"Cando escapas das vellas gramáticas políticas, podes dar con solucións efectivas, con procesos efectivamente constituíntes"

Raimundo Viejo Viñas Dominio Público http://revistaincinema.wordpress.com/

Raimundo Viejo Viñas (Vigo, 1969), profesor de Ciencias Políticas na Pompeu Fabra e da Universidade de Girona, é unha voz de referencia nos movementos sociais en Catalunya e en todo o Estado. O pasado ano botou a andar o selo editorial Artefaktes, que tamén ofrece obradoiros formativos, coma o que este luns impartiu na Coruña, na Casa da Farinha, sobre análise do discurso e intervención activista. 

Lendo os teus textos nos últimos meses, advirto que crece en ti o pesimismo con respecto á organización dunha alternativa de ruptura, coa maior preocupación de moitos dos actores dese proceso polas aritméticas electorais...

Pode ser que opoña o pesimismo da razón ao optimismo da vontade. Pero claramente vexo que hai un problema real. Despois dun primeiro momento fortemente expresivo, que foi o 15M, a Diada do ano pasado, todo o 2012, cun impacto mobilizador extraordinario, que despois se esgota moi rapidamente nas vellas gramáticas políticas, fórmulas e solucións que non están á altura das mutacións sociais experimentadas. Que se poida pensar un proceso constituínte, como fan Forcades e Oliveres falando de presentar unha candidatura ás eleccións, e falando polo tanto de presentar unha alternativa constituínte sobre a base estrita da representación vía listas electorais, demostra un parlamentarocentrismo enorme.

"Un primeiro momento fortemente expresivo, que foi o 15M, a Diada do ano pasado, todo o 2012, cun impacto mobilizador extraordinario, despois esgótase moi rapidamente nas vellas gramáticas políticas"

Outro tanto pasa coas CUP, que recibiron o voto de moitas persoas que coma min non somos independentistas, e comezaron ben, negando que eles representasen os movementos, senón que eran os movementos os que os representaban a eles. Comprendían ben que é nas marxes do parlamentarismo onde se ten que desenvolver unha política. O problema das CUP é que, cando acadan representación, caen no xogo do parlamentarismo; e ademais as CUP son debedoras da gramática política do independentismo, e lanzan un esquema de unidade popular como fronte política e social que canaliza o poder nun centro político. Cero comprensión da sociedade reticular e da acción colectiva, hoxe as CUP son, seguramente por inercias, o contrario do que apuntaban nun comezo. E se miramos para ICV e os sindicatos, o panorama é deprimente. Eu se son Joan Herrera, faríame o harakiri, porque se despois de basear toda a miña estratexia no feito de recuperar votos do PSC, resulta que case non sobes e é Ciutadans o que duplica os seus escanos, pois xa me explicarás. ICV mantén a súa función de cartel party, de xestor dunha serie de recursos e  forzas sociais, e aí quedarán.

A consecuencia disto é que unha ERC totalmente populista e que está metida nunha deriva dereitista que é capaz de xustificar o asasinato policial alimenta a ficción dunha independencia que se converterá na solución de todos os problemas nacionais por si soa. Todo este proceso soberanista non entende nada do que está a pasar na rúa: que independencia se pode lograr hoxe se non hai independencia da troica? Todo iso é o que me leva a esta visión pesimista.

"A PAH demostra que os movementos poden ir máis aló da súa función expresiva de denuncia, e poden tamén ter capacidade de produción institucional. Un centro social ocupado é unha institución do movemento, e a PAH produce institucións cada vez que realoxa a unha familia"

Ves indicios positivos na acción dos movementos sociais, por exemplo das PAH?

Si, da mesma maneira que son pesimista cos partidos, son optimista da vontade con outras formas de facer política. Para min o contrapunto e o elemento máis esperanzador é o caso da PAH. Cando escapas dos parlamentarismos e das vellas gramáticas políticas, podes dar con solucións efectivas, con procesos efectivamente constituíntes e non con procesos que falan do constituínte, como son os outros. O que a PAH demostra é que os movementos poden ir máis aló da súa típica función expresiva de denuncia, e poden tamén ter capacidade de produción institucional. Un centro social ocupado é unha institución do movemento, e a PAH produce institucións cada vez que realoxa a unha familia que perdeu a súa casa. A PAH foi quen de ir ao Congreso e obrigar a un PP con maioría absoluta a recuar.

"Probablemente Catalunya é o territorio europeo, xunto con Grecia, cunha maior mobilización social, creativa e innovadora, e ábrese a posibilidade dunha política do movemento"

Como analizas o proceso soberanista en Catalunya? Como se está movendo a sociedade por debaixo dos grandes discursos?

Hai dous niveis. Por riba estamos asistindo a unha farsa; nos documentos asinados por CiU e ERC non hai nada que non caiba no Estado das Autonomías, non hai nada que leve a unha ruptura constituínte. Pero existe unha vontade de axitación coas palabras para mobilizar e para poder capturar esa subxectividade que si está nas rúas. Enfronte hai un PP que non vai negociar nada, porque ademais agora ten un competidor centralista como UPyD. Esa realidade sitúa o catalanismo pactista nunha situación de impotencia, que ademais ten que tragar cos recortes da troica. E por debaixo hai unha sociedade civil moi forte e CiU e ERC contan dende hai tempo con organizacións como Omnium ou ANC que xeran unha mobilización social prefigurada polo poder político. Pero hai tamén unha mobilización antagonista, con moitos colectivos e accións, dende folgas ou protestas contra os recortes. O máis interesante é esa mobilización xeral nas rúas, nun sentido ou noutro, sobre todo tendo en conta que o resto do Estado leva moito tempo moi apagado, agás algún momento puntual en Madrid. Probablemente Catalunya é o territorio europeo, xunto con Grecia, cunha maior mobilización social, creativa e innovadora, e ábrese a posibilidade dunha política do movemento.

"En Galicia só houbo volatilidade intragrupos, pero non a houbo intergrupos, que é a que cambia as hexemonías políticas no país, que permanece inmutable dende os tempos de Fernández Albor. Non vexo motivos para o optimismo"

Como ves o momento político en Galicia?

Creo que Galiza tivo moi mala sorte. Na anterior vaga de mobilizacións: LOU, Prestige, Non á Guerra..., Galiza foi epicentro no conxunto do Estado. Ao igual que hoxe Catalunya é laboratorio de movementos e da política antagonista, Galiza foino hai dez anos. Pero no ciclo do 15M Galiza atópase coa oportunidade de recuperar o seu pulo, e desgraciadamente non o consegue. Hai que ter en conta que o país experimentou unha destrución brutal, con ducias de milleiros de mozos que tiveron que emigrar, unha descomunal perda de intelecto colectivo. E a resposta que se dá é un repregue. E atopamos que Beiras, que é un notábel, teña que ser a figura que capitalice o movemento antiglobalización en Galiza, que despois provoque unha escisión no que era o seu partido e que ademais bote man dun proxecto moribundo, como era EU, pois dános unha realidade moi pobre. En Catalunya vemos como notábeis teñen que estar ao servizo do movemento, pois en Galiza é todo o contrario. Hai dez anos vimos exactamente o contrario, cando o movemento desbordou os partidos, e levou a protesta ás rúas, cunha praxe creativa innovadora, e as cidades transformábanse nun parlamento, anticipando o que despois foi o 15M. E non entendo a alegría por obter uns deputadiños, cando en realidade os bloques permanecen inamovibles e o PP mantén a súa hexemonía. Só houbo volatilidade intragrupos, pero non a houbo intergrupos, que é a que cambia as hexemonías políticas no país, que permanece inmutable dende os tempos de Fernández Albor. Non vexo motivos para o optimismo. Sei das tensións internas de Anova, sei que se fala da política do partido e do movemento, pero non vexo que isto emerxa por ningures. Visto dende fora o panorama é desolador.

"Temos o compromiso de crear comúns educativos. Da mesma maneira que hai creative commons, pensamos que a educación non debe ser unha mercadoría"

O pasado ano bostastes a andar Artefaktes, un proxecto que naceu como selo editorial, pero que tamén ofrece obradoiros, coma o que impartiches esta semana na Coruña, ciclos formativos... Que é Artefakte?

Artefaktes nace no contexto da crise da universidade e do coñecemento, fracturado pola institución académica, o mando neoliberal e o plan Boloña. O que queremos nós é liberar eses coñecementos e devolverllos ás mans nas que deberían estar, á sociedade que debería ser beneficiaria. Non naceu deliberadamente nesta forma, pero acabou devindo así. Temos o compromiso de crear comúns educativos. Da mesma maneira que hai creative commons, nos que non buscamos a propiedade da creación, senón a súa difusión e a súa conversión en riqueza común, pensamos que a educación non debe ser unha mercadoría. Que mellor maneira de convertela nun común que levar a educación alí onde se necesita?, xerando así unha outra institucionalidade. Fronte ao darwinismo social dos master, nós propoñemos unha métrica dos saberes que sexa liberadora, que non sexa unha formalización institucional das fronteiras de clase. Temos, non sabemos durante canto tempo máis, a xeración mellor formada da historia, temos un gran grupo destinatario dos nosos coñecementos e os nosos cursos. E queremos formala para que desenvolvan un pensamento antagonista e un movemento.

"As novas tecnoloxías sempre abren fisuras, puntos de escisión, é nelas onde se redefinen os repertorios de acción colectiva e polo tanto permiten atopar novas vías de prácticas antagonistas"

Como ves o campo comunicativo, sobre todo pola importancia crecente do espazo das redes. Cres que os movementos sociais aproveitan este novo escenario todo o que poderían, en toda a súa forza?

Eu neste senso sempre teño na cabeza a vella teoría shumpeteriana, que identificaba o relanzamento dos antagonismo cos momentos de grandes innovacións tecnolóxicas. É dicir, a revolución protestante filla da imprenta, o cinema e a radio acompañan a revolución bolxevique, a televisión fai o mesmo cos movementos contra a guerra do Vietnam, a web 1.0 acompaña o movemento antiglobalización, e as redes sociais acompañan as revoltas nas prazas. As novas tecnoloxías sempre abren fisuras, puntos de escisión, é nelas onde se redefinen os repertorios de acción colectiva e polo tanto permiten atopar novas vías de prácticas antagonistas. É certo que esta potencia se volve na contra do movemento cando se acaban xerando as paixóns tristes, trolls que pasan todo o día insultando a xente, debates delirantes e unha falta absoluta de apego ao territorial e ao mundo real. Moitas veces uso a metáfora do bebé que aínda non domina o seu propio corpo, ás veces acerta e móvese ben, e outras veces cae. Ese corpo-máquina que é a web 2.0 aínda está aprendendo a usar as súas ferramentas.

Raimundo Viejo Viñas Dominio Público http://revistaincinema.wordpress.com/

Grazas ás socias e socios editamos un xornal plural

As socias e socios de Praza.gal son esenciais para editarmos cada día un xornal plural. Dende moi pouco a túa achega económica pode axudarnos a soster e ampliar a nosa redacción e, así, a contarmos máis, mellor e sen cancelas.