A xuventude é unha das características que comparten boa parte dos directores e directoras cuxa obra está presente nas seccións Planeta GZ, Supernova e XX:novas_creadoras do festival Curtocircuito. Xunto con algunhas conexións temáticas, como a inquedanza pola perda, a degradación ambiental ou a desigualdade. Planeta GZ acolleu xa a proxección de Reality, de David Fidalgo, Todo el mundo se parece de lejos, de Rafa de los Arcos, Hai unha virxe alí arriba, de Brandán Cerviño, Onde dormen as gaivotas, de Dani Cornes, La Penumbra, de Dani Viqueira, Mare, de Guille Vázquez, Marcas, de Aldara Pagán, Blanco y fucsia, de Marta Valverde, Vestigios, de Enar de Dios, Notas sobre a habitabilidade de A Barca de Cinema Semente, As horas cegas de Lara a Noa Castro e A Loba de Iria Silvosa.
Analizamos, en dúas partes, todos estes filmes a partir das súas confluencias temáticas. Velaquí a primeira
A sección Supernova, concibida para dar a coñecer primeiros traballos que non teñen fácil difusión, convidará a ver o día 11 Los que no sienten, de Marta Porto, Mentres iso pasa, de Nacho Ozores, Vídeo-ensaio sobre a miña depresión, de Antía Carreira, Garza, de Daniel Pérez, Papá, por que quitas a música?, de Ariadna Cordal, Fin, unha curtametraxe de Ángel Filguera antes coñecida como Sen Título, Rubí, de Raquel Álvarez, Cartografía do esquecemento, de Ariadna Silva, Toda aspereza, de Pablo Aguilar, Naoko, de Aranxa Vicens e Retrato de un hogar de Yuri Salgado.
XX:novas_creadoras realizará o día 10 un repaso pola produción de mulleres realizadoras que foron pasando por Curtocircuíto desde o 2016. Así, proxectará Cando mamá pechou as caixas, de Arancha Brandón, Sendeiro, de Lucía Estévez, Area, de Anxos Fazáns, Alí sentíame eterna, de Aldara Pagán, El tiempo suspendido, de Marta Valverde, El espectrorium, de Judith Adataberna, Fulgor, de Iria Silvosa, A vella e o deserto, de Lara e Noa Castro, They Ponder, de Ariadna Cordal e Stockroom de Sol Mussa. Analizamos, en dúas partes, todos estes filmes a partir das súas confluencias temáticas. Velaquí a primeira.
La penumbra e Mare
Dani Viqueira (A Coruña, 1983) acadou 150 seleccións en festivais internacionais coa súa primeira curtametraxe, Limbo, metáfora do bucle de psicose no que cae un home tras asasinar a súa muller e filla. O terror e a paranoia constitúen o castigo autoinfrinxido sen querer do protagonista, que non consegue nin limpar o sangue das súas mans. E sangue a esgalla hai tamén na segunda curtametraxe deste mesmo director, La penumbra, outro filme de xénero, centrado desta volta no transtorno mental provocado pola perda e pola culpa. Unha muller pasa da súa vida familiar sen máis aparentes problemas que a conciliación e a falta de tempo a un pozo de dor e angustia no que realidade e soño confúndense. A música de suspense e as elipses, presentes tamén en Limbo, conducen por un relato con bastante de homenaxe ao thriller e o cinema de terror: presenzas fantasmagóricas, portas que se pechan misteriosamente, nenos que se transforman…
Mare, de Guille Vázquez (Lugo, 1992), adopta unha feitura semellante a La penumbra, de medo e suspense, para falar dos transtornos do soño e, en concreto, da narcolepsia, a enfermidade que padece a nai do director. A curta xa pasou polo Festival de Cans, por Primavera do Cine e polo OUFF, e que estará no Curtas Festival do Imaxinario de Vilagarcía e na Semana do Cine de Lugo. O Mare é un íncubo, un demo ao que a lenda medieval atribuía a parálise do sono. A curta, que toma como referencia o cadro de Heinrich Füssli The nigthmare, percorre un mundo onírico cheo de imaxes inquietantes de coidada estética que suxiren un corpo preso, atrapado.
O obxectivo de Mare relaciónase cunha “intención de sensibilización” sobre a narcolepsia
“Non son o maior seguidor do xénero fantástico”, explica o director, “pero creo que hai algo moi interesante na antropomorfización do medo e da parálise do soño”. As imaxes -admite- son “crípticas no seu conxunto final”, mais todas responden a “un proceso de creación baseado en historias e ideas moi concretas de experiencias propias, da miña nai ou do imaxinario do onírico. Entre todas elas está o peso do íncubo sobre a muller durmida, incapaz de escapar”, provocando unha moi eficaz “sensación de opresión, angustia e afogamento”.
O obxectivo da curta relaciónase cunha “intención de sensibilización sobre unha enfermidade rara que moi pouca xente chega a comprender”, mais, aclara, “tampouco quixen levar o proxecto cara ao documental. Para a miña nai supoño que foi interesante ver como dunha pequena reflexión sobre os mitos que rodean as parálises do soño terminei facendo Mare”.
Mentres iso pasa e Video-ensaio sobre a miña depresión
O transtorno psicolóxico é tamén o punto de partida de Mentres iso pasa, de Nacho Ozores (Lugo, 1995), curta estreada no Festival de Cans, onde gañou do premio ao mellor actor para Denís Gómez, igual que no OUFF en curto, en Ourense. Os mesmos premios que o ano pasado gañara Jaime Olías como protagonista da curta anterior deste mesmo director, O que medra por dentro. Mentres iso pasa foi tamén recoñecida co Silver Clip no REC Film Festival de Berlín. Esta curta mostra o efecto paralizante que a un mozo deportista lle produce un trastorno obsesivo-compulsivo. Nico (Denís Gómez) fai esperar unha vez máis aos seus compañeiros de equipo. Séntese mal por iso, mais non é quen de arrancar ata deter o caos da súa cabeza. Mais, por sorte, hai alguén do outro lado que pode axudarlle.
O punto de partida de Mentres iso pasa foi unha necesidade persoal de falar do Transtorno Obsesivo Compulsivo
O punto de partida foi, segundo explica o director, “a miña necesidade persoal de falar do Trastorno Obsesivo Compulsivo (TOC) e de tratar de transmitirlle ao espectador o que significa vivir con esta doenza. Levo moitos anos convivindo con esta enfermidade e sentíame preparado para poder falar dela sen medo”.
A curta está rodada “nun único plano secuencia para non cortar nunca a viaxe emocional que está a percorrer o protagonista”, e na que o rumbo comeza a mudar ao ser escoitado por outra persoa. Unha voz que representa, segundo o director, “a cara visible da rede de apoio, da importancia de ter alguén que sabe polo que estás pasando, sen xulgar. Non é sano que as persoas nos pechemos en nós mesmas cando estamos mal. Temos que saber pedir axuda. Está dentro do noso ADN atopar a nosa tribo, coidar dela e que coide de nós”.
A experiencia persoal -cun transtorno depresivo, neste caso- foi tamén o punto de partida de Vídeo-ensaio sobre a miña depresión, de Antía Carreira. Esta curta analiza desde a perspectiva da estabilidade mental, grazas á terapia e a medicación, o percorrido emocional da directora ata chegar á superación da enfermidade. E faino a través de animacións creadas por ela mesma e dos vídeos que o seu avó lle deixou.
Papá, por que non quitas a música? e Cando mamá pechou as caixas
A depresión dun home de mediana idade e pai de familia é tamén a cerna de Papá, por que non quitas a música?, de Ariadna Cordal (Cambados, 1997). Luis (Víctor Mosqueira) é un home cunha vida convencional que aconsella ao seu fillo estudar para non ter unha rutina coma a súa. O mozo parece encontrarse nun momento de dúbida sobre como encarreirar o seu futuro. E ao pai pásalle algo inesperado que instala tamén o seu futuro na incerteza e que complica a súa relación coa súa compañeira e co seu fillo. Luis acaba máis afectado do que pensaba mais, como en Mentres iso pasa, ten a sorte de ter persoas ao seu lado que farán o que poidan por apoialo. A curta estreouse no Festival de Cans e pasou xa polo OUFF.
“Quixemos sinalar a opresión emocional que sofren os pais de familia por mor de desempeñar un rol que debe mudar”, explica Ariadna Cordal
“Quixemos sinalar a opresión emocional que sofren os pais de familia por mor de desempeñar un rol que debe mudar: empezando dende poder falar abertamente das súas emocións”, explica Ariadna Cordal. A curta xurdiu como un traballo de fin de grao feito coa directora de fotografía, Andrea Alonso. “Este tipo de cine é o que me gustaría facer, pois considero de moita importancia visibilizar temas de índole social. A idea orixinouse de conversas con Andrea nas que estabamos de acordo en que ás veces nos custaba entendernos cos nosos pais, especialmente cando eles estaban a pasar por unha situación difícil e gardaban todo para eles”, indica a directora. O final -asegura- foi o máis difícil. “Non tiñamos claro como rematala pero queriamos deixar lugar para a esperanza, posiblemente porque é como nos estamos a sentir a maior parte de nós”, conclúe
Un fondo social e relacionado co tema de Papá, por que non quitas a música? -a incerteza ante o futuro laboral, a precariedade- amosa tamén Cando mamá pechou as caixas, de Arancha Brandón, cuxo enfoque é tamén familiar. A filla asiste asiste ao peche da tenda á que a súa nai dedicara a súa vida. No medio da desorde, agroma a incertidume sobre o futuro. E o saberse despoxadas.
“Eu filmei” -explicara Arancha Brandón a Praza con motivo do FICBueu- “o que estaba vivindo nese momento. No 2018 rematei a Universidade. Eu estaba buscando un futuro e a miña nai buscando o seu. Quería reflexionar sobre esa diferenza xeracional e esas frases coas que nos criamos sobre o futuro prometedor que nos espera. O obxectivo foi a necesidade de desafogarme pero tamén de concienciar. O decaemento do pequeno comercio local é unha realidade e a xente ten que darse conta de os seus cambios nos hábitos de consumo teñen consecuencias”. A curta fora xa proxectada tamén no OUFF, en Xociviga ou no Festival de Cans.
Un futuro incerto e o seu impacto no ámbito familiar é tamén un dos alicerces de Naoko, de Aranxa Vicens. Damián entra no seu trasteiro rebuscando entre os recordos almacenados, “enfrontándose con nostalxia a un pasado escondido na memoria”. Sachiko “amósanos as súas orixes e seu (des)arraigo, a través dunha mirada retrospectiva a súa infancia. Ambos poñen en común os seus presentes ao nacer Naoko, a súa filla, que supón un punto de reflexión e acción para o que significará ser unha familia de tres ante un futuro incerto”.
Stockroom e As horas cegas
A precariedade albíscase, sen ser o tema principal, en Stockroom, de Sol Mussa. Unha curta montada con imaxes de Londres e do espazo de traballo desta directora cando vivía nesta cidade. A curta “xorde da miña estadía en Londres como bolseira. Foron tres meses de traballo metida nunhas grandes intalacións oito horas diarias sen poder ver a luz natural. Sentíame motivada pola cidade. Dunha maneira intuitiva rematei gravando, ademais de exteriores cunha cámara en man, ás miñas compañeiras no seu descanso no almacén. A montaxe foi algo máis consciente. Tomeina como un exercicio para aplicar a miña técnica pictórica a nivel audiovisual”, explica.
A curta só respondía, no momento de ser concibida, á vontade de “mostrar parte da meu día a día no lugar onde traballaba. Todas as situacións que xorden no almacén son conflitos que pasan en Londres. Mais percibo todos aqueles detalles que contextualizan a peza unha vez rematada e exposta en diferentes festivais, como por exemplo a chegada do Brexit e como afecta nos máis pequenos aspectos da vida, sobre todo na do colectivo inmigrante”, indica.
O tratamento das imaxes (efectos, difuminados…) reforza o aspecto artesanal da curta. “Todas as imaxes son propias e están gravadas con dispositivos dixitais (cámara de man e móbil), que son os que considero máis oportunos para gravar de forma rápida e sen premeditación, dunha maneira espontánea. O tratamento a posteriori con resultado artesanal xurdiu dun erro do sistema, que non me permitía transferir os arquivos gravados ao ordenador onde tiña toda a montaxe. Polo que regravei as imaxes da pantalla da cámara e grazas a isto enfaticei nas características plásticas como as masas de cor, as sobreexposicións de luz, as texturas, o ruido, as cores saturadas... Todo isto vén da pintura, na que me especialicei nos últimos anos da carreira de Belas Artes. Lembro que só tiña iso na cabeza, pintar coa lente da cámara”, engade. A curta pasou por Novos Cinemas, pola MICE, polo (S8) e xa outra vez por Curtocircuíto.
As horas cegas, das xemelgas Lara e Noa Castro (A Coruña, 1998), retrata tamén, aínda que non sexa o seu obxectivo, o mundo do traballo
As horas cegas, das xemelgas Lara e Noa Castro (A Coruña, 1998), retrata tamén, aínda que non sexa o seu obxectivo, o mundo do traballo, a través dun repartidor de xornais que percorre estradas na noite. A curta xurdiu dun obradoiro organizado polo festival Novos Cinemas e impartido por Jaione Camborda no que estas dúas cineastas centraron a súa atención na noite e “no traballo do noso pai, que marcha todas as madrugadas a percorrer rúas baleiras e camiños afastados. En realidade a nosa retratada é a noite, e esa figura do repartidor sérvenos coma escusa para percorrela”, explican.
Como no caso das pezas que fixeran no Chanfaina Lab, O ollo cobizoso e Pezas imposibles, a curta é froito do “traballo de campo, de mirar e de intentar achegarse a un contexto moi específico e moi alleo. Mais desta volta estivemos traballando na idea durante semanas, tutorizadas por Jaione e debatindo cos nosos compañeiros. Nós non traballamos nunca con guión tradicional, pero si que tentamos estruturar por escrito e mesmo con debuxos unha serie de pautas ou ideas que acouten dalgún xeito como queremos reflectir as imaxes”.
A imaxe queda reducida en As horas cegas case a sombras. O son permite construír unha narrativa: a choiva, o abrir e pechar de portas… “O son é parte imprescindible do retrato: reconstrúe unha atmósfera complementaria a que apenas percibimos a escuras. Marca o ritmo, xera un transo. Permítenos falar do que está pero tamén do que non está na imaxe. Ademais permite trazar unha certa narratividade ou unha orde dos acontecementos que só aparecen parcialmente nas imaxes”, aclaran.
Todo el mundo se parece de lejos e Toda aspereza
Unha moza volve para a casa da nai, no barrio onde se criou, despois dunha perda que aínda non é quen de aceptar. Hai tristeza -parece sumida nun estado semidepresivo- e desacougo nos seus ollos, na súa expresión. O seu estado de ánimo leva, tamén, a algún desencontro coas persoas que quere. Unhas, por invasivas. Outras, por aparentemente terse desprendido, tan rápido, dun vínculo que ela aínda non é quen de romper. Malia todo, ela tira para adiante. Non disposta a quedar varada. Así é Todo el mundo se parece de lejos, de Rafael de los Arcos (Vigo, 1979), unha curta estreada na Seminci de Valladolid que pasou este ano xa polo Festival de Cans ou polo FiCBueu.
A curta responde á vontade de “facer unha película sobre un estado de ánimo. Sobre a sensación de perder a vontade, de quedar manexada por forzas externas, de non ser dono da vida dun mesmo. Todo centrado na faciana dunha rapaza, nunha pequena viaxe contada a partir dese recurso”, explica Rafa de los Arcos, amosando unha clara confluencia coa preocupación de Nacho Ozores pola perda “do control do que a un mesmo o rodea”, algo que “asusta moito” e que se atopa detrás tanto de Mentres iso pasa como de O que medra por dentro.
Todo el mundo se parece de lejos tentaba tamén “desprenderse de recursos neoclásicos do cinema” e acadar “unha forma de explicar moi austera, quitándolle moitas capas de adornos. Todo miúdo, sinxelo”. É por iso que a xestualidade de actriz -Bruna Cusí-, a súa expresión, a súa ollada, son “o recurso principal da narración. Todo o traballo cae sobre ela. Non podo apoiarme noutros recursos por esa vontade de buscar a naturalidade, tentar ser o máis honesto posible”.
Toda aspereza, de Pablo Aguilar (Vigo, 1997), é tamén a historia dunha crise persoal motivada pola perda
Toda aspereza, de Pablo Aguilar (Vigo, 1997), é tamén a historia dunha crise persoal motivada pola perda. Un mozo tracexa un roteiro circular polo interior dunha estación de tranvía abandonada, enfrontándose á perda e á súa propia memoria. O protagonista adéntrase nun ambiente desacougante, pesado, no que todo resulta asfixiante malia parecer unha festa. “A curta xorde dun interese polos espazos en ruínas”, conta o director.
A idea concreta “non apareceu ata visitar a antigua estación de Canido, en Vigo. Atraeume moito a súa estrutura circular, o seus teitos altos, o chan de tellas... Aí empecei a pensar na idea dun circuíto de memorias e no percorrido circular. O personaxe interpretado por David Carbó chegou nese punto: necesitabamos un guía que nos levase a través dese espazo. A festa pareceume un bo punto de partida, unha forma de desorientar o personaxe. Comecei ao regresar do meu Erasmus en Alemaña e estaba completamente fascinado co mundo da música electrónica e a escena noctura que hai alí. Era algo que me apeteceu referenciar”.
Nese percorrido, o mozo conecta coas súas emocións e recordos e vai pasando polas distintas fases da superación da perda: da ira ou a dor á aceptación. Nun momento, sae ao exterior e percorre outra serie de estancias nas que parece buscar a calma a través do achegamento a unhas proxeccións de vídeos marítimos. “Na parte da festa reflíctense as primeiras fases máis intensas e oscuras: o enfado, a negación. A negociación é o primeiro cara a cara coas paredes que antecede á caída. A medida que o transeúnte avanza polas imaxes, observando o mar, o ambiente faise máis lixeiro e tranquilo. Relacionei a auga coa sensación de limpeza, de liberación e despertar. Na última proxección, o mar cobra moita presencia e funciona un pouco como de empurrón cara a luz. A cámara queda dentro da ruína pero entendémolo como unha liberación, o final da viaxe”, detalla. As imaxes proxectadas son vídeos caseiros en VHS dunha viaxe familiar da infancia do director.
El tiempo suspendido, Fulgor e El espectrorium
As imaxes dun día de ocio familiar na auga -tomadas con super8 e con filtros de cor- serven tamén de base da curta El tiempo suspendido, de Marta Valverde (Nigrán, 1994). “O proxecto xorde dun obradoiro promovido por Novos Cinemas tutorizado por Oliver Laxe”, lembra Valverde. “A proposta era gravar no río. Aproveitei a oportunidade para experimentar co super8, que era algo que tiña moito interese en facer. Xa viña facendo fotografía analóxica dende había anos e as sensacións foron parecidas. O tema da cor veu un pouco por erro. Tiven moitos problemas para mandar a revelar o material e para recibilo de volta a tempo para a estrea e cando os brutos chegaron estaban en negativo e eran laranxas! Despois duns días de repouso do material decidín aproveitar esa cor”, engade.
Outra da novas creadoras galegas, Iria Silvosa, presentou este ano no Festival de Cans Usos e Costumes, unha curta que amosa conexións con El tiempo suspendido. Un filme feito cámara en man nun día calquera de praia. “Esta é unha obra que en inicio non xurdiu con ningunha intención. Tiña dende había pouco a cámara de MiniDv, quería probala e pareceume o mellor sitio a praia. Un lugar con xente, natureza, amplo…. Víao como un lugar cheo de microescenas extendidas ao longo da area como se esta fose un plano secuencia do que eu fun recortando ca miña cámara entretempos de acción. Logo, cando cheguei á casa e visionei o gravado, foi cando vin que a través de esta acción captara o meu xeito de observalos e tamén de observarme a min. Polo que este traballo sería unha peza de observación con varias capas: na que observo eu, na que me observan, o visionado do gravado e a propia proxección”, subliña ela mesma.
Mais Silvosa leva a Curtocurcuíto non esta obra, senón Fulgor, outra peza na que volven aparecer a auga e a terra, aínda que desde unha perspectiva diferente. Fulgor foi feita nun obradoiro con Lois Patiño e é como un estudo dos reflexos na auga do río, unha maneira de ollar a paisaxe (natural e humana) a través dos reflexos. A premisa daquel obradoiro era “mirar o río Lerez”, lembra a autora.
“No meu caso” -explica- “comecei a explorar a contorna do río, a auga, ata chegar a este traballo cos reflexos, coa idea de facer da auga unha pantalla na que se proxectase a contorna do propio río. Con esta peza comezou a miña incursión nos modos de ver, o interese polas alteracións da visión, xa que ata o momento fixera pezas máis observacionais pero, canto a imaxe, menos subxectivas. A idea era traballar coa capacidade de adaptación da visión á escuridade. Que en inicio pensemos “vale, isto é simplemente escuridade” e logo vaiamos vendo detalles. O noso cerebro precisa seguir patróns: unir, crear formas, así que xoguei con esa necesidade da nosa percepción de aferrarse a figuras recoñecibles ata chegar a unha parte na que a escuridade xa desaparece”.
Tamén na senda da curtametraxe experimental e en relación coa reflexión sobre os xeitos de ollar, Judith Adataberna (Pontevedra, 1992) presentou xa na edición de Curtocircuíto do 2018 El espectrorium, unha viaxe polo sentidos cuxa proposta é descompoñer a mirada, facer que a cámara olle doutro xeito. A autora contou neste festival que comezara indagando sobre a crenza no sobrenatural en Galicia. Para logo achegarse á reflexión sobre outras percepcións da realidade. A través de diferentes espectros visuais avanzamos a través dun sistema floral de cores vivas. No noite. Como imaxes en negativo coas cores pintadas. O xogo coa luz, e coas tebras, leva ao cuestionamento do que entendemos por real. Un espectro óllanos entre os ramallos. Comeza a saír o sol e, ao amencer, camiñan os espectros sobre o mar. Procuran a luz, desde a auga. Arde a terra. Rebulen os insectos, que acaban atrapados pola luz. Coma as humanas que se adiviñan tras as sombras..
Area e Sendeiro
Area, de Anxos Fazáns (Pontevedra, 1992), ten como un dos seus escenarios principais unha praia. Mais no se trata dun estudo observacional coma Fulgor, senón dunha curta de ficción que adianta moitas das características da que foi a posterior longametraxe da mesma autora A estación violenta. “Area é unha especie de ensaio para A Estación Violenta. A curta nace durante o proceso de escritura e preprodución da longa porque sentimos que era necesario poñernos a rodar. Serviume para probar a rodar por vez primeira en 16mm. Tamén parte do equipo e elenco da curta repiten logo na longa. E tamén busquei traballar as mesmas sensacións e a mesma atmosfera. Foi un experimento, en definitiva, ao que lle estou moi agradecida”, sostén Fazáns.
Area é a historia dunha despedida motivada pola emigración. A curta conecta, así, con A estación violenta, na que tamén hai unha despedida
Area é a historia dunha despedida motivada pola emigración. A curta conecta, así, con A estación violenta, na que tamén hai unha despedida, -por un motivo diferente-, e un desencontro, un desentedemento que se escenifica, en boa medida, no mar. “No momento de escribir Area xa empezaba a ser consciente da miña obsesión por falar das despedidas, da perda e das tomas de decisión previas que levan á perda. Xa nas miñas curtas de escola abordaba esta temática. E sen dúbida A Estación Violenta é unha película que fala dun encontro e unha despedida e tamén da aceptación da soidade, claro, a consecuencia desa perda. Agora mesmo todo isto segue aí incluso con máis forza. É que, a un nivel íntimo, sinto que non hai máis que iso, todo son encontros e despedidas, perda e aceptación. E amor, claro, en todas as súas formas”, reflexiona.
A atmosfera e as texturas de Area adiantan A estación violenta creando unha sensación cálida e á vez desacougante. “Xa pasaron catro anos dende que rodei Area e tres dende que rodei A Estación Violenta, e cando penso no como e no por que das cousas o primeiro que me vén á cabeza é a idea sobre o proceso, sobre a unión de forzas, sobre compartir e confiar nas persoas que tes diante”, di. Mais esta afmosfera é tamén parte de Analóxica, a curta erótica que Anxos Fazáns rodou despois de Area a A estación violenta.
“Analóxica volve ser unha investigación, unha experimentación. Sempre me interesa o corpo como ferramenta de expresión e isto é algo que xa se anticipa en Area e tamén n’A Estación Violenta. Analóxica céntrase exclusivamente nas preguntas sobre como como representar o corpo, o desexo ou a sexualidade. Tamén se repiten o mar e a praia nas tres pezas. Filmo na praia porque é un dos meus lugares favoritos para todo”, conta.
Como en Area, en Toda aspereza ou en Todo el mundo se parece de lejos, a perda parece ser o conflito que agochan as tensións mostradas en Sendeiro, de Lucía Estévez (Vigo, 1994). Dous irmáns conviven na casa familiar onde agora están sós, en ausencia dos pais. Entre eles media a distancia, o silencio. A inocencia del -o máis pequeno- axudaralle, a través do xogo, a tentar recuperar a súa irmá, que parece superada pola situación, para que poidan volver camiñar xuntos por un camiño paralelo. Ata poder volver mirarse aos ollos. Sendeiro foi presentada no seu día coma unha curta sobre o poder da infancia na etapa adulta e sobre a importancia de non perder o neno interior.
