O xuíz da Audiencia Provincial da Coruña apuntouse á tese da única responsabilidade do maquinista no sinistro dun tren Alvia que o 24 de xullo de 2013 custou a vida 79 persoas á entrada da estación de Santiago. Para desimputar 12 directivos do dono e xestor da rede do tren de alta velocidade, Adif, o maxistrado instálase no criterio de que no século XXI os trens circulan como no século XIX cando as súas velocidades non excedían de 80 quilómetros por hora e as axudas á condución consistían nunha rudimentaria panca de bloqueo para evitar que o maquinista se durmise.
O xuíz instálase no criterio de que no século XXI os trens circulan como no século XIX, cando non pasaban de 80 km/h
Ao xuíz, aínda que menciona a anomalía, parécelle irrelevante que non estivese operativo un ultramoderno equipamento de seguridade ERTMS cuxa dotación na liña Ourense-Santiago custara 164 millóns, e que na curva da traxedia nin tan sequera se instalase unha baliza de 6.000 euros para deter o tren en caso de descoido do maquinista.
Malia o controvertido desta última decisión xudicial e o tempo transcorrido tras o accidente de Santiago, os responsables da seguridade da rede ferroviaria de alta velocidade e as empresas estatais e multinacionais subministradoras do sofisticado e caro sistema de seguridade ERTMS continúan enfrontados, o que ten dúas consecuencias fundamentais.
Os equipos de ERTMS dos distintos subministradores son dificilmente compatibles e fan moi inestable un sistema tan crítico como o da seguridade
A primeira, que os equipos facilitados, a pesar de pertencer a un mesmo estándar tecnolóxico, demostraron ser dificilmente compatibles e fan moi inestable un sistema tan crítico como é o de seguridade nuns trens que circulan a entre 200 e 350 quilómetros por hora.
A segunda, que dada a enorme contía dos contratos e a fera competencia por conseguilos, as multinacionais en liza tomaron o costume de impugnar a maioría das adxudicacións de ERTMS que realizou Adif durante o último ano e por un importe duns 1.400 millóns.
Fontes do sector ferroviario aseguran que a data de hoxe de once liñas ou tramos en servizo de AVE nos que está instalado e operativo o sistema de seguridade ERTMS, só se logrou facer funcionar o seu nivel 2 entre Madrid e Lleida, e entre Albacete e Alacant. As mesmas fontes indican que durante os meses do pasado verán xurdiron novos problemas de compatibilidade entre os equipos de vía e os embarcados no tren no tramo Madrid e Lleida e que se tomou a decisión de desactivar a operativa co devandito nivel 2 de ERTMS, mantendo o sistema de protección no seu nivel 1.
De once liñas en servizo do AVE con ERTMS, en só dous se logrou facer funcionar o seu nivel 2
Este diario solicitou a Adif a listaxe das liñas e tramos da rede en que está operativo o nivel 2 de ERTMS e preguntou se nalgún momento se desactivou o seu uso entre Madrid e Lleida. Da contestación ofrecida por fontes oficiais pódese deducir que existen problemas de compatibilidade entre os equipos dos diferentes subministradores, pero non precisan o detalle das liñas nas que se logrou que funcione o sistema.
Fontes do Ministerio de Fomento e informacións recollidas no sector aseguran que Adif lanzou un ultimato aos subministradores para que estabilicen o funcionamento dos seus equipos de ERTMS na versión de software do estándar europeo de seguridade que demostrou ser a máis sólida até a data, o 2,03D. Esixe que as empresas "deixen de ensaiar con continuas actualizacións" dunha plataforma informática á que cualifican de "inmadura".
Hai que lembrar que o primeiro contrato para instalar equipamento de seguridade ERTMS na rede española foi adxudicado en 1999. Desde aquela gastáronse 4.640 millóns de euros e aínda non se logrou un funcionamento íntegro do sistema máis que en dous tramos.
Impugnacións
O estándar ERTMS é un completo equipamento de seguridade ferroviaria deseñado baixo o paraugas da Unión Europea. Bruxelas pretende que se instale en toda a rede comunitaria para permitir o tráfico continental de calquera tren. O seu nivel 1 está baseado en equipos de sinais instalados na vía e no tren que se intercomunican ao paso do convoi. O seu nivel 2 apóiase en tecnoloxías de comunicacións de seguridade dixitais e móbiles que aseguran unha protección e unha información permanente e en tempo real.
Durante o exercicio de 2014 Adif licitou a subministración de sistemas de sinalización ERTMS para sete novos tramos da AVE por un importe superior aos 1.000 millóns de euros. Acudiron aos concursos as empresas habituais: Siemens, Alstom, Thales, Indra, CAF, Bombardier e Ansaldo, entre outras.
Catro do sete adxudicacións decidido pola dirección de Adif foron impugnadas e unha delas resultou revogada polo Tribunal Administrativo Central de Recursos Contractuais, dependente do Ministerio de Facenda.
Durante o mes de setembro Adif fallou dous importantes contratos; o ERTMS de Olmedo a Ourense por un importe de 550 millóns, e o de Venta de Baños a Valladolid, por 300 millóns. Consorcios perdedores de ambos os procesos decidiron impugnar a decisión.
