Unha ducia de obras de Andrés Fernández-Albalat no centenario do seu nacemento

Fábrica de Begano - Coca-Cola (1962)

Andrés Fernández-Albalat Lois naceu na Coruña en 1924. Despois de doutorarse na Escola Técnica Superior de Arquitectura de Madrid, comezou a traballar en proxectos na súa cidade natal. Unha das primeiras foi a planta de produción de Coca-Cola, iniciada en 1959 e asinada con Antonio Tenreiro Brochón. Coa construción deste edificio, Galicia incorporouse á arquitectura do Movemento Moderno, unha vía que quedara interrumpida coa Guerra Civil

O seu fillo Andrés sinala a fábrica que aínda se pode ver na entrada da Coruña como unha das obras máis destacadas de Fernández-Albalat: “No seu momento foi unha novidade importante, co vidro deixando ver todas as tripas do proceso de produción dende a entrada da cidade. Agora recoñécese pouco do que había, pero segue véndose o corpo principal e mais o das oficinas da dereita"

SEAT (1964)

Da mesma época é o concesionario de Seat, situado moi preto da obra anterior, na avenida da Vedra. E, igualmente, constitúe un fito que marca a reincorporación de Galicia á arquitectura moderna. Nesta obra, finalizada en 1964, Fernández-Albalat inspirouse na arquitectura de volumes acristalados dos anos 50 nos Estados Unidos e nas obras de Mies van der Rohe, un dos directores da Bauhaus e gran referente para o arquitecto galego neses primeiros ano.

Edificio Citröen (1966)

Outra das obras pioneiras de Fernández-Albalat neses primeiros anos e que supuxo unha ruptura radical coa arquitectura que se estaba a realizar en Galicia nese tempo foi o Edificio Citröen, construído na esquina da Rolda de Outeiro e a Avenida de Oza. O proxecto foi encargado en 1959, pero non se construíu ata o ano 1966.

Nesta obra, o racionalismo moderno cos materiais prefabricados mesturábase cos riscos do expresionismo alemán e as formas creadas ao curvar a fachada. Toda unha declaración de intencións que hoxe permanece como unha alfaia do patrimonio en constante perigo de ser destruída debido á súa falta de protección.

Fernández-Albalat consolidábase así como o responsable -xunto con Xosé Bar Boo- da introdución da modernidade na arquitectura galega. Uns anos máis tardes estes camiños abertos serían ensanchados por unha nova xeración de arquitectos: Manuel Gallego Jorreto, César Portela, Javier Suances, Andrés Reboredo, Pascuala Campos, Carlos Meijide, Rafael Baltar...

Igrexa de San Martiño de Meirás, Sada (1966)

Fernández-Albalat fixo practicamente de todo: edificios residenciais, de oficinasm fábricas, estadios de fútbol, psicinas, facultades universitarias..., e tamén igrexas. Entre as súas obras máis destacadas está o Convento dos Padres Pasionistas en Santa Xema, preto da Ponte Pasaxe (1965), a remodelación e restauración do santuario de Pastoriza (Arteixo), as restauracións das igrexas de San Xurxo e de San Domingos, ambas na Coruña. E a construción da Igrexa de San Martiño de Meirás, Sada (1966), unha iniciativa impulsada en parte pola estadía durante o verán do ditador e a súa familia no Pazo de Meirás, situado a poucos metros.

Vivendas para pescadores en Fontán, Sada (1967)

Máis interesante resulta o proxecto das vivendas subvencionadas de mariñeiros na parroquia de Fontán, tamén en Sada, en 1967. Situadas preto do porto da vila, Fernández-Albalat concibiu o conxunto de vivendas "como unha aldea mariñeira compacta", alternándose nunha maia ortogonal "cheos e baleiros nunha sorte de axadrezado habitacional", funcionando o patios como "micro prazas de barrio". 

O arquitecto tomou como referencia as mat-buildings que se estaban a construír nos Países Baixos. A forte pendente da parcela foi aproveitada para superpoñer por fileiras as vivendas, obtendo así unha correcta ventilación e iluminación de cada unha.

Fábrica de Sargadelos en Cervo (1968)

A modernidade e calidade das primeiras obras de Fernández-Albalat levou a Isaac Díaz Pardo a encargarlle o deseño arquitectónico para algún dos seus proxectos máis ambiciosos nos anos seguintes, comezando pola Fábrica de Sargadelos en Cervo, construída en 1968.

Na obra destaca o deseño circular da fábrica, na que o itinerario de produción conformábase en forma de anel. No seu interior, ademais, creouse unha praza, un espazo central ao que de lle deu distintos usos para reunións e celebracións

Museo Carlos Maside, en O Castro, Sada (1970)

Andrés Fernández-Albalat sumouse, ao pouco de ser creado por Luis Seoane e Isaac Díaz Pardo, ao proxecto do Laboratorio de Formas

No marco da actividade do Laboratorio de Formas Fernández-Albalat leva a cabo o deseño dun edificio no Castro, en Sada, para acoller o Museo Galego de Arte Contemporánea Carlos Maside, que se inaugurou en 1970 nunhas instalacións provisionais na fábrica do Castro. En 1982 a colección trasladouse por completo ao novo edificio, deseñado por Fernández-Albalat

Rehabilitación da Casa-Museo de Rosalía (1971)

Fernández-Albalat converteuse neses anos no arquitecto de referencia do galeguismo e, por exemplo, levou a cabo en 1971 a rehabilitación integral da Casa da Matanza (Padrón), fogar de Rosalía de Castro e sede da súa fundación. O seu fillo Andrés destaca que “foi un proxecto que lle fixo moita ilusión, que fixo con todo o amor do mundo. Baleirouse todo o edificio e fíxose algo moi mimético co que había antes, respectando todo”.

Ademais, un ano máis tarde Albalat rehabilitou a Casa Museo de Emilia Pardo Bazán na rúa Tabernas da Coruña como sede da RAG.

Andrés Fernández-Albalat ingresou na RAG no ano 1999 e entre 2001 e 2009 foi membro da comisión executiva presidida polo historiador Xosé Ramón Barreiro Fernández

Sede de 'La Sociedad' de Sada (1975)

Unha das obras máis singulares que realiza neses anos, e non tan coñecidas, é a Sede de 'La Sociedad' de Sada (1975), un edificio construído á beira do mar e que acolleu durante varias décadas unha grande actividade social. Nos últimos anos mantense en permanente risco de derrubo, ao ocupar terreos de dominio público de Costas.

Fernández-Albalat desenvolveu a parte máis destacada do seu traballo na Coruña e na súa comarca. No ano 1968 presentou á Deputación da Coruña un proxecto para a organización urbana entre as cidades da Coruña e de Ferrol, a Cidade das Rías, que se proxectaba que podería chegar aos 600.000 habitantes, e que incluía unha ponte entre Sada e Perbes e outra entre Ber e Redes.

Vivenda unifamiliar en Montecelo, Bergondo (1976)

Fernández-Albalat deseñou tamén algunhas vivendas unifamiliares, como este fermoso chalet en Montecelo, Bergondo, construído en 1976 e concibido "como un alpendre acristalado, xa que a natureza é preciosa, no que entra a paisaxe pola fronte, os lados e tamén pola cuberta".

Sobre Fernández-Albalat afirmou recentemente César Portela: “se, por deformación profesional, tivese que asimilalo con algún estilo arquitectónico, faríao sen dúbida co mellor barroco galego, porque Andrés establece relacións insospeitadas. A súa arquitectura recórdame sempre ao barroco da torre do reloxo da catedral de Santiago ou á fachada co convento de Santa Clara, á capela da Virxe dos Ollos Grandes de Lugo, á música de Bach, aos textos de Alejo Carpentier ou ás películas de Visconti”.

Facultade de Matemáticas e Bioloxía da USC (1978)

Fernández-Albalat é responsable tamén de varias das facultades que vemos nos campus universitarios galegos, por exemplo as Facultades de Matemáticas e Bioloxía da Universidade de Santiago (1978) ou as Facultades de Ciencias da Educación e Socioloxía da Universidade da Coruña (1996)

Edificio Viacambre (1979)

Fernández-Albalat dá forma á cidade da Coruña que coñecemos na actualidade. É difícil dar un paseo polas súas rúas e non atopar algún edificio deseñado polo arquitecto, entre eles algúns dos máis icónicos e significativos, como o Edificio Ocaso (1967), que domina a Praza de Pontevedra e que construíu orixinalmente como sede da Jefatura Provincial del Movimiento ou as anovadas galerías que definen parte da fachada da Mariña, entre elas as do Edificio Viacambre (1979) -na imaxe- ou as do edificio do Casino no Obelisco (1969).

Cooperativa de vivendas O Noso Lar, na Coruña (1979)

Destacan tamén os edificios da cooperativa de vivendas O Noso Lar, na Praza Luís Seoane (1979) -na imaxe- ou os edificios do Conservatorio de Música (1985), da Escola Oficial de Idiomas (1980) ou do Centro de Cálculo e Servizos de Caixa Galicia (1983)

Instituto Galego da Información (1981)

O derradeiro dos proxectos realizados por Fernández-Albalat dentro do Laboratorio de Formas impulsado por Isaac Díaz Pardo foi o Instituto Galego da Información (1981), que se ergue nos arredores de Santiago, concibido para acoller a redacción do xornal Galicia, pero que incluía moitas outras instalacións, como un fermoso auditorio con capacidade para 600 persoas.

Estadio Municipal Verónica Boquete de San Lázaro (1993)

Entre as súas últimas obras destacan a piscina cuberta de Santa Isabel, en Santiago (1982) e o Estadio Municipal Verónica Boquete de San Lázaro (1993) tamén en Compostela. Tamén a rehabilitación do Castelo de Monterrei en 1988-1996, "unha arquitectura cun plus de deseño que poida integrarse en contextos históricos sen ter que renunciar á súa condición de moderna".

O 29 de decembro de 2019 Fernández-Albalat morría na Coruña despois dunha vida dedicada a imaxinar e crear espazos. Como el mesmo expresou no seu discurso de ingreso na RAG, en 1999, "a casa é máis ca uns metros cúbicos de materiais e trebellos postos sobre uns metros cadrados da paisaxe.