A entrevista con Ana Pontón realízase na última semana de novembro no despacho do Parlamento de Galicia que durante a pasada lexislatura ocupara Francisco Jorquera como portavoz do BNG e, antes del, Anxo Quintana ou Xosé Manuel Beiras. Ela é agora a portavoz na Cámara e da formación no seu conxunto, pero nin instalou as súas cousas porque en breve terá que deixar ese espazo do Pazo do Hórreo xa que a Mesa do Parlamento vén de reorganizar as áreas dos grupos en función da irrupción de En Marea e do retroceso do BNG. Porén, desde os comicios do 25-S e a súa ascendente campaña, no BNG o vaso vese medio cheo.

O resultado electoral, por baixo do de 2012 pero por riba das expectativas, dálle unha oportunidade adicional para asentarse na portavocía nacional do BNG?

O resultado de 2012 temos que analizalo con detalle, primeiro polo que significa de fortaleza do PP. Pero no caso do BNG, o noso punto de partida non eran as eleccións de hai catro anos senón o que pasara logo das eleccións xerais, e eu o que vexo é que hai unha remontada do BNG, que hai unha base nacionalista sólida e un sector social importante que cre que é clave que haxa forzas políticas que teñan a súa cabeza e o seu corazón neste país, pero que ao mesmo tempo piden solidez e proxecto. Esa é unha base importante para poder avanzar cara o futuro e estar en condicións de disputar realmente a maioría do PP e de conformar unha alternativa que lle dea esperanza aos galegos e galegas.

Preguntaba pola clave interna. Afiánzase á fronte da portavocía nacional?

Eu creo nos liderados colectivos e nós fixemos un traballo de equipa. Un traballo no que houbo moitas persoas traballando na consolidación da alternativa nacionalista do BNG. Creo que consolida esa equipa e que os cambios que consolidamos despois da asemblea se viron con feitos, se percibiu unha nova etapa no BNG. E penso que iso nos afianza para poder seguir nesa dirección, mellorando todo o que sexa mellorable. Nunha organización sempre temos que ter capacidade de autocrítica e de ver todos aqueles aspectos que temos que mellorar, e por diante temos un reto importante que é esa asemblea que imos convocar para principios de 2017 na que temos que facer unha parada para revisar ben o que está pasando no país e de definir unha nova estratexia para o nacionalismo. Porque eu sigo crendo que o nacionalismo é vital para que Galiza teña futuro e para poder darlle un horizonte real de cambio a este país.

Están inmersos nun proceso de "refundación". Alén de cambiar dinámicas de traballo, territoriais... En que lle gustaría que derivase o proceso?

O importante neste momento é un BNG que, sen renunciar a nada do noso ideario e dos nosos postulados, conecte mellor co sentir que hai hoxe na sociedade e, sobre todo, que sirva de revulsivo para que moitas das persoas que confían no país e que cren que podemos dar un cambio non baixen os brazos senón que sumemos cada vez máis persoas ao proxecto nacionalista, que eu sigo crendo que é o que pode garantir un futuro diferente que o horizonte que nos pode deixar o actual marco e as actuais políticas.

“O nominalismo sobre o nacionalismo, soberanismo ou independentismo, neste momento, non creo que sexa o máis importante, aínda que é unha das cuestións que se pode debater”.

Formacións coas que vostedes manteñen boas relacións noutros territorios, caso de ERC ou da CUP, apostaron hai tempo por definírense como soberanistas, ou simplemente independentistas, e abandonar na súa definición cotiá o nacionalismo, entre outros aspectos polas connotacións que o termo ten noutros territorios. Cre que ese debe ser un territorio que transite o BNG?

Non me atrevo a dicir como ten que ser exactamente a nomenclatura que ten que condensar o ideario que nós defendemos como un movemento político que defende a liberación nacional e social de Galiza, que é o que significa o nacionalismo. Sei que ás veces as etiquetas son moi importantes, pero creo que máis importante é o contido que hai detrás. Nós estamos en conexión co traballo que están facendo outros movementos políticos que entenden que as súas nacións existen, que non teñen un estado, que teñen dereito a reclamar poder político real. O nominalismo, neste momento, non creo que sexa o máis importante, aínda que é unha das cuestións que se pode debater.

Segue sendo factible a aspiración do BNG de ser o que se deu en chamar "casa común" do nacionalismo?

Penso que estamos nun momento no que estamos en condicións de recuperar o sentido do BNG como a casa común de todos os galegos nacionalistas, de todas as persoas que consideran que Galiza é un pobo e que necesitamos romper os corsés que limitan o país e ter dereitos sociais avanzados. Facer que Galiza medre pero non só economicamente senón en benestar, en igualdade e en dereitos para as persoas. Neste momento se está producindo unha incorporación importante de persoas ao BNG e tamén creo que estamos retecendo alianzas con outras organizacións máis ou menos pequenas que nos van permitir iniciar unha nova etapa de ensanchamento, dunha maior apertura e sobre todo de reconstruír esa casa común do nacionalismo.

Di que o BNG está a crecer, pero o PP e Feijóo veñen de obter unha alta valoración nas urnas. A que o atribúe?

Penso que hai varios factores. En primeiro lugar, teño a sensación de que a incapacidade que tiveron o PSOE e Podemos para construír unha alternativa ao PP nas eleccións estatais de decembro fortaleceu moito as ideas do PP, non só no estado senón tamén en Galiza. En segundo lugar...

Aínda que iso poida ser verdade, axuda á busca dunha alternativa política botar as culpas publicamente a outros partidos de esquerda?

Eu non boto culpas, eu defino cal é un comportamento e cal é unha situación. Se non podo analizar o que pasou e se non podo criticar ou dicir o que a min me pareceu no seu momento unha irresponsabilidade, pois tería que facer unha autocensura que nin me parece democrática nin me parece útil.

“Na pasada lexislatura non houbo un liderado na oposición que dera credibilidade a unha alternativa a Feijóo”

Moitas veces os partidos si que fan autocensura cando as críticas son internas.

Eu teño criticado cousas do BNG, teño recoñecido publicamente o erros. Non sei se verá iso noutras formacións políticas. En todo caso, véxome con liberdade para poder analizar e dicir por que se fortaleceu o PP, non só no estado senón tamén en Galiza. E creo que ese é un factor que influíu. Non sei exactamente en que medida, pero si que reforzou as posibilidades do PP. E logo, creo tamén que ao longo da pasada lexislatura claramente non houbo un liderado nas forzas da oposición desde o punto de vista político que dera credibilidade a respecto dunha alternativa solvente ao goberno de Núñez Feijóo. Nós estamos nun momento no que a nosa preocupación non é o que fan outras forzas políticas senón en como ser útiles para construír unha maioría social que nos permita ter un horizonte distinto para Galiza. Iso significa que hai que cambiar a referencialidade do propio país. Ou confiamos en Galiza ou non imos ter posibilidades de mudar nada. E é necesario un proxecto que ilusione a respecto do que queremos facer e do que podemos facer. E en terceiro lugar, eu creo que sen organización non se vai cambiar nada. E unha das fortalezas que ten o PP é unha organización moi forte. O BNG ten unha organización relevante, que eu creo que é clave que fortalezamos para poder cambiar a dinámica política e social e facelo da man doutros movementos políticos e sociais.

“O difícil é arranxar o cambio climático ou acabar coa fame, non rebaixar as peaxes”

Teme que Feijóo tente un achegamento ao BNG como o que xa evidenciou co PSdeG e mesmo insinuou con vostedes para procurar o contraste fronte a En Marea?

Non vexo que o PP queira ningún achegamento. En todo caso, digo con claridade que se nós podemos defender algo con calquera forza política deste país que sexa beneficioso para o conxunto dos galegos e galegas, non lle temos medo a que eses pactos se poidan producir. Se conseguimos nalgún ámbito poder cambiar as cousas, para nós sería importante. Máis ben o que vexo é que ao PP lle dá medo cando lle dicimos de facer acordos que realmente defendan os intereses deste país, como por exemplo no caso da AP-9. É necesario que nos tomemos en serio o que dicimos. Hai dous feitos gravísimos nos que Feijóo non é capaz de dicirnos cal é a súa opinión e elude constantemente responder. O primeiro, que lle parece que tendo aquí un acordo unánime de todas as forzas para solicitar a transferencia da AP-9, o Goberno central de Rajoy estea manobrando para evitar xa o debate, que me parece o colmo do agravio a este Parlamento e o conxunto das galegas e galegos. Outras autoestradas similares, cataláns e vascas, foron transferidas, e algunhas cando gobernaba Aznar. A segunda cuestión é que aquí se nos di que é moi difícil rebaixar peaxes. Creo que son difíciles outras cousas, o cambio climático ou acabar coa fame, pero se foi fácil subir as peaxes tamén debería ser fácil rebaixalas. En todo caso, o que non acabo de entender é como, se Feijóo di que Galiza ten que estar primeiro, non ve o agravio de que haxa 5.000, 6.000 millóns de euros ou o que faga falla para rescatar as radiais madrileñas, esas autoestradas propiedade da banca e das construtoras. Pero nos di que é un dislate falar do rescate da AP-9.

Por que iniciativa parlamentaria impulsada polo BNG ou outro grupo lle gustaría que fose lembrada esta lexislatura que agora empeza?

Gustaríame deixar atrás un Estatuto de Autonomía xa non anémico senón en estado agónico e que déramos un paso adiante, como van dar vascos e cataláns, para superar eses estatutos e ter unha consideración de nacións con capacidade e poder político para afrontar os retos que temos como país. Ese sería un cambio substancial e unha oportunidade para deixar atrás non só a crise senón un modelo que ten moitas deficiencias desde o punto de vista das posibilidades que ten Galiza. Confío que con poder político Galiza pode saír adiante e mellorar. Iso non quere dicir que sexa o paraíso, pero si que imos ter máis oportunidades de desenvolver calidade de vida.

“Non entremos na oposición na dinámica que lle gustaría ao PP; o BNG non se confunde de inimigo político”

Os portavoces de PSdeG e En Marea, Xoaquín Fernández Leiceaga e Luís Villares, iniciáronse en política ou nos movementos sociais na órbita do BNG...

Do BNG e da UPG, dos dous (ri), aínda que parece que o meten así un pouco debaixo da alfombra.

...pero non parece que iso sirva para mellorar as relacións entre os tres grupos da oposición. Son reais as discrepancias que se transmiten? Como son as relacións?

Eu podo dicir que o BNG chegou a este Parlamento e o primeiro que lles dixo foi que non iamos pelexar nin polos sitios nos que sentemos, nin polos membros da Mesa, nin por cuestións dese tipo. Eu o que vin foi... como dicilo, que se lle estaba dando demasiado peso a querer demostrar quen é máis dentro da oposición que non a centrarnos na que ten que ser a nosa labor. Nós non temos ningunha acritude, a pesar dalgúns xestos que nos pareceron pouco construtivos. Todo o contrario. Eu levo trasladándolles, e me parece o máis intelixente, que non entremos na dinámica que lle gustaría propiciar ao PP. O BNG non se confunde de quen é o seu inimigo político. Temos claro que estamos aquí para dar unha alternativa de futuro que deixe atrás as políticas tan nefastas que leva feito o PP e que o facemos confiando nun proxecto político e sabendo quen son os nosos inimigos.

“Os que pensan que poden meter baixo a alfombra o accidente de Angrois, equivócanse. Vai haber comisión de investigación”

Sobre Angrois, o PSdeG, que se viña negando ata agora, argumenta que pode non ser o máis útil esgotar co accidente a única comisión de investigación á que ten dereito a oposición nos catro anos desta lexislatura no Parlamento de Galicia, ademais da posibilidade certa de que os cargos estatais implicados se neguen a comparecer en Galicia, mentres que no Congreso a correlación de forzas é agora máis favorable a esa investigación. Pero alí xa non está presente o BNG, que vén sendo quen encabezou a busca de responsabilidades políticas. Como valora todos estes condicionantes?

O PSOE ten que ser valente. Se quere que haxa unha comisión de investigación, temos a oportunidade de facelo. Eu non o desaproveitaría, porque iso si que forzaría un debate importante. Temos unha débeda non só coas vítimas de Angrois, que por si mesmo xa significa unha carga ética importante, senón que temos unha débeda coa verdade. Este país non pode mirar cara outro lado cando todo indica que por reducir medidas de seguridade se pon en risco a vida das persoas. A verdade ten que estar sempre por diante. [A do PSOE] paréceme unha escusa para non evidenciar o problema de fondo, que é que o PSOE leva opoñéndose á comisión de investigación tanto no Parlamento galego como no Congreso dos Deputados. Gustaríame que agora que non hai unha maioría do PP no Congreso, todos os grupos se puxeran de acordo creando esa comisión de investigación. Que o PSOE non a vetara sería unha moi boa noticia. Nós imos seguir reclamando que haxa unha comisión no Parlamento galego, unha no Congreso e temos demostrado sobradamente que furamos máis alá do que parecía posible como fixo [a portavoz do BNG en Bruxelas] Ana Miranda no Parlamento Europeo, que sen ter o escano fixo máis que todos os deputados e as deputadas electas por este país. Nós imos seguir petando. E se non é nesta lexislatura será na seguinte, pero comisión de investigación vai producirse porque este tema non caduca e os que pensan que poden meter baixo da alfombra un accidente de tan graves dimensións, equivócanse.

INICIO DE LEXISLATURA Os voceiros e voceira dos grupos parlamentarios analizan neste espazo os retos da nova lexislatura galega e de cadansúas forzas políticas