Galicia é unha potencia pesqueira, pero en moitos ámbitos, sobre todo na súa flota de baixura, aproveita escasamente as posibilidades abertas polas novas tecnoloxías. Xeopesca é unha aplicación desenvolvida com licenzas libres co obxectivo de rexistrar a actividade pesqueira dun barco ou dun conxunto de barcos, facilitando o intercambio de información, a análise dos recursos mariños para optimizar as capturas e a trazabilidade para a comercialización do produto. Naceu como proxecto de fin de carreira de Pablo Belay na Facultade de Informática da UDC, pero o obxectivo é que comece a ser usado por armadores e patróns nas súas embarcacións, paliando o até agora escaso uso de aplicacións informáticas para o rexistro da actividade pesqueira.

Belay explica que "a gran maioría dos armadores na Galiza teñen unha dimensión media ou pequena e non poden permitirse un desembolso enorme en licenzas de aplicacións privativas". O obxectivo é "permitir avaliar a situación da costa, dos stocks mariños e ofrecer unha ferramenta que permite optimizar as capturas e os bancos de pesca co fin de ter unha vantaxe competitiva e un repositorio documentado da práctica pesqueira". Na actualidade o éxito da pesca baséase en boa medida no recordo humano e en anotacións e rexistros que seguen facéndose en pepel en boa medida. Como explica o creador de Xeopesca, "non se realiza un repositorio documentado desa experiencia pesqueira coa cal avaliar de forma empírica os mellores caladoiros e estratexias".

En Xeopesca o patrón é a peza principal do sistema, responsable de engadir a información pesqueira no sistema, unha información composta pola faena, os lances e as capturas de cada lance. Tamén pode realizar procuras complexas para obter os puntos con maior probabilidade para pescar.

Noutros países, como México, estanse a poñer en marcha programas e aplicacións semellantes. Semella, pois, un bo momento para aproveitar as vantaxes que pode ofrecer unha aplicación coma esta, sinxela e de balde grazas ao uso de licenzas libres. Belay salienta que a aplicación, unha vez superada a súa fase académica, continúa en desenvolvemento, e xa traballa na incorporación de novas funcionalidades, coma a creación de mapas de calor en función das capturas e especies.

"As capturas anótanse principalmente en papel. Polo costume e porque o acceso a ferramentas substitutivas de papel existentes (software privativo) teñen un alto custe económico, e non dan soporte a realidade desta pesca"

Que usos se lle poden dar a Xeopesca?

O uso principal é enfocado a rexistrar as faenas pesqueiras e asocialas ás variables meteorolóxicas e xeográficas. Isto significa crear unha base de datos da que extraer información para poder predicir o comportamento pesqueiro dadas unhas condicións determinadas, o que supón claramente unha optimización importante no proceso pesqueiro. Ademais, ten posibilidades de ampliar o seu uso na trazabilidade alimentaria e no eido das investigacións mariñas. 

Cal é o nivel de desenvolvemento tecnolóxico da flota galega?

No ámbito que eu coñecín grazas á investigación de campo para desenvolver o meu proxecto, que é o de pesca de baixura principalmente, pódoche dicir que a tecnoloxía está presente de diferentes xeitos sobre todo no campo relacionado coa navegación asistida. No que se refire a rexistro pesqueiro atopei un baleiro tecnolóxico no tema dos rexistros de capturas, xa que estes se anotan principalmente en papel. As razóns desta situación son varias: o costume e que o acceso ás ferramentas substitutivas de papel que existen (software privativo) teñen un alto custe económico, e non dan soporte á realidade desta pesca.

"Axudaría a reducir os custes en combustible e horas de traballo no mar. Isto pódese conseguir optimizando e reducindo o número de lances dunha faena en función da experiencia previa e ir a puntos con maior probabilidade"

A pesca desembarcada en Galicia marca os peores datos dende 2008. En que pode axudar esta ferramenta?

Axudaría a reducir os custes en combustible e horas de traballo no mar. Isto pódese conseguir optimizando e reducindo o número de lances dunha faena en función da experiencia previa e ir a puntos con maior probabilidade.

"Unha vantaxe para os consumidores sería garantir a trazabilidade alimentaria sobre as capturas, o que implica un valor engadido. Mellorando a etiquetaxe existente"

Ademais da axuda que pode supor para patrón e mariñeiros, pode ofrecer vantaxes directas para os consumidores. Podería usarse para saber con antelación que peixe vai chegar a unha lonxa?

Neste momento non hai ningunha funcionalidade implementada para realizar ese prognóstico. Se o proxecto consegue consolidarse poderíase implementar funcionalidades como esa. Unha vantaxe para os consumidores sería garantir a trazabilidade alimentaria sobre as capturas, o que implica un valor engadido, mellorando a etiquetaxe existente. Por exemplo, mediante códigos QR que che indiquen a ubicación da captura cunha pasada do teu smartphone e así poder escoller cun maior coñecemento a túa compra.

Permite tamén un mellor aproveitamento dos recursos e polo tanto un mellor coidado do medio?

Axudaría a implementar políticas pesqueiras dende a óptica da sustantibilidade e á análise real da dispoñibilidade dos recursos mariños. 

"Axudaría a implementar políticas pesqueiras dende a óptica da sustantibilidade e ao análise real da dispoñibilidade dos recursos mariños"

Cal é a importancia de empregar licenzas libres?

Poder auditar o código fonte da aplicación, porque isto garante que a ferramenta é segura, que fai realmente o que che din, a adaptabilidade da aplicación ás túas necesidades e evitar o pago de licenzas. Unha vantaxe importante derivada destas características é que o traballo se fai de forma colaborativa sumando sinerxias. Outra característica moi importante é que facilita a interoperabilidade entre sistemas e formatos.

Como chegas a idear e desenvolver este proxecto?

A idea do proxecto xurdiu para dar resposta ao meu proxecto de fin de carreira. A tecnoloxía coa que quería traballar estaba clara dende un comezo e eran as ferramentas xeográficas. O eido de aplicación foi a dúbida. Despois de comentarlle a dúbida a xente próxima fun creando unha lista, e despois dunha primeira peneira leveille as ideas o meu titor, que me aconsellou decantarme por unha aplicación relacionada co mundo do mar, da cal naceu xeoPesca. O desenvolvemento dividino en fases: investigación de campo, planificación, análise e deseño da aplicación, implementación e probas. A investigación de campo supuxo coñecer o eido de actuación, a problemática a resolver e as funcionalidades a cubrir. Por outro lado había que ver as ferramentas existentes que competirían coa aplicación. Tamén tiña que escoller as tecnoloxías a aplicar para traducir esa información á aplicación. Todo iso co apoio do meu titor  Miguel Ángel Rodríguez Luaces, coa súa guía e críticas. Houbo que investir moitas horas e supuxo un desafío a min mesmo, pero cheguei a un resultado de acordo coas miñas expectativas.

"Unha vantaxe importante derivada destas características é que o traballo se fai de forma colaborativa sumando sinerxias. Outra característica  moi importante e que facilita a interoperabilidade entre sistemas e formatos"

México vai poñer en marcha un proxecto semellante... Como é o seu sistema?

A información que facilitou o instituto de pesca de México (Inapesca) son os obxectivos xerais que pretende acadar con esta ferramenta SIX de pesca, os cales coinciden nun 90% cos de xeoPesca. Na actualidade descoñezo as entrañas da plataforma tecnolóxica que van desenvolver.

Que tería que facer un armador ou un patrón dun barco para comezar a usalo?

Simplemente tería que descargar aplicación da web www.xeopesca.com e seguir o tutorial de instalación que hai na web. Para facilitar esta instalación tamén hai a opción de que contrate un informático para que lle realice este traballo.