na UE, o da recuperación da mili estará influenciado polo que faga a primeira potencia comunitaria. O novo Goberno de coalición alemán debe concretar un plan xa deseñado para reintroducirla, non de forma obrigatoria, senón mediante un servizo de formación básico e voluntario a partir dos 18 anos, para homes e mulleres, durante seis meses ampliables a un total de dezasete, idea do anterior ministro de Defensa, o socialdemócrata Boris Pistorius, quen ten todas as papeletas para seguir no cargo.

Alemaña aplicaría o modelo sueco cun cuestionario de obrigada resposta ás persoas nesa franxa de idade sobre as súas capacidades físicas e estado de saúde ou a vontade de servir nas forzas armadas. Os resultados determinarían se deben pasar un exame físico militar. O propio Pistorius confirmou que "a idea é seleccionar a aqueles en mellor forma, os máis adecuados e motivados para o servizo militar" co obxectivo de restablecer "un sistema de recrutamento militar".

Recrutamento voluntario, reservistas en auxe

Este modelo sueco de creación dun rexistro estatal de todos os cidadáns en idade militar, incluído o seu estado de saúde, habilidades ou experiencia militar, está a estenderse polo centro e norte da Unión Europea. Bélxica acaba de copiar a iniciativa dos Países Baixos para aumentar o número de reservistas das súas forzas armadas a través dun servizo militar voluntario entre os mozos. Tanto o Goberno belga como o neerlandés enviarán nos próximos meses ás persoas de 18 anos cartas informativas sobre o Exército e a súa vontade de incorporarse a filas.

Os dous países pagarán a estes novos recrutas durante un ano o soldo dun militar mentres reciben formación e adestramento, pero sen a obriga de incorporarse oficialmente ás forzas armadas, engrosando así as listas de reservistas, que ambos os países pretenden aumentar de maneira considerable. Bélxica fala de pasar de 6.000 a 20.000 mozos adestrados.

No flanco meridional, en España, Francia ou Portugal, o debate non está presente. O exército galo é posiblemente o máis potente da Unión Europea, tanto pola capacidade nuclear das súas forzas aéreas como polo poderío da súa armada ou o tamaño do seu exército, con 120.000 soldados, ademais da súa importante industria militar. Funciona desde hai tres décadas con soldados profesionais, nun modelo similar ao español. Aínda que o presidente Emmanuel Macron e os seus sucesivos gobernos non se manifestaron a favor de reinstaurar o servizo militar obrigatorio, unha recente enquisa do xornal Le Parisien apuntaba que un 86% dos franceses estaría a favor dalgún tipo de recrutamento temporal, dividíndose os enquisados entre un sistema obrigatorio ou voluntario.

España, Francia ou Portugal manteñen a profesionalización das súas Forzas Armadas e o debate sobre a mili está ausente entre a súa clase política

E, mentres, en España só timidamente Vox propuxo recuperar a mili. Fíxoo o seu líder, Santiago Abascal, hai máis dun lustro e parece que a guerra en Ucraína, as ameazas de Rusia a países da OTAN ou a incerteza que Donald Trump lanza sobre a seguridade colectiva do continente fixérono recapacitar. Nunha contorna de seguridade máis complicada, en Vox xa non falan diso. Nin o Goberno de Pedro Sánchez nin o principal partido da oposición, o PP, propoñen recuperar o servizo militar obrigatorio e os plans das Forzas Armadas pasan por aumentar as súas filas con máis tropa profesional grazas a mellores condicións económicas, como os recentes aumentos de soldo. A mili que revive en gran parte de Europa segue ausente en España.