Da escuridade á luz. Da morte do vello á vida do que comeza. Do duro ao doce. Todo son contrastes no novo disco de Mónica de Nut, Dos fíos invisibles chegan as cores. Un traballo máis visceral que o primeiro, Mónica de Nut Trío, mais non menos contundente. No que gaña peso o rock, que volve convivir co jazz, o clásico ou as bases tradicionais. Nunha danza libérrima, aberta, que convida á fortaleza. Como toda Mónica.
Diciades na nota de presentación do disco que é “música palleira”. Pode ser unha boa definición.
Si!. Había un palleiro ao lado do estudio de gravación, en Chaián, e deume por pensar iso, que é música palleira, no sentido de que non ten pedigree. Porque é unha mestura. Xa non hai música electrónica como no disco anterior, pero si hai rock e blues, tradicional, clásico, jazz…
"Había un palleiro ao lado do estudio de gravación, en Chaián, e deume por pensar iso, que é música palleira, no sentido de que non ten pedigree. Porque é unha mestura"
O da presenza do rock ten que ver cos instrumentos… e cos músicos. Neste disco está Virxilio da Silva, como no anterior, e incorpóranse ademais Marcelo DoBode e Javi GdJazz. Como foi o encontro con eles?
Virxilio toca a guitarra eléctrica, a acústica e o dobro. Con Marcelo coincidín na AFI (sección infantil de aCentral Folque), aínda que xa o coñecía de antes. Temos o mesmo xeito de entender a música. El procede do mundo da música tradicional, eu máis do académico, pero tamén teño formación en tradicional. Colaboramos nalgún concerto en directo e foi ben… Javi toca a trompeta e o fliscorno. Coñecino no Seminario Permanente de Jazz. É unha persoa moi emocional que se implica moito no que toca. O día da gravación chegou coa trompeta e o fliscorno. Fomos probando e gustounos máis o fliscorno, para Dido’s Lament, porque ten un son máis redondo, íntimo, máis doce… Para Senhora do Almortão pensamos que a trompeta podía quedar moi ben. É unha peza moi potente, que fala dunha muller portuguesa que queren casar cun home rico castelán. Ten un sentido de non sucumbir ante o que che mandan. Ela quere facer o que quere. É un canto á fortaleza.
Hai outros temas do disco nos que parece que falan mulleres fortes que non se deixan someter. Como en Por que non hei de cantare de Mónica de Nut Trío. Non creo que sexa casualidade. E ten que ver co que fas ti: a música que ti queres.
Non é casual, non. Eu fago o que é gratificante para min… Neste disco tamén hai temas duros, como os dous que falan da morte: Dido’s lament e Lasciatemi morire. Pero é a morte como o inicio de algo novo, porque para nacer hai que morrer.
"Todo ten o seu punto escuro e o seu punto luminoso. E, dependendo de en que momento te atopes, precisas expresar un ou o outro. Este tema correspóndese con esa parte escura"
Tamén We are lost ten ese ton escuro. A soidade, a ferida… E o teu xeito de cantar, coa voz desgarrada.
É brutal, é verdade. É a canción de Gollum de O señor dos aneis. É o personaxe máis humano de todos, coa súa dobre personalidade, co demo e o anxo sempre en loita. Igual que en A guerra das galaxias. Son sempre as mesmas historias, que se repiten. Todo ten o seu punto escuro e o seu punto luminoso. E, dependendo de en que momento te atopes, precisas expresar un ou o outro. Este tema correspóndese con esa parte escura.
Ese contraste entre escuridade e claridade vese ben nos dous últimos temas. Despois de We are lost chega Dos fios invisibles chegan as cores, no que en lugar de berrar susurras.
Si. Que aparezan eses dous temas seguidos é por algo. O desgarramento de We are lost leva a un final así. Se negas a túa parte escura, acaba coméndote. Se a aceptas e a expresas, pode levarte a algo máis luminoso. E coa luz ten que ver Dos fios invisibles. Se cadra é un pouco caótica, pero foi o que me saíu. Foi deixar saír as cores, con fluidez.
Se cadra por iso, por ese deixar saír, ten este disco un ton máis visceral que o anterior.
Iso vese sobre todo en A Tormenta de Virxilio, tema instrumental no que está el só, e en Dos fios invisibles. Cada un sacou de si o que quixo, de xeito totalmente libre, sen prexuízos. Só deixándonos levar por fios que non sabes onde van conducirte. Cada un destes dous temas dura trece minutos. Non quixen cortar nin un minuto, non quixen encorsetar nada. E creo que no disco tamén está ben que non sexa todo perfecto e calculado. Non será un disco comercial, pero non importa.
"Eu creo que Brecht aproveitou a voz de Jenny para falar el do que quería falar. Fala de que a virtude pode ser o teu peor inimigo. A sabedoría de Salomón, a beleza de Cleopatra…"
Como facías xa no teu anterior disco. O que si hai, neste, é bastante ópera. Afortunado quen non ten -baseada na melodía de Kurt Weill e na letra de Brecht-, parece un conto.
Foi o tema que interpretei en A ópera dos tres reás. Aínda que quen a canta é o meu personaxe, Jenny, podería cantala calquera. Non é a voz de Jenny. É como unha narradora calquera que fai unha reflexión. Eu creo que Brecht aproveitou a voz de Jenny para falar el do que quería falar. Fala de que a virtude pode ser o teu peor inimigo. A sabedoría de Salomón, a beleza de Cleopatra… Por iso, se cadra é mellor ser normal, ou xestionar mellor as virtudes… Para este tema Virxilio gravou moitas guitarras, e creou un efecto como de caixa de música, in crescendo, como mareante… como esas historias que se repiten ao longo da historia, como falabamos antes. Máis que unha ópera, é unha parodia da ópera. Unha ópera feita por mendigos, contra a ostentación da ópera. Non se canta coa voz moi lírica. É habitual que a canten actores e mesmo que desafinen…
E Dido’s lament?
É da ópera de Dido e Eneas. É unha muller que non quere vivir. Como en A guerra das Galaxias, outra vez. Ela decide morrer porque ten un desengano moi grande e perde o entusiasmo pola vida. Pide a compañía da súa mellor amiga, para que estea con ela nese frío, nesa soidade. Pódese tomar ao pé da letra, ou pode interpretarse como o que diciamos antes: a dó que é o principio de algo novo. Ela dinos: lémbrate de min, pero non te lamentes. Queda co bo… Lasciatemi morire ten tamén que ver con isto. É o lamento de Ariadna. É unha das primeiras óperas italianas, que buscaban conmover, ser a expresión máxima das emocións. Aquí tampouco hai ostentación, senón expresión. Ariadna tamén sofre un desengano. E reivindica o seu dereito a lamentarse. Porque ás veces necesitamos estar amargados, para despois poder estar mellor. É o que a min me transmite, polo menos. Non canto cunha voz impostada. É dura e forte… E é un tema que eu vexo máis perto do tradicional que da ópera. O cunco tibetano tíñao por alí e creo que lle queda moi ben ese son penetrante… Tamén Senhora do Almortão transmite moita forza. Marcelo tiña na casa un vestido portugués que é o que levo posto na foto do disco. Era perfecto para este tema. Coincidiu ademais coa Festa da Poesía do Condado, alí ao lado de Portugal. Levei alí ese vestido, que ten moitas cores, e moito vermello. É moi alegre, moi vivo… con ese punto de forza e tamén de dozura… como o disco. E esa idea de forza e dozura, amargo e doce, escuro e claro… ese contraste entre extremos que está no disco reflíctese tamén no deseño gráfico, que fixo Pancho Lapeña.
"Esa idea de forza e dozura, amargo e doce, escuro e claro… ese contraste entre extremos que está no disco reflíctese tamén no deseño gráfico, que fixo Pancho Lapeña"
Non sei se a luminosidade, pero a forza pesa máis, se cadra, que a amargura.
É o que dicías antes das mulleres fortes… De todas maneiras, e aínda que me decatei despois, a maioría das persoas que colaboran no disco son homes. Nada é casual, e si pode haber un sentido de encaixar o masculino e o feminino. Non deixarse someter nin someter a ninguén. Como nun equilibrio entre o patriarcal e o matriarcal. Buscando o masculino que non implica nin imposición nin submisión, senón a colaboración e o enriquecemento mutuo…
"Nada é casual, e si pode haber un sentido de encaixar o masculino e o feminino. Non deixarse someter nin someter a ninguén. Como nun equilibrio entre o patriarcal e o matriarcal"
Tamén hai, como no anterior disco, temas de base tradicional. Aínda que tan transformada, que se podería dicir que son todos temas vosos. Eu aquí, ao comezo, parece Eu chorar chorei, pero despois non é esa peza tan popular…
Ese comezo é un nexo co disco anterior. Pero non é esa peza, non. É un tema que fala diso, dun “aquí estamos”, plántome aquí e fago o que teño que facer. A base é a jota de Liñares, pero moi transformada. Todos as bases tradicionais están moi cambiadas. Virxilio e eu traballamos xuntos, sacamos o que non encaixa… e coincidimos moito, non temos que discutir.
"Debe ser que vimos todos do mesmo sitio. Canto máis ancestral, máis se parecen. E neste caso foi mesturar a muiñeira ribeirana con ese toque de América do Norte"
Hai unha conexión, tamén, entre Cántocha de mala ghana e Que non vai. Un sentido como de, “eu plántome aquí” e ti fai o que queiras coas túas miserias. Cos ciumes do home, por exemplo, como en Que non vai… Cántocha ten, por certo, certo toque country.
En Cántocha de mala ghana hai unha guitarra acústica con slide que lle pega moito. En realidade, as músicas tradicionais do mundo teñen moitas cousas en común. Debe ser que vimos todos do mesmo sitio. Canto máis ancestral, máis se parecen. E neste caso foi mesturar a muiñeira ribeirana con ese toque de América do Norte. Do mesmo xeito, en Lévame, que é un canto de arrieiro que normalmente se canta forte, cantei suave, e tocamos o dobro, que é o instrumento que lle dá esa influencia americana. Cántocha de mala ghana ten que ver con, que sentido ten cantar de mala gana? Ás veces tocas a pandeireta para que a xente baile, simplemente. Tamén ten que ver coas coplas de atreverse. A ver se te atreves a ir falar con aquela rapaza? E así. E co rexeitamento ao fillo do rico: eu non te necesito. É dicir, o rexeitamento ao sometemento. Nas coplas tradicionais hai moito disto: se sae ese tipo masculino negativo, mellor bailar e pasar del.
Escolliches como título do disco o nome do último tema, Dos fíos invisibles chegan as cores. Por que?
Pois ao revisar os textos decateime de que había bastantes temas escuros… Pero todo depende de como se interprete. A min prodúceme unha sensación liberadora, de fortaleza e apertura. De soltar lastre, afrontar as dificultades e deixar que unhas cousas morran para que outras comecen. É deixar fluír. A esperanza chega do inesperado, que pode ser algo pequeno, sutil, case nin visible, como os fíos…
Segues co proxecto Voz soa?
Si. É un proxecto que evoluciona. E que é moi práctico para levar a sitios pequenos. Para min supón unha liberdade tremenda nese sentido. Tamén é duro, porque é esgotador. Non podería cantar eu soa máis dunha hora.
"O noso Barba Azul ten o seu lado humano, dentro da súa monstruosidade, e Judith ten o seu lado perverso. Por iso é unha obra máis adulta, máis crible que o conto infantil que todos lembramos"
Acabas de presentar Barbazul, con Borja Fernández, no Ensalle de Vigo. Como foi?
Pois moi ben. O Teatro Ensalle é un espazo pequeno pero moi bonito. Puidemos ensaiar alí todo o que quixemos… O conto trata de inculcarlles aos nenos que non poden marchar con calquera. A base é unha historia real, dun nobre que abusaba de mulleres e de nenos: Pulgarcito tamén vén de aí. A nosa versión do conto de Barba Azul parte do libreto da ópera de Bartók. Mesturamos a ópera co clown. E reflexionamos sobre as relacións: as expectativas que nos creamos, a necesidade que sentimos de coñecer ao outro, o que agochamos… Dirixiunos Marta Pazos. Escollemos o libreto de Bartók porque nos interesaba o lado máis humano de Barba Azul. Ese sentido de que non é todo ou malo ou bo, porque todos temos o noso lado bo e malo. De feito, o noso Barba Azul ten o seu lado humano, dentro da súa monstruosidade, e Judith ten o seu lado perverso. Por iso é unha obra máis adulta, máis crible que o conto infantil que todos lembramos. Xa ves: agora Barbazul, -que vamos levar a Santiago á Zona C-, antes foi Mujer muerta caminando. Si que me dan papeis escuros…
É verdade. Aínda que ti non es nada escura. Algún outro proxecto?
Pois un repertorio de monxas de clausura que fago con Manuel Vilas.
O que?
Iso mesmo dixen eu ao principio. O que? Fixémolo no ciclo de músicas contemplativas. E descubrín cousas que non agardaba de textos escritos por monxas de clausura. Como Sor Juana Inés de la Cruz, icona feminista. Hai que ter en conta que había mulleres que se metían monxas para ter un acceso á cultura que, doutra maneira, lles negaban. Podía ser unha maneira de non ser escrava da familia. O noso proxecto, que se chama A palabra oculta, baséase en textos de monxas de clausura de España e América do Sur, dos séculos XVI a XVII. O 8 de marzo iremos a Madrid. Como che dicía, quedei sorprendida cos textos. Mesmo hai textos sobre a paixón de Cristo escritos por monxas que parecen case pornográficos. Como o relato de Sor María Jesús de Ágreda, La dama azul, que fai unha descrición da dor tan brutal… Foi no que se baseou a película de Mel Gibson.
"Descubrín cousas que non agardaba de textos escritos por monxas de clausura. Como Sor Juana Inés de la Cruz, icona feminista"
Pois si que é verdade o que dicías dos papeis escuros.
Eu tento darlles a miña propia visión, de todas maneiras. E aínda sendo unha literatura tan impresionante e tan complicada. Non é só o sufrimento, o sacrificio. É tamén a percepción da necidade. Eses verdugos, que a min fanme pensar nos antidisturbios de hoxe. Eu xa nin vou a manifestacións, que non teño ese espírito de sacrificio para andar fuxindo deles. De todas maneiras tamén teño proxectos que non teñen nada de macabro. Como espectáculos infantís como A ratiña azul e o queixo levitador, un conto musical infantil inspirado nun cadro de Pancho Lapeña, no que me acompañan Marcelo, Luís Martínez Pérez e Jorgelina Jaqueth. Marcelo é o cabaliño do demo e eu a ratiña.
Tamén es profesora, non si?
Si. Dou aulas particulares, sobre todo, porque é a mellor maneira de compatibilizar o traballo cos discos. Se traballase nun conservatorio non tería tanta liberdade para parar uns días e poñerme a gravar, por exemplo. Ademais, a min custoume moito atopar alguén que me dese aulas de técnica vocal, que me ensinase a sentirme libre coa miña propia voz. Estudei en Vigo, en Madrid… Ensinoume moito Aida Monasterio, que é unha muller incrible. Tivo que facer servizo durante un ano na Sección Feminina para que lle deixasen ir estudar a Londres. E o que ela me ensinou é o que eu tento facer cos meus alumnos. Axudarlle á xente a sacar a súa propia voz, a facer o que quere facer, e a controlar a súa voz para facer o que queren. Ademais, dar clases tamén che axuda a centrarte, a saír de ti mesmo, a ser menos egocéntrico.
"Axudarlle á xente a sacar a súa propia voz, a facer o que quere facer, e a controlar a súa voz para facer o que queren. Ademais, dar clases tamén che axuda a centrarte, a saír de ti mesmo, a ser menos egocéntrico"
Foi un ano complicado para a cultura. Que tal de concertos? Moito baixón?
Eu non podo queixarme, a verdade. Tamén é porque fago moitas cousas, teño varios proxectos distintos.
No Culturgal deixaches o público abraiado con Non te cortes coa ópera. Unha moza que canta ópera mentres… che corta o cabelo. Impresionante.
Houbo momentos moi bos, é verdade. Pero tamén foi esgotador. Eu tento cantar cando me apetece. Non é coller todos os concertos posibles, e aínda por enriba mal pagados. Despois a consecuencia é a falta de calidade. Parece que tes que traballar máis, e por menos cartos. Por iso ás veces canso… E foi o que pasou no Culturgal. O día que tiña que presentar o disco non quixen cantar. E regalei os CDs, porque me apetecía. Porque non quero deixar de desfrutar do que fago. Non podo estar pensando en vender, en recadar para pagar o disco. O meu non é o marketing, é a música. Non quero estar pendente da aparencia, de saír ben nas fotos… Ese día nin puxen o vestido, estaba cansa de estar todo o tempo no stand… Ao final, en lugar de dar un pequeno concerto, presentei o que en realidade significa facer un disco, que é moito tempo de traballo duro e moito cansanzo. E o público ten que entender que non estás sempre ben. As condicións non son sempre as mellores e non sempre podes dar o mellor de ti. Estaba esgotada. Non todo son cores. Non sei… cada vez se coida menos ao artista, as condicións de traballo son peores. Nos teatros públicos estamos indo a billeteira en lugar de cobrar caché… Vamos para atrás.
"O día que tiña que presentar o disco non quixen cantar. E regalei os CDs, porque me apetecía. Porque non quero deixar de desfrutar do que fago. Non podo estar pensando en vender, en recadar para pagar o disco"
Onde se pode mercar o disco?
Na miña web ou nalgúns puntos de venda como a libraría Lila de Lilith ou en Porta da Pía artesanía, en Tui. E nos concertos, que é onde máis me interesa. Non me compensa ter un distribuidor. Tampouco é un disco que se vaia mover por marketing. Ao final onde máis o vendes é nos concertos. E ter un disco é un xeito de ter unha promoción, unha carta de presentación. Non se fan discos para gañar cartos. Recuperas o investimento, se o recuperas, e pouco máis. Pero a min o que me interesa é que a xente escoite o disco. Como se o copian se non poden mercalo. De momento, vamos facer unha presentación na nave de Pista Catro, que me axudaron moito co disco.
