Tempo despois do libro de relatos ‘Galería de saldos’, Diego Giráldez volve coa que é a súa primeira novela, ‘Hotel para coleccionistas discretos’ (Galaxia). Que é, tamén, narrativa de crítica social. Cun punto delirante. Esperpéntico, di el, valleinclanesco. Un exercicio de retorcemento dunha realidade que resulta moi recoñecible. A da elite de poder que colecciona cousas, e nos colecciona a nós como obxectos. A que move os fíos con impunidade. Sen empatía. Sen alma. Falamos co autor.

É unha novela na que son importantes os espazos. Transcorre nun lugar que podería ser calquera país, calquera cidade… Por que un hotel como non-lugar?

A min pásame un pouco o mesmo que á protagonista. Cada vez que viaxo, sexa por traballo o por lecer, sinto os hoteis como un espazo profundísimo de nostalxia. Non quixen emprazar a novela, como dis, nun espazo concreto, identificable, e pareceume que un hotel nun lugar indefinido podía ser o lugar máis acaído para situar uns personaxes que senten a soidade que eu sinto nos hoteis. Tamén é verdade que isto é o único que ten a novela de autobiográfico.

“A reacción común do lectorado, polas mensaxes que me están chegando, é que se pregunta: e se isto estivese pasando de verdade?”

O de desenfocar xeograficamente a novela tamén é parte da intención que tiña de facer algo que vaia levando ao delirante. E o que está pasando, a reacción común do lectorado, polas mensaxes que me están chegando, é que se pregunta: e se isto estivese pasando de verdade? Iso non era parte do meu propósito, que era máis ben xogar co esperpento, retorcer a realidade, partindo dela pero sen facer un plaxio dos informativos. Levar ao delirio unha realidade que sae nos telediarios e que parece que temos asumida.

Cando falamos de ‘Galería de saldos’ comentamos que tiña algunha pegada cinematográfica. Neste libro é máis clara. Como en ‘O anxo exterminador’, xente de certa clase social amosa como é realmente…

Esa é outra cousa que me están a comentar os lectores, si. Mesmo xente do cine que me manda mensaxes e me di iso, que é unha novela moi cinematográfica. Aí hai algo intencionado. A capa é unha especie de captura de Gran Hotel Budapest de Wes Anderson, que me influíu para escribir esta novela. Unha idea importante aquí é a nostalxia dos personaxes, que é algo común na elite do poder: aí non hai amizade. A xente do establishment ten unha vida solitaria…

“Unha idea importante aquí é a nostalxia dos personaxes, que é algo común na elite do poder: aí non hai amizade”

De Buñuel e ‘O Anxo Exterminador’ hai algo, e mesmo de Berlanga. O marqués de Leguineche, en ‘A escopeta nacional’, colecciona en botes pelo do pube das súas convidadas. Iso sae na novela e non o inventei eu… Tatán, o actor, comentoume que, pola forma de narrar, a novela o levaba a ‘Play Time’ de Jacques Tati… Todas esas cousas que me din os lectores danme satisfacción, e tamén pudor, claro, porque eu non pretende compararme con eses xenios do cine.

Pero si é verdade que hai influencias do cine, como as que acabo de dicir, ou coma certa pegada das películas de catástrofes dos 70, coma ‘O coloso en chamas’, na súa maneira de presentar os personaxes pouco a pouco. No tratamento que eu fago dos personaxes hai algo de homenaxe a este tipo de cinema… Noutras cousas non foi algo intencionado, senón unha consecuencia do feito de que levo dentro o cine –máis que a literatura, nos últimos anos- e nalgún momento tiña que saír.

O anterior era un libro de relatos e esta é unha novela curta con capítulos breves. Volve haber contención, procura da concisión… É unha novela coral cunha técnica narrativa sinxela, bastante liñal: primeiro altérnanse as voces dos personaxes, despois hai unha terceira persoa…

É unha novela de 109 páxinas, con tres partes e 16 capítulos, polo que máis fragmentada non podía ir… Eu quería que fose unha novela moi frenética, que producise unha especie de taquicardia… Na primeira e na segunda parte falan os personaxes e na terceira hai un narrador omnisciente, si. E despois hai outra cousa, que é que penso que a narrativa curta é o meu xénero. Eu sería incapaz de estar dous anos traballando nunha historia, afinando a trama, dando forma aos personaxes… E sinto moito respecto por quen o fai, pero eu non podería. Tamén teño pouco tempo para escribir, e tamén iso explica que o resultado saia máis fragmentado.

“Penso que a narrativa curta é o meu xénero”

Ao final é unha estrutura, a desta novela, como se fose unha sucesión de diapositivas, coma os chíos aos que estamos tan afeitos. O ritmo frenético da novela é o ritmo do mundo no que vivimos: o bombardeo informativo, as redes sociais… E eu quería que o lector vivise esa sensación, que quedase como noqueado. A novela pode lerse dun tirón, case sen pensar mentres se le, que é como lemos as noticias...

Falando de noticias, a túa novela foi definida coma unha especie de distopía. Eu non o creo, penso que é máis ben realista, aínda que sexan personaxes de ficción e vaia camiñando, segundo dis ti, cara o delirio.

É unha novela sobre un grupo de psicópatas: xente superficial que non ten ningunha preocupación máis que o seu pracer e manter a súa posición no sistema de favores no que viven. Esta novela é unha crítica ao establishment, á xente que ostenta o poder nun país. Un grupo pechado, inhabitable para a xente do común, á que somete á súa ditadura. O que me daba medo, realmente, con esta novela, era que se interpretase coma unha paranoia e nada máis. Cousa que non é.

“Os coleccionistas representan o poder financeiro, político e dos grandes grupos mediáticos. Os que moven os fíos e nos coleccionan”

Porque só hai que pensar en cousas que pasaron como que un tipo vestido de cura mandado por xente do Ministerio de Interior entre na casa de Bárcenas para roubarlle documentación, que alguén coma o comisario Villarejo teña en xaque a todo un goberno, que morra en circunstancias raras xente vinculada ao caso Gürtel…

O libro está claramente baseado na realidade. Os coleccionistas representan o poder financeiro, político e dos grandes grupos mediáticos. Os que moven os fíos e nos coleccionan. Como dixen antes, non quería facer un plaxio dos informativos, senón deformar a realidade, retorcela, pero sen deixar de falar dela. Os personaxes resultan, nese aspecto, completamente reais. O esperpento é unha maneira de retratar a realidade.

Cando me preguntan como xorde a novela penso que non sabería precisalo porque xorde de moitas cousas, pero hai unha que foi especialmente importante, que é un comentario que fixo a psicóloga Teresa Gómez Limón, unha das vítimas do accidente do Alvia, que era deputada do PP. Unha vez pasada a traxedia, cando ela e outras vítimas comezan a pedir responsabilidades políticas polo que acontecera, atópanse con todos os obstáculos por parte do poder.

“Se pensas nas características da personalidade dun psicópata: xente manipuladora, sen capacidade de empatía, que non sente remordementos… Encaixa moi ben con banqueiros, empresarios e políticos corruptos coñecido”

Ela mesma, que foi moi presionada para que calase, dixera que o lle pasase ao partido lle importaba unha merda, e que eran uns psicópatas. Influíume iso, e o que di sobre psicopatía un dos expertos no tema, Robert Hare, que creou un test para detectar a psicopatía. Se pensas nas características da personalidade dun psicópata: xente manipuladora, sen capacidade de empatía, que non sente remordementos… encaixa moi ben con banqueiros, empresarios e políticos corruptos coñecidos. Estamos mandados por unha panda de energúmenos psicópatas.

Entendo o que dis, pero véxolle un problema, que é atribuír un trastorno mental a individuos que son, en realidade, malas persoas con moito poder, e non enfermos -agás unha pequena porcentaxe-. Na túa novela hai de todo: un traficante de órganos, un violador de nenos… E un violador de nenos non é un psicópata. Ao ler a túa novela pensaba no crime das nenas de Alcàsser. Ou nos crimes de mulleres pobres en México… En crimes que xente con moito poder pode permitirse, en todo o mundo.

Eu fago unha comparación a partir do que di un experto, un psicólogo, e penso que algo diso hai. Penso, como dis ti, que persoas con moito poder poden chegar a facer cousas terribles. Pero tamén penso que tes que estar un pouco predisposto. Entendo que o poder pode cambiar os teus hábitos, pero non creo que o seu efecto sexa transformarte completamente ata o punto de facer cousas como desmantelar a sanidade pública para favorecer a catro amigos. Sen ningún tipo de empatía, de remorso.

“O que me preocupa é que chegamos a asumir como algo natural que haxa xente así”

E o que me preocupa disto é que chegamos a asumir como algo natural que haxa xente así, que haxa unha panda de psicópatas energúmenos movendo os fíos. É desastroso. Como dicía antes, ademais, o lectorado da miña novela non queda coa idea de que son uns psicópatas. Queda co que a min me gustaría que quedase, que é a desconfianza. Non é unha novela para moralizar, senón para facer crítica social, pero a idea é esa.

A protagonista, Amalia, comeza a sentir remorsos cando se ve enferma. Quere redimirse, e facer que os seus amigos coleccionistas sintan empatía e se volvan humanos. Mais hai algo interesante no que acontece despois: que é que vai máis alá do que ela planificara ou desexara. Porque pasa que a violencia que eles causaran, vólvese contra eles. Pero non pola acción de Amalia como personaxe vingador -iso sería case como un western ou unha novela de intriga policial-. A cousa é máis complicada.

Si, ela ten unha enfermidade que lle fai reflexionar sobre o dano que causara. Pero estou de acordo co que dis: eu non quería facer unha novela negra nin un thriller político, porque ademais, entón, non sería eu. Custoume moito escribir esta novela, e quixen retorcela para que non fose predicible. Quería que o lector non soubese o que ía pasar, e por iso tamén os propios personaxes non saben o que vai pasar.

“Quería que o lector non soubese o que ía pasar, e por iso tamén os propios personaxes non saben o que vai pasar”

Amalia pídelle ao seu amigo Andrés Caibo que lle axude, pero ela mesma non sabe o que vai pasar. Andrés di, nun momento, que el sabe o que ten que facer porque coñece as vidas dos coleccionistas. El sabía que, propoñéndolles coleccionar emocións, experimentar emocións que nunca sentiran, íanse degradar.

Andrés sabe que un está sumido nunha fonda melancolía porque perdeu a muller que amaba, que outro lle fixera moito dano ao fillo, que outro buscaría a maneira de acabar co presidente… Andrés sabe que a maneira de acabar con eles é remexer nas súas vidas. Hai outra cousa importante na novela, que é o contraste entre os coleccionistas e a xente do común, representada pola quiosqueira, os mendigos, o recepcionista ou Lara, a filla de Amalia.

En relación con iso, a novela ten un perigo que é o maniqueísmo: os de arriba son malos, os de abaixo bos. Pero a construción que fixeches dos personaxes minimízao. Amalia non é unha santa: fixo cousas tremendas. Ao mesmo tempo, é dunha familia de orixe humilde que fixera cartos cunha fábrica. Non é alguén criado xa para ollar a clase obreira desde a suposta superioridade e o desprezo, coma moita xente da elite do poder. Andrés é un personaxe que fai de termo intermedio entre a elite do poder e as clases populares. E está claro que estás a falar de clases sociais...

Pois nunca deixan de sorprenderme as lecturas que fan os lectores da novela, e é moi interesante o que dis. Amalia é, si, unha muller que fixo cartos e que se converte en poderosa e multimillonaria. E é a soidade o que a leva a meterse nese mundo de energúmenos coleccionistas de cousas inútiles do que chega a ser líder. Andrés é un personaxe fortuíto, coma eses personaxes de Hitchcock que son xente normal que acaba metida sen querer nun embrollo tremendo.

Andrés coñece a Amalia por casualidade e acepta, aínda que non lle gusta, acompañala no grupo de coleccionistas. Faino un pouco por soidade, porque ela é a súa única amiga, e un pouco tamén por sentirse algo importante. El non é un tipo poderoso, e Amalia agárrase a el tamén para non perder o vínculo coa xente do común. Mais si, non hai que nacer nun palacio para ser un poderoso sen alma. E Amalia faise máis poderosa facendo cousas como crear unha rede de venda de fillos de prostitutas a familias ben. Con ese tipo de comportamentos chega a ser a líder, nun mundo de homes.

Non podemos spoilear, pero si quizais dicir que a cousa non acaba ben para os representantes do poder. Non sei se non será algo de trampa, para deixar o lector tranquilo. Porque na realidade os crimes do poder quedan, moitas veces, impunes. En todos os aspectos. Por que ese final? Dígoo un pouco polo vello debate sobre a novela negra: se deixa tranquilas as conciencias da sociedade, ou se lles fai cuestionarse cousas.

Entendo o que dis, pero o final é tamén por unha necesidade persoal miña. Andrés queda alí un pouco como o Hannibal Lecter de ‘O silencio dos cordeiros’. Eu non vou de escritor maldito nin moito menos, pero acabei moi canso e precisaba un final brusco que castigase os personaxes. É un final pechado -xa digo que o libro non vai ter segunda parte-, pero a xente, como xa dixemos antes, vai máis alá. Vai máis alá do delirio, do esperpento, e volve á realidade, a facerse preguntas. Por iso non creo que aconteza o que dis, que teña un efecto tranquilizador de conciencias. Tampouco dá respostas, pero quizais axuda a facerse preguntas.

“Eu non vou de escritor maldito nin moito menos, pero acabei moi canso e precisaba un final brusco que castigase os personaxes”

Mais si, hai unha vinganza autor-personaxes. Precisaba castigalos despois dun proceso tremendo. Teño catro borradores desta novela. Tardei moito en escribir, en decidir, ata deixala en 100 páxinas. Son dos que pensan que escribir doe, como xa dixen máis veces. Tardo moitísimo en escribir cada parágrafo, volvo atrás continuamente, procuro un estilo concreto… É un proceso que tamén che dá moitas satisfaccións, claro, pero é duro.