Este martes é o décimo aniversario da toma de Bagdad polas tropas estadounidenses. Olga Rodríguez conta en primeira persoa a súa experiencia como reporteira e reivindica a memoria como "un modo de conquistar espazos de xustiza".

O 9 de abril de 2003, no centro de Bagdad, non moi lonxe do hotel Palestine, varios xornalistas avanzamos camiñando amodo cara a un grupo de militares estadounidenses mentres axitabamos sabas brancas, temendo ser de novo obxectivo da súa metralla.

Había tan só vinte horas que o Exército de Estados Unidos nos atacara ao disparar contra o hotel Palestine e contra as sedes das televisións Ao Jazeera e Abu Dhabi

Había tan só vinte horas que o Exército de Estados Unidos nos atacara ao disparar contra o hotel Palestine e contra as sedes das televisións Ao Jazeera e Abu Dhabi: Tres ataques á prensa nunha mesma mañá. Tan só vinte horas despois da morte dos xornalistas José Couso, Taras Prosyuk e Tarek Ayoub. Cando chegamos á praza onde se atopaban os militares, mantiven a miña primeira conversa cun soldado estadounidense en Bagdad:

El: Sabes canto nos queda para chegar ao centro de Bagdad?
Eu: Estades no centro de Bagdad.
El: Sabes cando volvemos a casa?
Eu: Que casa?
El: Son de Texas.
Eu: Se non o sabes ti... Que idade tes?
El: 21 anos
Eu: Sabedes que asasinastes a xornalistas? Un deles era o meu amigo
El: Isto é unha guerra, que esperabas?
Eu: Atacar a civís ou á prensa é ilegal e está castigado como crime de guerra.
El: A miña división non foi a que vos atacou.
A nosa conversa, gravada cun magnetófono, foi interrompida polos berros dun sarxento:
-Soldado Rudy, colócate á fronte!

A pesar de que había máis de 200 estatuas de Sadam Hussein nas rúas da cidade, a primeira en caer foi precisamente a situada fronte ao hotel da prensa. Con iso aseguráronse de que a escena fose retransmitida en directo

E o soldado Rudy avanzou arrastrándose polo asfalto dunha praza de Bagdad, participando nunha escenificación dirixida ás cámaras dos xornalistas que alí nos atopabamos. Detrás del uns dez soldados apuntaban coas súas armas cara aos pisos de civís que rodeaban a praza. No balcón dun dos edificios había dous rapaces observando a escena acazapados, axitando unha bandeira branca cun temor evidente. Non eran os únicos. 

Un par de horas máis tarde os tanques estadounidenses chegaron á praza Paraíso de Bagdad, situada ás portas do hotel Palestine, o mesmo que o día anterior atacaran, e onde residiamos máis de douscentos xornalistas estranxeiros.

Lembro a mirada de moitos dos nosos colegas, contemplando con evidente rabia e desconfianza os soldados da potencia invasora, que chegaron acompañados dun pequeno grupo de iraquís. Foron precisamente estes os que derrubaron a estatua, unha escenificación estudada nunha localización que sen dúbida non foi elixida o azar: A pesar de que había máis de 200 estatuas de Sadam Hussein nas rúas da cidade, a primeira en caer foi precisamente a situada fronte ao hotel da prensa. Con iso aseguráronse de que a escena fose retransmitida en directo. E así foi.

Houbo moitos medios que anunciaron aquilo como o principio do fin da guerra. Outros falamos de que a guerra non fixera máis que empezar. Houbo moitos medios que emitiron un plano pechado da praza Paraíso. Se ampliasen un pouco o encadre poderíase ver que quen celebraban ese momento non eran moitos. A maior parte da xente permaneceu aquel día pechada nas súas casas, medorenta e coa imaxe dos xornalistas mortos o día anterior moi presente. “Se vos atacaron mesmo a vós, imaxina que nos poderán facer a nós”, díxome unha amiga iraquí dous días despois.

Houbo moitos medios que anunciaron aquilo como o principio do fin da guerra. Outros falamos de que a guerra non fixera máis que empezar

Os seus peores presaxios cumpríronse. Pouco despois chegaron os arrestos arbitrarios, máis ataques indiscriminados, os saqueos contemplados pasivamente polas tropas estadounidenses, que facilitaron o caos.

Soldados bébedos no Palestine

Despois chegaron as denuncias de torturas nos cárceres, as desaparicións de xente arrestada e agachada en prisións secretas, a multiplicación dos asasinatos

Unha noite tres soldados estadounidenses, completamente bébedos, irromperon nunha habitación do hotel Palestine onde estabamos reunidos varios xornalistas. Un dos militares empuñaba unha pistola e apuntounos con ela mentres nos insultaba e cambaleaba. Non pasou nada, pero podía pasar.

Cando meses máis tarde algúns iraquís relatáronnos como os militares entraban nas súas casas a altas horas da madrugada, a empurróns, detendo arbitrariamente a xente, pegándolle diante dos seus fillos, lembrei a aqueles soldados bébedos. Despois chegaron as denuncias de torturas nos cárceres, as desaparicións de xente arrestada e agachada en prisións secretas, a multiplicación dos asasinatos.

A memoria como ferramenta para conquistar xustiza

Cando chegan datas sinaladas, aniversarios redondos, como este décimo, os recordos abrollan repentinamente, retórcense esixindo saír do seu esquecemento, e terminan plantándose na retina coma se formasen parte de feitos recentes

Hai recordos dolorosos que encerramos baixo chave nalgún recuncho escondido do noso cerebro e que adurmiñan sen provocar sismos cotiáns. Pero cando chegan datas sinaladas, aniversarios redondos, como este décimo, abrollan repentinamente, retórcense esixindo saír do seu esquecemento, e terminan plantándose na retina coma se formasen parte de feitos recentes, coma se constituísen emocións aínda non dominadas nin dixeridas. 

É importante entender que as guerras non poden ser contadas coma se se tratase dunha película de acción entretida, onde o reporteiro xoga a presentarse como o protagonista, sempre en perigo, nunha narración que convida o receptor a encherse de flocos de millo. As guerras nunca son entretidas. Son tráxicas. Constitúen a esencia do horror. 

Por moito que alguén trate de imaxinar a dor que provocan, non será capaz de adiviñar en toda a súa magnitude a súa capacidade para incinerar o brillo dos ollos dos nenos, para arrebatar sorrisos de forma irreparable, para abrir fendas no peito dos sobreviventes.

Moitos iraquís tiveron que “encarcerar as súas bágoas” para manter o fino fío de forza que os ataba á vida, polos seus fillos, polos seus seres queridos

Os duelos posponse e chegan máis tarde. Moitos iraquís tiveron que “encarcerar as súas bágoas” -empregando unha expresión que eles mesmos usan- para manter o fino fío de forza que os ataba á vida, polos seus fillos, polos seus seres queridos, para conseguir auga, pan, diñeiro, seguridade, para non derrubarse definitivamente devorados pola depresión ou a tolemia. Aínda agora, 10 anos despois, aparecen novas secuelas nas mentes de quen sufriron aquel inferno en Iraq.

Non son partidaria de presentarme como unha reporteira deshumanizada. Por iso estou a escribir estas liñas. Porque, co monstro xa liberado por mor das datas nas que nos achamos, coa porta dos recordos soterrados agora aberta, con imaxes pasadas saltando como un resorte até este presente, reivindico a memoria como ferramenta contra a infamia e a indecencia, reivindico a Historia como arma contra os crimes e a involución, reclamo o recordo como elemento imprescindible para a Xustiza. 

Reivindico a memoria como ferramenta contra a infamia e a indecencia, reivindico a Historia como arma contra os crimes e a involución, reclamo o recordo como elemento imprescindible para a Xustiza

Por iso convídovos a que naveguedes nalgunhas páxinas que vos devolverán aquel horror esquecido pero con todo aínda presente en Iraq. Escribide Iraq bombs no apartado de Imaxes de Google e veredes como cae todo un mosaico de fotografías que é probablemente o máis parecido á memoria gravada na retina de quen vivimos aquilo, e sobre todo, dos iraquís que o sufriron e seguen padecendo as súas consecuencias.

Reivindico o recordo, a memoria sempre no noso presente, para tentar evitar novos infernos nun futuro, para conquistar a reparación da xustiza e o seu carácter exemplarizante. Os xornalistas José Couso, Taras Prosyuk, Tarek Ayoub, xunto con decenas ou centos de miles de civís máis non merecen morrer de novo esquecidos no escepticismo dos diarios nin no cinismo deste sistema que persegue os débiles e crea grandes franxas de liberdade para corruptos e criminais. 

Mentres teñamos presente que pasou, mentres miremos aquelas fotos de nenos mutilados, de nais orfas de fillos, de Ali sen brazos nin perna, de aquela nena xorda que perdeu os seus pais e os seus cinco irmáns, mentres saibamos cales son as consecuencias actuais do que pasou, a xustiza xa conquistaría un enorme espazo. 

Por iso hoxe volvo reivindicar a memoria do meu compañeiro José Couso, de Taras Prosyuk, de Tarek, de Ahmed, de Samira, e de tantos máis que quedaron no camiño machucados por unha operación militar definida polos nosos gobernantes e por tantos xornalistas benpensantes como “limpa, rápida e eficaz”. Á vista están os resultados. 

Suxírolles a quen aínda defenden a invasión de Iraq que dean unha volta polos fogares rotos de Bagdad, que visiten os mutilados, que falen coas familias esnaquizadas

Suxírolles a quen aínda defenden a invasión de Iraq que dean unha volta polos fogares rotos de Bagdad, que visiten os mutilados, que falen coas familias esnaquizadas. Non para fotografarse con eles e marchar correndo, como fixeron aquí algúns políticos, que non dubidaron en instrumentalizar o caso Couso con fins electorais para, unha vez no goberno, abandonar a familia Couso e seguir as directrices de Washington, desexoso de pechar o caso xudicial.

Suxírolles que queden nos escenarios obxectivo desas “operacións militares” que tanto defenden. Que vivan coa xente, que compartan a súa pobreza, os seus nervios, a súa desesperanza, as súas humillacións. 

Pola miña banda, asegúrovos que o cadáver da nena do vestido azul é presente. Ahmed é hoxe. Bagdad bombardeada é parte do noso agora. Iraq, devorada e rota, segue sendo un triste presente

Que sufran a falta de auga e de luz eléctrica, que se duchen ás apalpadelas. Que se coloquen baixo un bombardeo, que vexan morrer a alguén ao seu lado, que vaian aos hospitais e observen as alfombras de feridos sobre o chan por falta de camas ante semellante avalancha de sangue, que vaian ás morgues e vexan os cadáveres de nenos con tarxetiñas nas que se le: “Atopada no barrio Ao Karrada cun vestido azul. Nome: descoñecido”. E logo, entón si, que falen das malditas guerras. 

Pola miña banda, asegúrovos que o cadáver da nena do vestido azul é presente. Ahmed é hoxe. Bagdad bombardeada é parte do noso agora. Iraq, devorada e rota, segue sendo un triste presente. E, por suposto, José Couso é hoxe. Sempre na memoria, como un reclamo de Xustiza.