Jon Iñarritu, deputado de Amaiur no Congreso e militante de Aralar, cre que a forza que saia da unión da "esquerda soberanista vasca" será a máis votada nas eleccións autonómicas. O avogado debulla, entre anécdotas, a "normalidade" do traballo de Amaiur na Cámara baixa. Estudou Dereito en euskera, "e aínda hai a quen lle fai gracia". Iñarritu atendeu a Praza antes de participar na conferencia Ser lingua non é fácil.

Despois de ser protagonistas da pasada campaña electoral desde moitos frentes, como estades no Congreso?

Si, tras ese impacto inicial, que foi máis que nada nos medios de comunicación, agora estamos nun momento de normalidade. Tamén é certo que os medios seguen dándonos moitos titulares, somos aínda foco de atención. Pero a sorpresa coa que se topan non é que esteamos en Madrid, senón que esteamos traballando con normalidade. Sorpréndense de que non chegásemos a Madrid armando leas, senón para traballar con normalidade.

Sorpréndense de que non chegásemos a Madrid armando leas, senón para traballar

No Congreso acaban de facer unha criba para deixar fóra da comisión de Segredos a según que partidos. É tan importante esa comisión? E, en calquera caso, como interpreta esa decisión?
Ao que apartaron é ao representante de Esquerra, Alfred Bosch. É unha decisión absolutista do PP que non ten sentido en democracia xa que, segundo o regulamento, cada grupo ten dereito a enviar un representante. O Grupo Mixto por maioría absoluta decidiu que fora o representante de Esquerra. Ten menos sentido se temos en conta que Esquerra xa estivo nesa comisión fai dúas lexislaturas. É unha decisión absolutista do Partido Popular que, como digo, non ten sentido.

Apartar a Esquerra da comisión de Segredos unha decisión absolutista do PP que non ten sentido en democracia

E Esquerra non rompeu nada...
Nada. E vaia, segundo o portavoz do BNG, Francisco Jorquera, que si estivo na última lexislatura, de secretos nada. Saen máis cousas na prensa que nesa comisión.

É boa a relación entre os demais partidos do Grupo Mixto?
Si, absolutamente. Hai un trato cordial. Houbo dificultades nun principio á hora de xestionar o reparto de comisións, espazos... pero chegamos a un acordo rapidamente. En Amaiur houbo intención de ser xenerosos no reparto sendo conscientes de que deixarnos sen grupo nos afectaba a nós e ao resto dos compoñentes do Grupo Mixto. Creo que aí o fixemos ben e con xenerosidade.

En calquera caso o Grupo Mixto é un maremagnum de formacións que limita o traballo, a acción parlamentaria. Como se pode facer con normalidade se hai tal limitación de tempos?
Exacto, somos oito formacións. Para que non houbera problemas en cada pleno o que fixemos foi unha táboa de reparto de tempos para as intervencións, propostas e mocións. Para o traballo parlamentario, en definitiva, para tentar actuar con normalidade dentro das posibilidades.

Hai vontade política e social no País Vasco para que haxa unha coalición soberanista e de esquerdas de cara aos seguintes comicios

Volvendo á campaña electoral, señor Iñarritu. Vostedes recoñeceron que parte do éxito electoral da súa formación foi a confluencia de forzas nunha única plataforma. Que camiño cómpre tomar agora?
Cara Madrid era bastante sinxelo poñernos de acordo nun programa común. Cara Madrid. En poucos meses, probablemente antes de finalizar o ano, haberá eleccións na comunidade autónoma vasca. E prevése, e así o trasladaron a Executiva de Aralar e da esquerda abertzale tradicional á súa militancia, que se forme unha coalición. Sería o máis lóxico. Unha coalición que se chame Amaiur ou doutro xeito. O programa esta vez, tendo en conta o tamaño de competencias que se xestionan na comunidade, vai ser moito máis complexo. Pero como hai unha vontade tan forte por todas as partes de que se faga esa coalición, que é o que demanda a sociedade vasca soberanista e de esquerdas, non haberá maiores dificultades. Serán puntos técnicos os que haxa que resolver. E xa digo, é importantísima a vontade que xa existe tanto entre os partidos como na sociedade vasca. Haberá acordo.

A fin de ETA

Permítame que lle apunte unha sensación persoal, a de que a realidade vasca é moi descoñecida fóra da súa comunidade ou Navarra. Por iso lle pido unha resposta se cadra máis didáctica. A decisión de ETA de decir adeus, de finiquitar a súa actividade, que impacto tivo nos seus resultados e nos resultados globais dos pasados comicios?
Axudou sen dúbida á unión entre as forzas. En xaneiro de 2011 ETA declarou unha tregua definitiva. Había xa un ambiente propicio para a unión. En maio houbo unhas eleccións municipais ás cales se puido presentar Bildu no último momento, despois do visto e prace do Tribunal Constitucional. E en setembro se comezou a falar dunha coalición para as seguintes eleccións, que foron as de novembro. Tras a declaración de cese unilateral, definitivo, para sempre... da violencia de ETA, axudou sen dúbida a crear un mellor clima entre as formacións que compoñen Amaiur. E non só no ámbito político, senón tamén no conxunto da sociedade vasca. A día de hoxe non é a mesma a visión que ten o PP do País Vasco que a que ten o de Madrid. Nós tivemos encontros con eles e son conscientes de que hai unha nova realidade e que hai que abordala desde outros parámetros.

A día de hoxe non é a mesma a visión que ten o PP do País Vasco que a que ten o de Madrid. Aquí son conscientes de que hai unha nova realidade

E que din?
Que van traballar para convencer aos seus compañeiros de Madrid.

Se cadra hai que convencer tamén a Rosa Díez. Ou non. Ignórase?
Non cremos que haxa que convencela. Rosa Díez, desde a miña opinión persoal, é moi consciente da situación. Pero intenta utilizar mediaticamente esta visceralidade para obter votos nas próximas eleccións en Andalucía e, máis a medio prazo, noutras comunidades. Hoxe [polo venres] é noticia nun medio nada sospeitoso como é o ABC que formacións que están en Amaiur chegaron a acordos co representante de UPyD no Parlamento vasco. Isto é, UPyD e Amaiur chegan a acordos nas institucións. Foi noticia. E eu, que participo en Eurobask, o fago de forma activa coa miña compañeira de UPyD sen problema. A nivel persoal creo que Rosa Díez e UPyD en Madrid están facendo unha posta en escea con motivos electorais. E nisto coincidiron no PP, PSOE e resto de forzas que presentaron unha moción alternativa á que ella presentou con motivo da proposición para legalizar Bildu e Amaiur.

Ten que haber unha solución para os presos e exiliados de ETA e non de ETA

Á marxe deste tipo de iniciativas, que pasos hai que dar agora. Estamos a finais de febreiro, novo Goberno en Madrid... Que cómpre facer agora mesmo?
Na conferencia Aiete, celebrada por personalidades de relevancia internacional, establecéronse unhas pautas que eran os pasos que se deberían dar para a paz e a normalidade no País Vasco. O primeiro era unha demanda a ETA para que abandonara unilateralmente a violencia, e así o fixo unha semana despois. O segundo era o de instar ás partes, tanto a ETA como aos Gobernos español e francés, a que se sentaran e falaran sobre as consecuencias do conflito. E estas son tres, non cuarenta mil. A primeira é o tema dos presos. Ten que haber unha solución para os presos e exiliados de ETA e non de ETA. Segundo, tratar o tema do desarme de ETA e abordar un proceso de desmilitarización e saída do excedente de forzas policiais da comunidade autónoma vasca e da comunidade foral navarra. En terceiro lugar está o tema das vítimas, do 100% das vítimas. Tanto as que ocasionou ETA como outras organizacións cercanas, como as do GAL, as vítimas da violencia policial... E cando me preguntan: Vostede considera que unha persoa que ía poñer unha bomba e morre tamén é unha vítima? Aí non entramos. O que si dicimos é que houbo mortos en comisarías, que pasaban pola rúa, outras que morreron torturadas e apareceron nun río... Todas esas vítimas, todas, deben ser recoñecidas ao 100%. As consecuencias do conflito deben abordarse entre as partes: ETA e os gobernos.

Considera que o Executivo é receptivo á modificación da lei penitenciaria?
Modificar a lexislación penitenciaria sería necesario porque é unha das máis severas de Europa. Pero sen modificala tamén se poden dar pasos. Cumprindo a lei actual pódense achegar presos, deixar en liberdade aos que xa cumpriron tres cuartas partes da condena e aos que teñan enfermidades graves. Sen modificar a lei, insisto.

O tema das vítimas debe ser polo 100% das vítimas. Tanto as que ocasionou ETA como outras organizacións cercanas, ou as do GAL, as vítimas da violencia policial...

Eu vexo dúas realidades paralelas. Se cadra a que se quere ver desde fóra, en todos os sentidos da palabra fóra, e dos propios vascos e xente que coñece a realidade vasca. O digo por exemplo coas mobilizacións polo achegamento de presos e, á vez, as protestas noutros puntos de España contra a negociación con ETA. Como se percibe isto desde o País Vasco? Se estou no correcto, claro...
Segundo unha enquisa do CIS, o 75% da cidadanía vasca está dacordo co achegamento de presos vascos ás penitenciarías da comunidade. E non só porque sexan de ETA, senón como persoas. Esta reivindicación tan clara é porque sempre se viu que o estar nunha carcel fóra do País Vasco era unha vinganza cara os seus familiares, que tiñan que asumir o custo das viaxes para visitalos. Era un castigo engadido contrario á lexislación.

O tema da violencia no País Vasco sempre foi utilizado, aínda que sexa unha vergonza, polas autoridades, indistintamente do PSOE e PP e medios próximos

Dentro deste novo clima de normalidade ou, cando menos, dun cambio profundo da realidade, permanecen certos sectores fondamente críticos con calquera negociación, achegamento... Algúns son grupos mediáticos, asociacións... Isto pode causar problemas a medio prazo?
Estou completamente dacordo coa túa apreciación. O tema da violencia no País Vasco sempre foi utilizado, aínda que sexa unha vergonza, polas autoridades, indistintamente do PSOE e PP e medios próximos. E o fixeron sempre para desviar a atención sobre outros focos informativos. Neste momento coa crise, recortes sociais, desemprego... Inténtase de novo centrar a atención na violencia de ETA nunha manobra incomprensible. O actual ministro do Interior está sendo contradicido polos seus homólogos no País Vasco. O ministro xa intoxicou en tres ocasións sobre a volta de ETA e o seu rearme. É ilóxico.

Deixando un pouco de lado o tema de ETA, se lle parece, gustaríame saber con que expectativas concorrerán aos próximos comicios autonómicos...
Cremos que Amaiur ou a coalición na que se integren todas as forzas soberanistas de esquerda ten moitas posibilidades de ser a forza máis votada na comunidade autónoma vasca. Isto supón un nerviosismo que se está vivindo no PNV. Se non estivésemos vivindo este momento sería o candidato con máis opcións.

Cremos que Amaiur ou a coalición na que se integren todas as forzas soberanistas de esquerda ten moitas posibilidades de ser a forza máis votada

E o resto de formacións?
O PSOE está procurando modular a perda de votos e escanos que vai recibir. O PP, que ten un teito electoral desde fai anos, creo que non aspira máis que a manter o que xa ten.

O idioma

Está vostede en Galicia para falar do idioma. Que saúde ten o euskera?
En xeral a saúde é mellor no País Vasco, pero se imos parte por parte nos tres ámbitos nos que se fala, é moi diversa. Onde vemos que se están obtendo mellores resultados é onde se blindou lexislativamente: a comunidadade autónoma vasca. Tanto na comunidade foral como no País Vasco norte vemos que non só ten unha situación vulnerable senón que está en perigo porque non tivo apoio lexislativo. Subimos en quince puntos en vinte anos o nivel de falantes na comunidade vasca, pero nos outros dous territorios caeu.

A xente é receptiva no País Vasco á mensaxe da imposición, como sucede nalgúns ámbitos aquí en Galicia?
Imposición do castelán?

No País Vasco son os pais os que apoian que os seus fillos sexan educados nun modelo de inmersión lingüística

Non, do galego.
Sí? [pregunta sorprendido] Pois non. Hai algúns sectores da dereita que tentaron difundir esta mensaxe. Pero vendo que son os pais os que apoian que os seus fillos sexan educados nun modelo de inmersión lingüística esa mensaxe non entra. UPyD fixo intentos para que se suprimise este modelo, pero a súa presenza no País Vasco é practicamente marxinal.

Eu trasládolle unha visión subxectiva, por suposto, pero en Galicia si que se asumiu moito esa mensaxe da imposición. Unha educación en tres linguas, a aposta polo inglés...
Aí confúndense os medios e o obxectivo. O obxectivo que falen non só estes tres idiomas, pero hai que ter coidado cos medios que se usan para que cheguen a ese coñecemento. Está demostrado que educar só en castelán e aprender euskera como asignatura non asegura ao final dos estudos que ti teñas un coñecemento pleno do euskera. Pero ao revés si. Pero sorpréndeme moito que diga que aquí funciona esa mensaxe da oposición. Pensei que se falaba moito o galego.