Gonzalo Hermo: “Quixen reivindicar os encontros físicos, sexa coa contorna, co outro ou coa propia poesía”

Gonzalo Hermo, poeta CC-BY-SA Praza Pública - Cedida

Hemeroteca

Falamos co autor de 'A vida salvaxe', gañador do premio de poesía Afundación e que xa obtivera o Premio de Poesía Joven Miguel Hernández do Ministerio de Educación con 'Celebración'

Había en ‘Celebración’, o poemario co que Gonzalo Hermo foi recoñecido co Premio de Poesía Joven Miguel Hernández, do Ministerio de Educación, un bosque no que se dicía que non se podía entrar por falta de tempo. ‘A vida salvaxe’, o novo libro deste autor, gañador do premio de poesía Afundación, é un convite a entrar, por fin, nese bosque. Unha foresta que implica paz, liberación. Un espazo pre-lingüístico. Un lugar desde o que dar conta do mundo desde o encontro co mundo mesmo. “Daquela tiven que escoller/ entre a palabra e a vida”./ “Escollín a vida”./ “Pedinlle ao mundo que me abrise/ o seu rostro salvaxe”, di. Gonzalo Hermo fálanos nesta entrevista de ‘A vida salvaxe’.

O poema final pareceume (curiosamente) como unha sorte de resumo do que é o poemario todo. “Daquela tiven que escoller/ entre a palabra e a vida”./ “Escollín a vida”./ “Pedinlle ao mundo que me abrise/ o seu rostro salvaxe”, di. En que sentido podería ser este poema iso, como un resumo ou unha introdución do que vai vir?

Pasoume nos tres libros que dei ao prelo ata agora. Sempre houbo un poema que dalgunha maneira contiña o libro todo. Por outra banda, o poema que mencionas saíu moi cedo en relación aos demais. Non foi o primeiro, pero si dos primeiros que escribín. O resto do libro modula ou amplía as liñas que nel se deseñan.

En relación co anterior, desde o primeiro poema hai unha relación entre a entrada no corazón do bosque e a volta do poema. Por que? Como xorde esa primeira idea da volta ao bosque?

“En ‘Celebración’ había un bosque no que se dicía que non había tempo de entrar. O que propón ‘A vida salvaxe’ é entrar nese bosque”

Un libro de poesía parte dunha idea, dunha imaxe ou dun alento, pero é sempre un proceso aberto onde adoitan aparecer elementos que o poeta non tiña previstos. En ‘Celebración’ ese elemento non previsto foi o bosque, un bosque no que se dicía que non había tempo de entrar. Precisamente o que propón ‘A vida salvaxe’ é entrar nese bosque. O elemento sorpresa que apareceu n’’A vida salvaxe’ foi o vento. Non tiña ningunha intención de escribir sobre el e resulta que está por todas as partes.

Tamén desde o principio está moi presente o desexo. Que é o desexo en ‘A vida salvaxe’?

“O desexo é vida e, con moita frecuencia, vida salvaxe”

O desexo é aquilo que non se posúe e que, polo tanto, nos move. É produción e movemento. Quen non desexa (e non me estou referindo só ao desexo sexual) está morto. O desexo é vida e, con moita frecuencia, vida salvaxe.

O encontro está tamén desde as primeiras páxinas. Encontro co descoñecido, por exemplo. Que é o encontro neste poemario?

“Neste libro quixen reivindicar os encontros físicos, sexa coa contorna, co outro ou coa propia poesía”

Na presentación do libro na Chan de Pólvora o pasado día 21, Jesús Castro dixo que desexar significa “lonxe” e que de aí se derivaban a busca e o encontro. Neste libro quixen reivindicar os encontros físicos, sexa coa contorna, co outro ou coa propia poesía (que, ao meu entender, tamén ten moito de físico). No mundo en que nos movemos estamos sobrecargados de imaxes. Vale máis unha foto a carón dun monumento ca a experiencia da viaxe. E coido que hai algo perverso en todo iso. Algo que non nos fai ben como sociedade.

Gonzalo Hermo CC-BY-SA Praza Pública

A fraga, a foresta, implica paz, liberación: non hai lingua, nin signo, nin idioma. O que hai é o balbordo da vida: a diversidade (en desorde) das cousas, dos animais… Nun estado de “conciencia borrada”. É como a busca dun lugar pre-social, pre-lingüístico, desde o que atopar a paz, e desde el construír o poema. (Que dea conta do mundo e sexa o mundo en si mesmo, como di outro poema). É algo así? Por que?

“Interesábame achegar o poema a esa posición de acontecemento anterior ao simbólico”

Si que hai algo prelingüístico na natureza que me interesa moito. Algo que non se verbaliza, que sinxelamente acontece. Interesábame achegar o poema a esa posición de acontecemento anterior ao simbólico. En realidade, é algo ilóxico porque o poema escríbese con palabras (e non con emocións, ideas ou experiencias; con palabras e só con palabras). No entanto, a poesía tamén é esa posibilidade da lingua onde a propia lingua está a “flor de pel”. É un espazo desde onde se pode imaxinar o nacemento das cousas, incluída a propia linguaxe.

En relación co anterior, “Posibilidade da lingua que non precisa do sentido para ser”, di o poema que fala da carta de despedida de Virginia Woolf. Este poema fala de verdades que non poden ser ditas coa lingua. Que hai diso neste poemario? 

“Atreveríame a dicir que a poesía é a conciencia mesma da linguaxe”

Como che dicía, a poesía ten moito de paradoxal: traballa con palabras pero sabe da incapacidade das palabras para dar conta do real. É, dalgunha maneira, a conciencia desa imposibilidade. Atreveríame a dicir que a poesía é a conciencia mesma da linguaxe.

Un dos poemas (‘A mística atea’) fala de escribir sabendo que nada perdura no tempo. Que todo é cíclico, como as estacións, constantemente nacendo e morrendo. En xeral, o paso do tempo está tamén bastante presente neste poemario, en relación co feito da escrita. Por que?

“A linguaxe líganos ao que perdura, pero temos un corpo mortal”

A linguaxe líganos ao que perdura, pero temos un corpo mortal. Somos a única especie que posúe unha ferramenta para concibir o eterno: a linguaxe. Esa tensión está presente desde os primeiros rexistros poéticos que conservamos e é normal que así sexa porque é unha preocupación humana.

Cal é a súa relación (a do paso do tempo, quero dicir) coa memoria? (Do que foi) Como muda a idea da memoria entre este poemario e os teus outros dous libros anteriores, ‘Celebración’ e ‘Crac’? (Porque ‘Celebración’ era moito un ollar cara adiante, sabendo que a memoria do pasado é unha construción).

Aínda que non o reflexionei demasiado, si que creo que hai unha visión diferente da memoria neste libro. A memoria non é só pasado, senón tamén é presente, na medida en que vai connosco e nos configura. En ‘Celebración’ había unha perspectiva da memoria como trampa e como obstáculo para avanzar. N'A vida salvaxe’ hai unha certa reconciliación con ela. Quizais por iso é un libro máis calmado.

Falando de mística, tamén está a idea, ou máis ben, as ideas, de deus. Un deus velado entre as palabras. O Cristo que soña coas mulleres que amaría. O Deus que brilla, levando o verbo entre as veas. Que é Deus neste poemario e que ten que ver coa palabra, o verbo?

Deus non está neste libro, aínda que son consciente de que o aproveitamento de certa tradición cristiá (Kazantzakis, Rilke, un retablo medieval) pode levar a esa idea. Coido que neste sentido é significativo o poema que se titula «A mística atea». Dise nese poema que a urce florece sen causa, que non hai causa en absoluto. E, polo tanto, non hai Deus.

Hai varios poemas titulados ‘Autobiografía’ que levan á infancia. E a infancia, e en xeral o ollar atrás, ao pasado, relaciónanse coa perda do medo, (e tamén co deixar de crer en certas cousas). Por que?

“Non entendo a infancia como ningún paraíso”

Non entendo a infancia como ningún paraíso. Os nenos son vulnerables, carecen de ferramentas para enfrontarse a episodios traumáticos. Necesitan protección. Por iso os nenos teñen medo. Perder o medo significa madurar.

Corpo, corazón e calor son tres conceptos que aparecen tamén frecuentemente asociados nos poemas. Por que? (Corpo, calor, estaban moito en ‘Celebración’. Tamén poden vir de ‘Celebración’, por exemplo, os insectos…)

Son conceptos que sinto como propios. Aparecen e reaparecen nos meus poemas e non fago nada para evitalo. É así e procuro non darlle demasiadas voltas.

Podería dicirse que o poemario se divide en dúas partes. A segunda sería o chamado epílogo, que é unha sorte de autopoética. Por que esa estrutura

Para min o libro remata co poema que se titula «A vida salvaxe». O epílogo, eses «7 achados sobre o poema», é un engadido que reflicte algunhas aprendizaxes que fun adquirindo ao longo do proceso de escrita. Estiven moi tentado de non incorporalo á edición, pero ao final aí o está, separado do conxunto, pero formando un todo co libro. Hai xente que me dixo que é o que máis lle gusta, así que está ben que estea aí.

Nunha entrevista sobre o teu anterior poemario, ‘Celebración?, dixérasme que este libro era apertura ao que vén, ao cambio, ao calor -fronte ao frío-. No fondo, dicías, unha celebración da vida. Algo diso hai tamén -creo- en ‘A vida salvaxe’ (que é como abrirse máis ao cambio). Cal é a relación entre ‘Celebración’ e ‘A vida salvaxe’?

“Creo que ‘A vida salvaxe’ parte de ‘Celebración’ e non de ‘Crac” 

Creo que ‘A vida salvaxe’ parte de ‘Celebración’ e non de ‘Crac’. Era unha intuición que tiña cando estaba escribindo ‘Celebración’ a de que estaba asentando uns piares, comezando algo que ía ter continuidade. ‘A vida salvaxe’ é un libro distinto, pero o certo é que non podería escribilo se antes non escribise ‘Celebración.0

Tamén me dixeras nesa entrevista que en ‘Celebración’ quixeras ser máis limpo, menos retórico, que en ‘Crac’. En ‘A vida salvaxe’ tentaches, supoño, seguir por ese mesmo camiño… Como ves ti a evolución da túa escrita nese aspecto?

“Cada vez interésame menos xogar ao estrañamento do léxico e a sintaxe”

Creo que hai un proceso de «depuración» da miña escrita que chega a ‘A vida salvaxe’. Cada vez interésame menos xogar ao estrañamento do léxico e a sintaxe. Coido que hai outras vías para evitar a linguaxe do poder (gastada, obscenamente directa). O estrañamento, que é a base da verdadeira comunicación, pode chegar a través do sentido e non necesariamente escurecendo a forma. Iso, cando menos, é o que procurei neste libro. Outra cousa é que o conseguise.

Algo máis que queiras comentar?

Si, quero reivindicar o labor que facedes todas as persoas que traballades no xornalismo cultural. Entendo que hoxe en día é un acto de resistencia, cheo de penurias, pero tamén imaxino que podedes durmir polas noites. E iso tamén é importante.

Grazas ás socias e socios editamos un xornal plural

As socias e socios de Praza.gal son esenciais para editarmos cada día un xornal plural. Dende moi pouco a túa achega económica pode axudarnos a soster e ampliar a nosa redacción e, así, a contarmos máis, mellor e sen cancelas.