Parece que non ocorre nada especial. Pero pasa. E moito. O medo cede ante o afecto. A liberación ábrese paso como un acto de amor. Aínda que, ao primeiro, poida doer. Todo está medido. Equilibrado. Contado co mínimo. E funciona. Porque é verdade. Porque é a vida no escenario, diante de nós. Así é ‘Como si pasara un tren’, de Producciones Come y Calla, unha das obras que pecharon a última Mostra Internacional de Teatro de Ribadavia. Unha montaxe de Adriana Roffi con texto de Lorena Romanín que continúa a súa xira polo Estado antes de partir para América. Que amosa a enorme potencia do sinxelo. Que se afasta do efectismo dramático, da bágoa fácil, do risco da caricatura, co acerto da dirección e co impecable traballo dos tres actores: María Morales, Marina Salas e Carlos Guerrero. Falamos con Adriana, aproveitando a súa volta a Madrid.  

A crise, o conflito como oportunidade para que as cousas muden, para avanzar. Diso falas cando presentas esta obra. Por que?

Penso que a crise é para os artistas, e para as persoas en xeral, unha bendición da vida, no sentido en que os lugares cómodos, quentes, burgueses, levan a non preocuparte por nada, a instalarse nun lugar de confort. Nacín en Arxentina, aínda que son española. E vexo que hai algo que se xesta na crise, que leva a arte a poñerse noutro lugar.

No caso concreto desta obra, o medo move todo e, en oposición ao mesmo, os afectos.

O amor, os desexos… O amor move o mundo, transfórmanos, fainos avanzar a determinados lugares. E ademais sana: créoo profundamente e gústame crelo. Por moito que haxa dificultades, ou dor, como pasa na obra. O amor é transición: é algo que nos motiva, que nos move. Tamén hai medo na obra, mais para min o que a define é a humanidade. E a arte é iso. É contar iso: o que nos fai vulnerables, sensibles, errantes, coas nosas dificultades cotiás, cos nosos erros. Temos que deixarnos levar polo que vén, aínda que poida doer. É esa acción cara o amor que vemos na obra: a nai vai liberando o fillo como un acto de amor, aínda que lle produza medo, dor.

Alguén escribiu que na obra parece que non pasa nada pero que pasa todo. Todo é sinxelo: a escenografía, a linguaxe, a historia… Foi decisión túa ou era algo que esixía o texto?

"Eu só precisaba un sofá. E os actores responderon moi ben ao desafío. Foron moi xenerosos na súa entrega, na confianza que depositaron en min"

Foi unha decisión persoal. A autora do texto, Lorena Romanín, montouno en Bos Aires con outra escenografía, doutra maneira, e é outra cousa moi diferente. En Bos Aires non se fala, por exemplo, do tren que vai a Sudamérica. Eu non sei onde me vai levar o camiño no que estou. Nunca sabes que vai pasar, nin hoxe mesmo ás cinco da tarde. Ninguén pode aseguralo. Pero si hai unha tendencia, que é contar só o imprescindible, e que sexa o público quen imaxine, que é moito máis rico que un gran despregue escenográfico. Eu só precisaba un sofá. E os actores responderon moi ben ao desafío. Foron moi xenerosos na súa entrega, na confianza que depositaron en min. No seu preguntar e no seu non preguntar e aceptar… como un acto de amor, coas súas dificultades e crises tamén. Cada vez que vexo a obra, conmóveme. E iso está moi ben. Para iso a fago.

E como escolliches os actores? Os papeis non son fáciles. Poderían caer na caricatura e no tópico: a adolescente rebelde, a nai amargada, o neno retrasado… Pero todo está moi equilibrado.

"Somos tamén un grupo accionado polo desexo, por un tren que vai avanzando e que nos enche de amor. E así é máis doada a vida…"

A Marina Salas hai anos que a coñezo porque coincidimos en varios espectáculos. Ela sempre me dicía que quería traballar comigo. É unha moza moi nova, pero unha grande dama do teatro. Apareceu este texto e tíveno claro: tiña que ser ela. A María Morales tamén a coñecía, claro, porque lle vira moitas cousas e tiña un desexo moi grande de traballar con ela. Ela viu outra obra que montei, ‘Las Hermanas Rivas’, e gustoulle. Quedei con ela a través dunha amiga común. Ao principio díxome que o texto non a entusiasmaba moito, pero agora está encantada con el! A Carlos Guerrero non o coñecía, pero era alumno de María… Formamos, así, un grupo humano moi bo. Comezamos a traballar nunha sala pequena que xa non existe, La Trastienda. Despois estivemos no Teatro Lara e no Teatro Español. E así foi: somos tamén un grupo accionado polo desexo, por un tren que vai avanzando e que nos enche de amor. E así é máis doada a vida…

Dicías antes que a obra conmove. É certo que produce empatía. Que entras e que é como se pasase no salón da túa casa. Na túa vida. É verdade. É o obxectivo?

Sempre queres que haxa correspondencia entre a palabra e a acción. Que xa era o que quería Shakespeare. Salvando todas as distancias, claro! O que queres é facer un teatro que estea vivo, que atravese, que o público viaxe co espectáculo, co noso tren. Se está morta, a arte non serve. A partir diso pode entrar toda unha variedade de matices. Esta é a miña versión do tren. As outras son igual de válidas. Esta é a miña verdade. Estou comprometida con isto, con este tren, con este movemento.

Non hai dúbida de que é teatro de texto, de actor. É o que queres facer habitualmente?

"O importante do feito artístico é se está vivo e te atravesa"

É o teatro que neste momento quero facer. Non teño grandes orzamentos tampouco: hai pouco que dirixo. E isto é o que podo e necesito contar. Tamén traballei en montaxes máis grandes, con outro código, que tamén me conmove. Traballei moito en musicais, por exemplo. E cando está ben contado tamén é marabilloso. O importante do feito artístico é se está vivo e te atravesa. Se é así, benvido é, sexa dunha maneira ou de outra.

A nai é un pouco autoritaria, inflexible, porque vive con medo á perda. Pero tamén é sensible e ten máis capacidade de adaptación e se cadra máis forza do que ela pensa. A sobriña, tan esperta e intelixente, decátase de que ela tamén se equivoca… Podes falar dese contraste entre elas?

En realidade iso é parte da dramaturxia, que é o elemento nuclear no feito teatral. Sen unha boa dramaturxia é moi difícil obter un bo resultado. É un bo texto: non é pretencioso, é sinxelo, humilde… mais moi potente. Os matices dos personaxes están na dramaturxia. Despois a persoa que dirixe pode lelo mellor ou peor, os actores poden interpretalo mellor ou peor… E nesta obra entenderon moi ben e comprometéronse moito na viaxe. E iso é o que fai que a obra nos atravese, nos mova. Tiven unha grande sorte de ter tan bos actores.

Algunhas escenas poderían caer na sensiblería ou mesmo no ridículo se non estivesen ben medidas: cando o neno fala co pai, cando bailan, cando a el lle dá un ataque… Hai risco niso.

Si, pero é que Carlos é un reloxio, Marina e María son dúas actrices moi entregadas… Se o actor non entende e non chega, pode pasar o que dis. E claro que houbo que pulir. Primeiro traballas co esqueleto e despois vas tallando, ata chegar aos retoques finais. Traballas partindo do groso e despois vas afinando. Mais neste caso, como dicía, os actores confiaron moito en min e teceron unha moi boa relación entre eles. Son intuitivos, intelixentes…