Hai un amor “consumido”, “enxoito", “nos ósos” ou “en bancarrota” en ‘Mudanza’ (Positivas), o novo poemario de Xurxo Chapela

Hai un amor “consumido”, “enxoito", “nos ósos” ou “en bancarrota” en ‘Mudanza’ (Positivas), o novo poemario de Xurxo Chapela. E, con el, a angustia da mudanza, o abismo da perda. Mais tamén hai -se cadra máis do que o seu autor pretende- luz. Aceptación da realidade sen máis drama que o xusto. Apontoada por un humor que abrolla en cada un dos poemas. Chapela respondeu as nosas preguntas por correo electrónico.

“O amor sucede noutra parte” e “O amor sucede sempre onde xamais estou”, di o segundo dos poemas de ‘Mudanza’. Máis que do desamor, parece centrarse na imposibilidade do amor. Era un pouco a túa idea? 

“O amor xa non é posible. Nunca”

Un pouco non, toda a idea: a crónica dun amor que podreceu. Porque o amor xa non é posible. Nunca.

Mais tamén é como o relato dunha mudanza, do estado de ánimo que sucede a calquera crise persoal que supoña unha mudanza importante na vida, un volver comezar. A túa intención era que o libro puidera ter estas dúas lecturas?

“Mudanza’ debuxa os entullos do que foi, sen esperanza para o que será”

O título é a chave da miña casa nova. Pero é unha casa aínda por habitar, nin mobles ten. ‘Mudanza’ debuxa os entullos do que foi, sen esperanza para o que será.

Hai unha continuidade, tamén, supoño, entre ‘primavera de navallas’ e ‘Mudanza’. Temática, polo menos. Aínda que xa me dicías nunha entrevista anterior que ‘Primavera’ era bastante escuro. E ‘Mudanza’ non o é. Supoño que polo humor… Cales son, para ti, as conexións e diferenzas entre estes dous libros?

“Se o amor descarrilou, xa colleremos o Castromil ou viviremos a dedo”

Nos dous está ese amor consumido, enxoito, “nos ósos” ou “en bancarrota”, como apunto por algún lado. O humor pon distancia entre ‘primavera’ e ‘Mudanza’: se o amor descarrilou xa colleremos o Castromil ou viviremos a dedo. E ‘Mudanza’ é máis crónica, máis narrativo, máis círculo pechado. Non sinto que haxa continuidade entre un e outro.

Pasou, por certo, menos tempo entre ‘Lémbrome’ e ‘Mudanza’ que entre ‘Lémbrome’ e ‘Primavera’. ‘Mudanza’ é un libro curtiño, de poucos poemas. Como foi o proceso de escrita de ‘Mudanza’? Descartaches moitas cousas?

“Ese discurso narrativo, que non antipoético, pareceume perfecto para contar un fin de amor”

Escribir, para min, é un exercicio físico: hai que sentarse e poñerse a picar palabra ata que encaixen nunha imaxe, que nunca é a primeira que pensaches; se é a orixinal, algo non estás facendo ben, o traballo está sen rematar. Pero, como en todos meus libros, primeiro teño que atopar o camiño, o xeito de contar, o como: ese discurso narrativo, que non antipoético, pareceume perfecto para contar un fin de amor.

E si, é curto, pero coa medida exacta: non daba para máis, non había nada que desbotar. De feito, tiña un poema do que me gustaban dous versos, tres metáforas, pero non encaixaba no libro, non era do libro, non lle daba máis sentido á mudanza: e non se pode escribir ben sen saber borrar mellor.

Hai en ‘Mudanza’ unha narratividade que conecta bastante con ‘Lémbrome’. No uso da reiteración, por exemplo. Cal é a conexión entre estes dous libros en canto á forma, e como se afasta de ‘primavera’?

Pois, con respecto a ‘Primavera’, respondinche antes de que me preguntaches [risas]. Entre ‘Lémbrome’ e ‘Mudanza’ non hai ningunha conexión. Aínda que, neste pouco tempo que leva nos andeis, xa houbo quen o cuestionou, ‘Mudanza’ é un libro de poemas. E ‘Lémbrome’ é prosa; pode ter algunha arroutadiña lírica, pero é prosa.

Tanto como ‘Mudanza’ é poesía; si, o texto está xustificado, non hai saltos de carro a metade de liña, nin rima, nin métrica, pero eu sentín que escribía poemas, as imaxes son poéticas, as metáforas tamén. ‘Nihil obstat’ é o poema máis convencional formalmente, pero para min, son tanto ou máis poéticos todos os demais.

O desamor é, como dicía Ramón Nicolás na súa crítica do teu libro, un tópico literario, do que consegues saír con “fortuna”. Mais quería preguntarche a ti se non tiñas medo, precisamente, de caer no tópico no uso de adxectivos, de figuras literarias…

“Era o que quería asumir: poder contar un amor sen imaxes lexicalizadas, sen adxectivos gastados, sen metáforas resesas”

Nunca fun consciente dese risco; máis aínda, era o que quería asumir: poder contar un amor sen imaxes lexicalizadas, sen adxectivos gastados, sen metáforas resesas. Non sei se atinei, algunha diana faría; e, se a fixen, foi por intentar imaxes que chegasen con palabras completamente fóra de contexto.

Falando diso, hai bastante imaxe. E todo resulta moi próximo, moi tanxible, moi real e recoñecible. Como en ‘Lémbrome’. Era a túa intención? (Ou quizais simplemente sae así).

“Esa era a intención: escribir poemas, e de amor, sen palabras de sete estalos; escribir poesía de aproveitamento, cunha imaxe comedoira na neveira”

Esa era a intención: escribir poemas, e de amor, sen palabras de sete estalos; escribir poesía de aproveitamento, cunha imaxe comedoira na neveira, con adxectivos case picados no chineiro das botellas, co mural de Isaac Mahow que vexo desde o cuarto onde fumo, cun chiste que lle manguei a Mario Beramendi, co autobús número 9 que collo para ir buscar á saída do traballo a Ana Cermeño e a Henrique Mariño.

Como en ‘Lémbrome’, hai referencias, unhas máis directas e outras máis agochadas. Un documental de Kevin Triplett, por exemplo. Que papel cumpren estas referencias? Por que escolliches as citas que encabezan o libro, por certo?

“En ‘Lémbrome” había unha intención lúdica: o xogo das referencias das películas e das cancións, que nunca se citan polo seu título. En ‘Mudanza’ as referencias son explícitas ou case”

En ‘Lémbrome” había unha intención lúdica: o xogo das referencias das películas e das cancións, que nunca se citan polo seu título. En ‘Mudanza’ as referencias son explícitas ou case. “O laio espiñento de Tom Waits pregunta desde cando te peiteas

cunha chave inglesa” fai referencia á primeira das cancións de ‘One from the Heart’, a peli de Coppola; ‘Ol’ 55’ é o título da canción do mesmo nome tamén de Tom Waits (e un xogo e unha chiscadela que non vou destripar). O papel é paisaxístico: para contextualizar; os amantes de ‘Mudanza’ ven esas películas e eses documentais, escoitan esas cancións, len eses libros.

Escollín esas citas porque, se vou contar un amor, ten que soar unha das cancións de amor máis fermosas que coñezo, ‘Entre otras cosas’, de Virgilio Expósito; que por certo, ten unha referencia agochada en ‘Primavera de navallas’. E, se vou falar de amor, non o podo facer sen lembrar o meu poema favorito sobre o amor, ‘Posesión celestial’, unha cousa sen xeito, tenra e procaz, terrible e esmendrellante á vez.

Hai un sentido xeral, tamén, de fracaso persoal. Aínda que nalgún momento tamén transloce certa sensación de alivio. Sen confundir a voz poética coa túa (xa dixeches nunha entrevista no Zigzag que non era un libro confesional), preguntábame se non hai tamén algo de tópico (literario) en ver a fin dun amor como un fracaso persoal. Dígoo pola resistencia a aceptar as relación de parella como algo naturalmente finito na maioría dos casos. E sen dramas, ou non máis da conta. Que pensas ti (Xurxo, e non voz poética), diso?

É que non é confesional: os que me coñecedes sabedes que teño unha relación de hai moitos anos con Monica Bellucci... Sobre o amor non son quen para andar predicando, xa me chegou con escribir un libro [risas]. Cando remata, podemos ser civilizados ou uns fillos de puta. No meu caso, que non lle interesa supoño a ninguén, todas as mulleres coas que estiven e xa non estou son familia.

Mais o humor –como contaba antes-, e a frescura están aí quizais moi ben colocados para non caer nunha sorte de idealización do amor romántico por vía do canto ao desamor. Nese sentido, eu vexo máis humor e luz (esperanza e tamén aceptación) ca cabezadas contra a parede. Era un pouco a idea coa que querías que quede o lector/a?

“Gústame moito que digas que en ‘Mudanza’ hai humor porque non tiña claro se ía funcionar ou quedar soterrado entre tanto dramón”

Nunca a peor, que din os vellos. Si, o humor é o mellor xeito de poñer distancia, de desdramatizar. Gústame moito que digas que en ‘Mudanza’ hai humor porque non tiña claro se ía funcionar ou quedar soterrado entre tanto dramón. De feito, nas redes sociais, que é o xeito inmediato de coñecer a reacción dos lectores neste tempos, anda a circular con certa repetición este verso: “E queres ser inmortal, pero logo non sabes que facer os domingos pola tarde”. E eu non teño moi claro que se perciba como o chiste que é; aínda agoche algo máis para dar que pensar tres minutos ou menos.

Hai, por certo, poemas máis longos e máis curtos (algúns case haikus), outros divididos en partes como pequenos capítulos… Pero a impresión que dá e que buscaches moito a palabra xusta. Nese sentido, supoño que tamén hai unha evolución na túa escrita, en xeral. (Aínda que nunca fuches poeta de grandes circunloquios, precisamente…)

Xa falo de máis, e con escaso fundamento, na vida. Non creo que sexa unha evolución: se hai que subordinar durante tres páxinas, subordínase. A min iso pídemo o texto, e en ‘Mudanza’ non se podía andar estragando: a imaxe exacta coa palabra precisa (en intención).