Coñecín a Francisco Pillado Mayor en marzo de 2008 cando, tras o meu envío a Edicións Laiovento dun pequeno ensaio sobre as bibliotecas galegas durante a Segunda República e o primeiro franquismo, convocoume á súa casa en Ombre, Miño. Pillado quería publicar aquel traballo –que sairía en 2009 do prelo da editorial que entón dirixía e fundara xunto a Beiras, Carreiro, Couceiro e Ribas– mais antes quería coñecerme, falar con tranquilidade e corrixir os moitos erros (de sintaxe, de estilo) atopados no orixinal. Así, escribiu nun correo electrónico que conservo, cando deixes a autoestrada na primeira saída en Miño, aparca o teu coche e irei recollerche.
Eu sabía quen era Francisco Pillado, mais non o suficiente. Unha cousa é saber quen é alguén e outra moi diferente coñecelo
Apareceu Pancho Pillado nun diminuto utilitario verde e convidoume a subir para dirixirnos ao seu fogar. Non manexaba o volante con destreza, non, mais ben o contrario. Entón, xa de camiño, preguntou: “Ti viches O Pianista, de Polanski?”. “Pois si”, respondín. “E lembras unhas das últimas escenas, cando o protagonista Adrien Brody/Szpilman salta un muro e contempla unha inmensa avenida de Varsovia totalmente desfeita polos bombardeos e a guerra, quedando horrorizado pola contemplación daquel desastre?”. “Claro que a recordo, comentei, é o momento anterior á execución da maxistral peza de Chopin que o fuxitivo xudeu ofrece ao oficial alemán”. Entón, Pancho díxome: “Pois agora vas observar un lugar semellante á Varsovia desfeita do músico”. E levoume á urbanización/estafa próxima á súa casa e a medio construír que aínda permanece no concello de Miño… “Non dirás que este monstro non se parece á visión do pianista…”.
Eu sabía quen era Francisco Pillado, mais non o suficiente. Coñecía o paso do seu pai pola dirección de La Voz de Galicia e dos seus enfrontamentos coas autoridades franquistas; do traballo de Pancho Pillado a prol da renovación do teatro galego; do esforzo por crear unha editorial galega para os galegos; da súa xenerosidade para coas universidades da Coruña e Compostela; do seu paso polo Consello de Administración da RTVG… Mais unha cousa é saber quen é alguén e outra moi diferente coñecelo.
Todo o que aprendín en catro horas superou varios anos de colexio privado e de universidade pública. Así era Pillado: un tipo honesto e xeneroso dotado dunha intelixencia superior e posuidor dunha cultura enciclopédica envolta nunha modestia e humildade que costa descubrir noutras persoas
No fogar de Pancho agardaba Noli co seu perenne e eterno sorriso. Tras pasar por diante de dous vixiantes en forma de pastores alemáns, subimos á parte alta da vila e alí contemplei unha vasta e magnífica biblioteca, un inmenso piano e unhas vistas ao mar deliciosas. Convidoume a unha cervexa e sacou o meu manuscrito ateigado de raiados e comentarios ao marxe. E cada vez que Pancho me ensinaba algo, baixaba a mirada e dicía: “Perdoa, eh, mais penso que sería mellor…”. Ou, cando o parágrafo era moi extenso: “Osíxeno, corta pola metade e mete osíxeno…”. Todo o que aprendín en catro horas superou varios anos de colexio privado e de universidade pública. Así era Pillado: un tipo honesto e xeneroso dotado dunha intelixencia superior e posuidor dunha cultura enciclopédica envolta nunha modestia e humildade que costa descubrir noutras persoas.
Nun momento daquela xuntanza díxome: “Sabes tocar o piano?”. Eu, alucinando, dixen que, obviamente, non tiña nin idea. Entón, levantouse, dirixiuse cara o instrumento e tocou. E como interpretou ao Divino Ludwig van! (así chamaba el a Beethoven). Foi inesquecíbel. De súpeto, Noli apareceu da nada e outra vez sorrindo comentou: “Panchiño, deixa o piano e atende ao rapaz, que vén ao que vén…”. Pillado deixou o piano e eu comenteille a súa destreza, o ben que soaba aquela sinfonía. Pancho comentou cunha mestura de envexa e admiración: “O Beiras. O Beiras si que sabe tocar o piano…”.
O destacado, o salientábel, foi que acababa de coñecer a unha desas persoas que quedan gravadas no teu interior para sempre. Unha persoa boa e xenerosa. Foi toda unha honra
Seguimos algunhas horas máis comentando aquel ensaio sobre a memoria das bibliotecas galegas creadas pola República e destruídas polo fascismo sublevado en 1936. De repente, outra vez, Pancho Pillado preguntou: “Gústache Valle-Inclán?”. “Pois claro”, respondín para non incomodar. “Entón, agarda un anaco”. Levantouse do sofá e dirixiuse directamente a un exemplar entre os milleiros que rodeaban a estancia. Retirou do andel Luces de bohemia, permaneceu ergueito e pediu permiso para ler un capítulo. Eu seguía alucinando. Entón, cunha voz que xamais esquecerei, leu o diálogo no cárcere entre o vello cego e o anarquista condenado a morrer. Cando rematou, Pancho preguntou: “Ti cres que hai algo máis actual que Valle? Semella escrito hai meses…”. Novamente fixo acto de presenza Noli: “Panchiño, deixa o libro e atende ao rapaz…”.
Marchamos da casa de Miño (eu tras esquivar outra vez os dous portentosos pastores alemáns) e Pancho achegoume até o meu coche onde nos despedimos. Aquela foi a miña primeira colaboración con esa editorial combativa e digna chamada Laiovento, xunto a Pancho e Sandra. Tamén co Ribas, tras a marcha de Pillado da dirección da editorial, chegarían outros traballos. Pero xa naquel primeiro intre o que menos me importaba era que ía pertencer á nómina dos Pillado e compañía. Porque o destacado, o salientábel, foi que acababa de coñecer a unha desas persoas que quedan gravadas no teu interior para sempre. Unha persoa boa e xenerosa. Foi toda unha honra.
