A xuventude é unha das características que comparten boa parte dos directores e directoras cuxa obra está presente nas seccións Planeta GZ, Supernova e XX:novas_creadoras do festival Curtocircuito. Xunto con algunhas conexións temáticas, como a inquedanza pola perda, a degradación ambiental ou a desigualdade. Planeta GZ acolleu xa a proxección de Reality, de David Fidalgo, Todo el mundo se parece de lejos, de Rafa de los Arcos, Hai unha virxe alí arriba, de Brandán Cerviño, Onde dormen as gaivotas, de Dani Cornes, La Penumbra, de Dani Viqueira, Mare, de Guille Vázquez, Marcas, de Aldara Pagán, Blanco y fucsia, de Marta Valverde, Vestigios, de Enar de Dios, Notas sobre a habitabilidade de A Barca de Cinema Semente, As horas cegas de Lara a Noa Castro e A Loba de Iria Silvosa.

Analizamos, en dúas partes, todos estes filmes a partir das súas confluencias temáticas. Velaquí a segunda

A sección Supernova, concibida para dar a coñecer primeiros traballos que non teñen fácil difusión, convidará a ver o día 11 Los que no sienten, de Marta Porto, Mentres iso pasa, de Nacho Ozores, Vídeo-ensaio sobre a miña depresión, de Antía Carreira, Garza, de Daniel Pérez, Papá, por que quitas a música?, de Ariadna Cordal, Fin, unha curtametraxe de Ángel Filguera antes coñecida como Sen Título, Rubí, de Raquel Álvarez, Cartografía do esquecemento, de Ariadna Silva, Toda aspereza, de Pablo Aguilar, Naoko, de Aranxa Vicens e Retrato de un hogar de Yuri Salgado.

XX:novas_creadoras realizará o día 10 un repaso pola produción de mulleres realizadoras que foron pasando por Curtocircuíto desde o 2016. Así, proxectará Cando mamá pechou as caixas, de Arancha Brandón, Sendeiro, de Lucía Estévez, Area, de Anxos Fazáns, Alí sentíame eterna, de Aldara Pagán, El tiempo suspendido, de Marta Valverde, El espectrorium, de Judith Adataberna, Fulgor, de Iria Silvosa, A vella e o deserto, de Lara e Noa Castro, They Ponder, de Ariadna Cordal e Stockroom de Sol Mussa. Analizamos, en dúas partes, todos estes filmes a partir das súas confluencias temáticas. Velaquí a segunda. [Podes repasar a primeira nesta ligazón]

Garza, A vella e o deserto e Los que no sienten

Se non é difícil relacionar Sendeiro cos roles de xénero -unha irmá sobre a que de repente recae toda a responsabilidade, aínda que no proceso os dous irmáns vaian aprendendo a ter unha relación de coidado máis recíproca-, estes aparecen de modo máis claro, e para contradicir os estereotipos machistas, en Garza, de Daniel Pérez Silva (Boiro, 1999). O director grava a súa tía, unha muller de mediana idade que vive soa, mentres ela fala da vida.

“Sempre tiven claro que a improvisación ía ser o motor desta curta. Sabía do que quería falar, o que non sabía era o como. Entón apareceu miña tía que, aparte de que experimentou os temas que trata o filme, sempre que vou á súa casa tomo o café con ela mentres falamos da vida. Pareceume que eses cafés e esas conversas podían ser a peza que estaba tratando de facer. Agochei unha gravadora cada vez que ía tomar o café con ela. Graveina facendo as súas tarefas do día a día, xuntei este material en montaxe para ver se había algo e apareceu Garza”, resume o director.

A tía fala da madurez ou do paso do tempo deixando claro que non ten nin problemas existenciais nin se sente infeliz por non vivir xa coa súa familia. Mais faino a través dunha voz en off e nunca ante a cámara. “Este é un filme de ausencias e, aínda que ela é a protagonista, para min era importante mantela tamén ausente. Por iso non fala nunca a cámara e case non hai planos cerrados dela. Gústame a idea de deixarse levar por unha voz que vaga polas imaxes que mostro”, indica o director. 

A protagonista é consciente de non ter escollido a vida que quería, mais acéptao con serenidade. “Os tres temas do filme son o paso do tempo, a soidade e o vértigo ao futuro incerto. Miña tía é unha persoa moi comprometida social e politicamente, polo que sabía que sempre ía haber tintes dos seus ideais en calquer tipo de discurso que gravase. Nin o busquei nin o rexeitei. Sobre todo cando o comparto e cando penso que suma. Mais hai tópicos que vai sendo hora de eliminar e o da muller soa e triste é un deles”. Garza estivo no Festival Internacional de Cine de Navarra (NIFF) e estará na Semana do Cine de Autor de Lugo.

Decidimos darlle voltas a outro retrato que sumase unha perspectiva diverxente da Galicia estereotípica e ampliase o espectro de identificacións, ademais de tentar cuestionar esa fascinación romántica pola figura da muller labrega

A outra das curtas de Lara e Noa Castro que forma parte da programación do Curtocircuíto, A vella e o deserto, relaciónase tamén directamente cun tema de xénero. A peza parte do filme Sempre Xonxa, mais o retrato que ofrece non é o da muller labrega que habita un verxel de campos verdes, senón a da ama de casa -en realidade a súa avoa- que “só vía o deserto” e que, se cadra por iso, barre ou peitea un deserto de area que parece unha praia.

“O deserto é unha idea que transcende a casa, que fala máis do traballo, dun contexto árido do que a muller extrae froitos. Poñemos o foco nesta muller porque é unha figura próxima, unha sobre a que non tiñamos que inventar nada porque medramos con ela. A proposta que nos facían desde Cinegalicia, que así xurdiu a curta, era achegar unha nova visión sobre a película, revisala, reinterpretala. Decidimos darlle voltas a outro retrato que sumase unha perspectiva diverxente da Galicia estereotípica e ampliase o espectro de identificacións, ademais de tentar cuestionar esa fascinación romántica pola figura da muller labrega”, explican as directoras.

Coma As horas cegas, A vella e o deserto mostra o traballo, xunto con outras rutinas da protagonista. “O traballo é acción e a rutina é ritmo. Pódense evidenciar moitos aspectos dunha persoa a través dos ritmos de traballo. Interésannos os traballos físicos porque implican unha relación corporal complexa co espazo e realmente o espazo sempre é imprescindible nas nosas pezas”, aseguran. O tratamento da luz e da composición, que se achega ao pictórico, é moi importante nesta curta que, coma O ollo cobizoso, foi gravada en formato vertical. 

“A verticalidade permite centrar máis a atención, dar importancia e dirixir a mirada aos puntos que nos interesan e partes do plano que normalmente non entran. Tamén permite distribuír os pesos visuais e as cores de forma diferente. No caso de A vella e o deserto o plano vertical facilitounos amosar figuras máis alongadas e monolíticas como as vacas ou a propia Xonxa e tamén que esta alfombra textil que construímos quedase encadrada como queriamos para que agromase no deserto que Xonxa barre”, din. A vella e o deserto foi proxectada en Cinegalicia 2019 e no (S8). As horas cegas estreouse no Novos Cinemas e pasou polo Planeta GZ de Curtocircuíto.

“Penso que é necesario cambiar a idea que ten a xente das mulleres, neste caso de Palestina. Son mulleres fortes e que loitan por si mesmas polos seus dereitos e liberdades”

A verticalidade aparece tamén en Los que no sienten, de Marta Porto, mais por razóns diferentes á estética. As mulleres son, en grande medida, protagonistas desta curta, que contradí os estereotipos non só de xénero, senón coloniais. O filme ía ser outra cousa, mais a casualidade fixo que desen con Tamar, a moza palestina que conduce o relato. “Puxémonos en contacto con Tamar mediante a Universidade e Alejandro Alvarado, que nos propuxo crear un proxecto con ela. Mais Tamar ensinoume a reeducarme desde un punto non colonizador e dende o respecto”, conta a directora.

Tamar e outras mozas amósanse como mulleres que, no medio da guerra, son quen de loitar por levar os seus proxectos de vida adiante. “Non quería ensinar mortos porque é algo que xa todos coñecemos. Quería mostrar que alí hai xente que vive a seu día a día coa maior normalidade que poden, que son humanos. Os planos verticais” -de entrevistas feitas por internet- “son esas pequenas xanelas polas que nos deixan ver a súa intimidade no día a día. Penso que é necesario cambiar a idea que ten a xente das mulleres, neste caso de Palestina. Son mulleres fortes e que loitan por si mesmas polos seus dereitos e liberdades”, subliña. O filme gañou a Biznaga de Plata á mellor curtametraxe documental Premio do Público no Festival de Málaga e vén de pasar polo OUFF, entre outros festivais.

Alí sentíame eterna e Marcas

A programación de Curtocircuíto inclúe varias curtas que teñen que ver coa autorrepresentación. Aldara Pagán asina Alí sentíame eterna e Marcas. En Alí sentíame eterna unha muller núa dialoga que a natureza que a acolle. A cámara rexistra, máis que o seu movemento, a súa quietude, xunto con detalles do seu corpo, levando estes anacos de realidade cara a abstracción. Aldara Pagán viña de facer O que precede a caída é branco, vídeo do libro homónimo da poeta Oriana Méndez. Fixérao segundo a estrutura de traballo aprendida na Universidade.

Aldara Pagán viña de facer O que precede a caída é branco, vídeo do libro homónimo da poeta Oriana Méndez

Mais, desta volta, precisaba explorar con liberdade. As imaxes exploran a textura do corpo nun xeito de autorrepresentación. Marcas son, tamén, as pegadas que as experiencias vitais deixan na pel. A autora usou, aquí, o celuloide para compoñer unha peza en tres partes, cada unha delas coa súa propia voz lendo un poema escrito por ela mesma na súa adolescencia. O primeiro, a angustia. O segundo, o caos e quizais o desamor. A terceira, o rexurdir.

Con Alí sentíame eterna “pretendía liberarme, respirar, xogar... Levaba bastante tempo sen filmar e pasara ademais por unha época difícil, polo que apetecíame capturar algo que me permitise pasalo ben e buscar a plenitude con algo tan sinxelo con botarse ao monte espida. O movemento mestúrase coa pausa precisamente por esa necesidade de descargar o peito de ansiedade e enchela de inmensidade. Ás veces para conseguir isto temos que sentarnos a contemplar e outras movernos tanto que a pel se nos marque e os pés cansen”, explica. O filme foi, así, realizado sen guión. “Non recurro moito a esta ferramenta xa que fago un cine bastante sensorial, emocional e intuitivo. Si que parto dun par de ideas e referencias pero vou decindo o que quero unha vez estou no espazo filmando”, di.

No caso de Marcas, tiña os tres poemas gardados “e quería facer algo con eles pero non tiña moi claro como. Foi entón cando fai uns meses decidín recuperalos, recurrir ao Super 8 e crear esta especie de tríptico de volta á miña adolescencia. Con eles, coas imaxes, coa voz, quería dalgún xeito plasmar esta idea de caos, de angustia e de desesperación que temos cando sucede algo turbio que nos marca e aínda por enriba non temos a madurez emocional pra afrontalo. Pero como todo, o malo pasa, ao fin e ao cabo, e volvémonos máis fortes e sorrimos de novo”. Alí sentíame eterna estivo no Chanfaina Lab, no (S8) e en Curtocircuíto e Marcas no (S8) e agora tamén en Curtocircuíto. 

They ponder e Rubí

Máis para o lado do retrato abeiran They ponder e Rubí. Ariadna Cordal, a autora de Papá, por que non quitas a música?, gañara dous premios en Estados Unidos con They ponder, na que o retrato de dous actores intercálase con obxectos e paisaxes urbanas tratadas en detalle. “They Ponder é unha peza experimental que realizara hai 3 anos, no meu intercambio en Estados Unidos. Foi orixinalmente un traballo de clase para o que non tiña unha proposta concreta. Creo que da frustración, de saír a filmar de madrugada e percorrer espazos case liminais que polo día observaba habitados, pouco a pouco foi calando en min a cuestión de como representar emocións e pensamentos -así como a variedade deles polos que pasamos- dunha maneira visual”, explica. 

Ariadna Cordal gañara dous premios en Estados Unidos con They ponder, na que o retrato de dous actores intercálase con obxectos e paisaxes urbanas tratadas en detalle

Na curta, a expresión dos actores retratados vaise relaxando. “Á hora de dirixir ós actores da curta propúxenlles que rememorasen certos acontecementos da súa vida. As paisaxes emotivas detrás deses acontecementos ían variando: dende algo que lles lembrase á infancia a un momento recente que lles fose difícil de superar. Tendo esta galería de retratos audiovisuais, puiden elaborar unha montaxe que narrase esas situacións a través das súas miradas. Quixen rematar con expresións positivas un pouco en relación á apreciación da beleza do sentir humano e outro pouco en xesto dun optimismo, quizais inocente”, engade.

O retrato dunha amiga é o cerne de Rubí, de Raquel Álvarez (Vigo, 1998), unha curta nacida en Novos Cinemas. A peza é un retrato feito a través da contemplación e moi atento ao detalle. “Gústame traballar dende a perspectiva que teñen os meus ollos. É a forma na que máis cómoda me sinto comunicando. Decidín que a cámara recorrese o corpo da persoa que estaba vendo, as súas unllas, a súa boca, da mesma forma que o facía a miña mirada”, explica a autora. 

Rubí constrúe unha atmosfera onírica algo inquietante. Rexistra o silencio da protagonista, a súa voz ( en off) e os seus pequenos xestos... Todo ten un ton moi íntimo e parece que non hai guión. “Comecei a documentar a Rubí porque transmitíame unhas sensacións que quería compartir coas persoas que puidiesen ver a curta. É un luxo para as aficionadas sacar a cámara en calquera momento que as persoas que estean arredor se sintan cómodas e simplemente sexan elas mesmas. Neste caso aconteceu”, di. A curta foi gravada cunha cámara MiniDV, un formato “nostálxico. A intención é achegar ó espectador o cotiá, regalar un momento íntimo meu ós demáis, retratar a persoa que está diante da cámara e retratarme a min mesma”.

Blanco y Fucsia e Retrato de un hogar

Nunha atmosfera onírica móvese tamén Blanco y Fucsia, de Marta Valverde. A curta comeza con imaxes dun piso de estudantes para pasar a unha segunda parte máis onírica, situada nun teatro e relacionada co que parecen os soños dos estudantes. “Comecei a traballar dende o documental puro. Quería retratar o desencanto xeracional. Na metade do proceso decateime de que a miña visión era bastante pesimista e que as miñas compañeiras participantes tiñan unha especie de empurre marabilloso que as facía ir cara adiante a pesar da adversidade do contexto. Por iso quixen capturar ese soño, ese impulso a habitar un mundo que a veces parece inhóspito falando tamén dos soños e das inquedanzas das protagonistas e a forma máis coherente de facelo era dando un salto cara imaxes máis ficcionadas”, indica a directora. 

Como en El tiempo suspendido, aparecen nesta peza filtros de cor e certa abstracción, que é o que leva despois á parte máis onírica. “Na investigación de Blanco y fucsia foi moi importante dende o momento en que comecei a recrear espacios en plató o uso da cor. Dun xeito impulsivo, sen raciocinio previo, escollín unha cor para cada personaxe coma se da cor da súa aura se tratase. As imaxes máis abstractas foron unha implementación que xurdiu da propia investigación e que acabaron vertebrando esas dúas caras dunha mesma moeda”. Mais todo resulta fantasmagórico e suxire confusión, sensación que se relaciona coa idea da precariedade, o desarraigo, o non lugar ou a falta de expectativas que transmite a curta. 

Retrato de un hogar, de Yuri Salgado, explora tamén a casa, o lugar de convivencia, mais faino para reflexionar sobre o concepto de fogar como o as persoas que nos queren e coidan

Retrato de un hogar, de Yuri Salgado, explora tamén a casa, o lugar de convivencia, mais faino para reflexionar sobre o concepto de fogar como o as persoas que nos queren e coidan. “A idea realmente xorde dunha conversa cunha compañeira tras acabar a rodaxe dun documental sobre a identidade que nos fixo reflexionar sobre os diferentes lugares cos que nos sentiamos identificados. As circunstancias vitais de cada un fixera que durante ese último ano foramos vivir a diferentes lugares e o concepto de fogar difuminárase cada vez máis”, conta o director. 

A curta, en branco e negro, componse de imaxes da vida cotiá na casa. “A nivel cromático intenta xerar una atmósfera única cun ronsel de irrealidade nas partes nas que se describen os espazos e obxectos da casa confrontándoos coa noite”, indica. Unha voz en off explica que, na súa opinión, o fogar está nas persoas que nos apoian. “A curtametraxe formula esa reflexión e brinda a oportunidade ao espectador de redefinir libremente o seu fogar. Creo que pararnos de vez en cando a redefinir a nosa contorna pode axudarnos a poder redirixir o noso camiño vital e ver con máis claridade o que nos rodea para darlle a importancia e o valor que ten”, conclúe.

Onde dormen as gaivotas e Vestiges

Coa relación humana coa contorna, pero natural, teñen que ver Onde dormen as gaivotas e Vestiges. Onde dormen as gaivotas está protagonizada por Amelia, unha bióloga que chega a un arquipélago (as Cíes, en realidade) coa misión de realizar unhas medicións. “A historia xorde das conversas que Ari, a miña parella e colaboradora, e eu, temos a diario. Nós temos certo compromiso político e climático. Sabendo que tiñamos a posibilidade de ir a Cíes rodar algo, decidimos tratalo achegando un comentario crítico sutil. Algo que valoramos moito, tanto eu coma ela, á hora de ver cine, é que o guión dunha peza non cho dea todo dixerido e regurxitado”, conta o director, Dani Cornes (O Grove, 1997). 

Nunha curta de ciencia-ficción, Amelia entra nun mundo cunha atmosfera destruída, vestida cun traxe que a aílla da contorna. “Se ben é certo que somos unha xeración que xa naceu e creceu na época dos plásticos, da reciclaxe e do ecoloxismo, da peonización das rúas, etc., non percibo especial interese por parte dos poderes pertinentes en protexer e asegurar que a existencia humana sobrepase este século. Coa curta tentamos ter todo isto en conta, intentando ir adiante no tempo ata o punto en que unha illa virxe pode supor unha sensación como a que experimenta a protagonista, Amelia”, indica. A protagonista comeza a sentirse desconectada da voz que, desde a torre de control, lle dá ordes para que non entre en contacto con aquela illa. “O espectador prefire identificarse con Amelia que con Control. O feito de que desobedecese e non lle pasase nada foi necesario para nós á hora de transmitir a esperanza. Estabamos intentando evitar ser catastrofistas en exceso”, sinala. A curta pasou xa por Cans, Verín, Bueu e o OUFF. Tamén estará no Curtas Vilagarcía e no Galician Freaky Film Festival.

Enar de Dios dirixe Vestiges (an archipelago), un filme que forma parte dun proxecto máis amplo sobre a demanda de area e as súas consecuencias sociopolítocas e ambientais

Enar de Dios (Ourense, 1986) dirixe Vestiges (an archipelago), un filme que forma parte dun proxecto máis amplo sobre a demanda de area e as súas consecuencias sociopolítocas e ambientais. A autora presentou esta iniciativa nunha exposición individual en Melbourne o ano pasado. Xunto co filme como peza central, mostrou a serie de fotografías en forma de postal Greetings from ou o conxunto de 100 pósters I brought you the best. Vestiges parte da illa como idea “por unha coincidencia. Levaba un ano obsesionada coa area. Visualmente, tiña a intuición de usar imaxes de minas de area abandonadas gravadas con drons. Pero antes de visitar as minas empecei a velas a través de Google Maps e aí, despois de ver centos e centos de mina abandonadas coas imaxes de satélites, é onde nace a idea da "illa invertida". Foi "atopar" esa illa e darme conta de que podía estruturar o guión en catro illas diferentes que mostraban eses movementos masivos de area”, lembra.

O filme divídese, así, en catro partes. A illa invertida ou buraco causado pola minería, a illa temporal ou barco usado para transportar area, a illa artificial ou illas de area creadas artificialmente e a illa desaparecida pola acción humana. “Esas catro illas fan referencia aos movementos: o primeiro movemento (saída/baleirado), o segundo movemento (transporte/exportación), o terceiro movemento (chegada/importación) e o cuarto movemento (destrución/desaparición). Cando comecei a ver as paisaxes dende arriba tamén pensei que eran a mellor forma de mostrar a pegada humana no territorio, pero á vez quería falar dese punto de vista dunha maneira crítica. Se é verdade que a primeira fotografía da Terra tomada dende o espacio (a famosa Blue Marble de 1972) foi unha detonadora de movementos ecoloxistas e o concepto de Gaia -é dicir, o planeta Terra como un sistema que se auto-regula, intelixente- tamén penso na nosa situación contemporánea, como o noso saber (occidental) é a través da distancia, dende fóra, e penso que deberíamos voltar a saber dende dentro”, reflexiona. 

De fondo está non só unha mensaxe ecoloxista, senón tamén unha reflexión sobre o colonialismo (a terra ou o océano declarados baleiros para xustificar a súa explotación), a terra e o mar que pasan a ser propiedade privada tras ser de todos ou os refuxiados por causas ambientais. “Non creo que un problema ecolóxico poida separarse dun problema socio-político ou económico. Todos estes aspectos intra-actúan e é importante poder ver estas conexións. O quecemento global existe porque existimos nun sistema capitalista global, porque desenvolvemos relacións de propiedade con todo o que nos rodea e isto non é algo de agora, é algo que vén de moi lonxe, de cando os/as europeos/as colonizaron terras e estableceron relación de propiedade alí onde chegaron. De igual maneira é importante ver as relacións entre as globalidades e as localidades ou as consecuencias a nivel máis individual, de aí que tamén fale dun pulmón dun traballador que move area”, conclúe.

Cartografía do esquecemento e Notas sobre a habitabilidade de A Barca

Tamén Cartografía do esquecemento, de Ariadna Silva (A Estrada, 1996), forma parte dun proxecto artístico máis amplo orientado por unha vocación ecoloxista e consciente dos problemas sociopolíticos. A fraga é protagonista desta curta documental que, con imaxes de incendios, eólicos ou árbores cortadas e con textos de En las orillas del Sar de Rosalía de Castro como fío condutor, quere propoñer unha reflexión sobre a desaparición do bosque autóctono galego e o seu impacto na memoria e na identidade colectivas. O eucalipto substitúe os carballos ou os castiñeiros mentres os diálogos sobre o lume que todo o arrasa se impoñen na fraga que fora territorio sagrado e lugar de conexión co alén.

“A idea do proxecto nace a partir da vaga de lumes que houbo en outubro de 2017. Creo que foi un límite que se superou e a min afectoume moito particularmente. Estiven durante moitos meses documentándome sobre os incendios, sobre as características dos eucaliptos e piñeiros e a relación entre ambas partes. O certo é que o proxecto, tanto o fotográfico como o audiovisual, estaba encamiñado dun xeito máis divulgativo e expositivo, pero sentía que perdía o control porque había datos que me superaban. Así que decidín levalo a unha linguaxe máis poética e subxectiva, pero sen obviar a parte documental. Quixen outorgarlle protagonismo ao punto de vista particular para reinterpretar unha situación xeral, que é pensar nas consecuencias que terá o feito de que o bosque autóctono se perda e se esqueza”, salienta a directora. 

O eucalipto sustitúe as árbores autóctonas e coa desaparición da fraga desaparece o imaxinario do bosque na identidade colectiva. “A curta ten dúas partes. A primeira corresponde a un percorrido que se inicia nunha fraga indeterminada na que o eucalipto vai aparecendo progresivamente ata invadir todo o plano. Ao mesmo tempo, a locución que recita os versos vai advertindo sobre unha presenza estraña e colonizadora, é dicir, a explotación forestal. Pouco a pouco van aparecendo inserts de gravacións amateur para mostrar dúas realidades análogas sobre o mesmo feito. A música vai mudando a medida que a paisaxe se modifica ata quedar case en silencio. O traxecto remata coa cinza e coa tala de árbores queimadas para dar comezo á segunda parte da curta na que se explora o fenómeno do incendio desde múltiples puntos de vista a partir de arquivo cedido”, detalla. 

As gravacións amateur son imaxes cedidas de arquivo doméstico. A pantalla pártese en dous para mostralas desde distintas perspectivas. “Un día publiquei unha mensaxe nas redes sociais solicitando que a xente que tivese vídeos sobre os lumes mos enviase para facer un retrato colectivo do incendio, independentemente da súa data de filmación. Conseguín vídeos gravados por brigadistas, por veciños de casas colindantes co lume, vídeos filmados por un piloto de hidroavión da UME, pero o máis importante e quizáis é o que vertebre esta parte, é a videochamada que realicei con miña nai mentres me mostraba o incendio de Dodro-Rianxo dende a outra beira da ría. A pantalla partida é unha maneira de mostrar o multiperspectivismo sobre o suceso, é dicir, quixen incluír de maneira simultánea varias imaxes de incendios para amosar a veracidade dun feito colectivo dende diferentes experiencias en primeira persoa que, supostamente, están sucedendo ao mesmo tempo”, explica. A curta estivo no Festival de Cans, no FIC Vía XIV de Verín e proxectarase en Vilagarcía.

Unha casa a abandonada e as hipóteses sobre como sería habitada no pasado marcan o inicio de Notas sobre a habitabilidade de A Barca, de Cinema Semente

Unha casa a abandonada e as hipóteses sobre como sería habitada no pasado marcan o inicio de Notas sobre a habitabilidade de A Barca, de Cinema Semente, rodada nos arredores de A Barca, unha aldea abandonada. “Coñecémonos na Elías Querejeta Zine Eskola (Donosti) cursando o posgrao de creación e comisariado cinematográfico. Durante estes estudos comezamos a elaborar o proxecto que é hoxe Cinema Semente, o noso colectivo de creación e dinamización audiovisual centrado no rural en Galiza. Esta peza é producto dunha investigación ao redor deste mesmo rural único, dunha riqueza infinita. O proxecto xurdiu a partir dunha premisa utópica: podería existir un centro cinematográfico no rural en Galiza?. Detrás desta idea comezamos pola intuición e polo que entendiamos debía ser o comezo: coñecer mellor Galiza e atopar algún lugar no que puidese habitar esta idea, e con ela o cinema, unha comunidade en contacto con este e viceversa”, explican.

Hai unha estética, nesta curta, de vídeo doméstico, de imaxe de arquivo. “O guión estaba composto por listaxes de cousas que nos interesaban e fixemos un ano de investigación sobre temas variopintos. Entón, non había guión, pero había intencións. Será unha racionalización a posteriori, pero vemos que na peza mestúrase o "frescor" dun rexistro libre, de vídeo doméstico, cun pouso de pensamento sosegado. Isto claro, para nós, ogallá outrxs o sintan así. A estrutura do filme é case igual que os metariais en bruto do que gravamos, aínda que, naturalmente, houbo edición. O observador, o espazo e a cámara. O observador escolle, e a cámara e máis a montaxe dan ritmo. Cremos que na curta cóntase ben esta estancia, cos seus momentos que fan de escenas. A película era de 16mm”, apuntan.

A loba e Hai unha virxe alí arriba

A loba, de Iria Silvosa, conecta coa lenda de Pepa a Loba, ladra boa que roubaba aos ricos no Camiño Real de Mondoñedo a Ferrol. A curta “xorde por iniciativa da Invernada de Cine de Cabreiros (Concello de Xermade), na que me propuxeron con total liberdade crear un filme na contorna da vila. Púxenme a investigar e rapidamente xurdiu a figura de Pepa a Loba, a cal supostamente tivo un mesón nestas terras. Pero como o meu ámbito non é o documental nin a reportaxe, acabei levando esta historia inicial ao meu terreo, artellando este Camiño no que sigo as pegadas da bandoleira polos montes do concello, atravesados polo antigo Camiño Real. Seguindo a idea do que ela debeu sentir fuxindo a través das árbores, dos toxos, refuxiándose na escuridade xunto ao seu inseparable can”, explica a autora.

A loba, de Iria Silvosa, conecta coa lenda de Pepa a Loba, ladra boa que roubaba aos ricos no Camiño Real de Mondoñedo a Ferrol

O que vemos, así, é como un percorrido na noite. Unha música inquietante reforza a idea da busca das pegadas da loba. “O can é o can que acompañaba á bandoleira, un pastor alemán. Chámase Rex. Podería dicirse que o traballo dende cámara foi posto como dende un plano subxectivo do vivido por unha fuxida polo monte. O meu traballo arredor da imaxe xira arredor da idea de que a maioría do cine se produce de día, as historias suceden case sempre iluminadas, incluso a noite é iluminada. Entón eu quería traballar con este oposto, con que sucede se gravo realmente a noite? E de aí tamén a miña escolla do super 8. O analóxico permitíame poñer o foco nesta escuridade a través do grao e as texturas do propio celuloide. Ao inicio do filme igual non ves nada, pero de repente de xeito natural veste buscando un mínimo indicio de formas, imaxes, como cando ves formas na escuridade e non sabes se son reais ou non. E co sentido do oído tamén traballamos así. Xunto a Pantis artellamos esta banda sonora na que buscabamos levar ao plano sonoro a textura do filme”.

Hai una virxe alí arriba, de Brandán Cerviño, baséase tamén na lenda. Un mozo que vai coas vacas atópase coa que podería ser unha veciña ou unha amiga. Ela lévao a un lugar abandonado... Os personaxes “xorden de figuras literarias propias da tradición mitolóxica galega. Por unha banda, hai un personaxe que transita os camiños e pola outra, un personaxe que "vive" neles e que acaba cambiando o rumbo inicial do primeiro personaxe. A partir de aquí, interesábame traballar con xente moi nova para encarnar esas personaxes. Ocupar esa parte do rural con rostros que xa non o habitan (a xuventude) e confrontar certos códigos actuais coa ensamblaxe xeral da película, propio dun conto ou unha fábula”, explica o director.

A curta, de feitura moi diferente aos anteriores traballos do mesmo autor, contén, así, unha idea de reivindicación da memoria das figuras mitolóxicas, que desaparecen do imaxinario colectivo ao non estar xa no pensamento de ninguén. “Si que hai algo de reivindicación. Sobre todo en canto a que o xerme inicial da historia son os restos de tradición oral que quedaron nesa zona. Lugares onde os accidentes xeolóxicos ( s grandes penedos, o monte, o leito do río....) tiñan unha historia propia que foi quedando no esquecemento. A ambientación é distinta aos meus anteriores traballos partindo do simple feito que estaban gravados en Cuba e este último no rural lucense. Con todo, si creo que hai liñas temáticas en común como o sincretismo; sendo dous imaxinarios distintos (o católico e o pagán) os que se mesturaron e competiron por perdurar sen por iso deixar de retroalimentarse”.

Reality e FIN, unha curtametraxe de Ángel Filgueira anteriormente coñecida como “Sen título”

David Fidalgo (Lugo, 1989) vén de gañar a Biznaga de Plata Premio do Público da sección de curtas Animazine do Festival de Málaga con Homomaquia, un traballo co que percorreu numerosos festivais internacionais. Este ano leva a Cans a súa nova curta, Reality, unha crítica aos programas de “telerrealidade” na que o debuxo da animación se mestura co son deformado de conversas reais deste tipo de programas televisivos. A curta mostra o espazo de degradación humana no que a “telerrealidade” se converte na súa loita pola audiencia, fomentando o conflito e a agresividade con falsos discursos sobre os concursantes como exemplo social.

“Preocúpame que se denomine telerrealidade a este tipo de programas. Se esta é a realidade, estamos perdidos”

“Preocúpame que se denomine telerrealidade a este tipo de programas. Se esta é a realidade, estamos perdidos. Nestes programas utilízase a violencia como motor. Neles participan persoas que aceptan someterse a condutas e probas totalmente vergonzantes e que me guste ou non son apoiados pola audiencia, na súa maior parte xuvenil. Isto é perigoso porque a televisión tamén é educación e máis cando uns programas presumen de que iso é realidade, premiando condutas miserables, porque non o esquezamos: a xente que máis atura nestes programas e os gana son as persoas máis insanas”, subliña o director.

En Reality é recoñecible o estilo de debuxo do autor, xunto con diálogos que parecen reais, aínda que os escoitemos deformados. “Do mesmo xeito que Homomaquia é animación debuxo a debuxo. Neste caso con pintura acrílica onde tomo situacións reais de realitys e lévoas ao meu estilo absurdo e punk para reforzar a miña crítica. Iso mesmo fago co son, coas voces que son realizadas por min pero a partir de diálogos 100% reais. Creo que isto axuda ao espectador para reflexionar a través do estraño e gracioso, diría, que resulta velo así. Por iso defino a miña obra como meme”, engade. En Galicia puido verse xa a curta no Festival de Cans e ademais estará na Coruña no Festival Intersección. 

FIN, unha curtametraxe de Ángel Filgueira anteriormente coñecida como “Sen título” é a crónica dun "desastre manifesto". “A curta foi realmente un desastre por moitas razóns. E normalmente tendemos a ocultar e obviar os nosos desastres. Despois de ver que a curta linealmente non funcionaba nin falaba xa de min, atopei algunha claves interesantes e outras incluso ridículas que quixen utilizar. E revisualizando toda a viaxe que supuxo desenvolver a peza comecei a pensar nunha reescritura que conectase a idea inicial (sobre o propio proceso de creación e da identidade a través dun personaxe consciente de ser personaxe) coa ironía e a vulnerabilidade que supón unha obra fracasada escrita, dirixida e protagonizada por min mesmo”, explica o director, Ángel Filgueira (Redondela, 1992).

“Así que a través da remontaxe e da palabra escrita xerei un novo discurso no que comento as imaxes dende a visión presente e incluso cruzo outros sucesos persoais que en principio non terían que ver coa obra. Busco sobre todo ser honesto coas imaxes. "Só algo que contar" remite á sinxeleza de que quería contar algo coa peza, e conteino”, engade. A curta fala, así, “do proceso que foi levala a cabo. Propúxenme abrir e mostrar o proceso tan fragmentado e dilatado como é o da creación audiovisual, cruzado por multitude de variables e poñer a dialogar o guión, a produción, a rodaxe e a montaxe”.