Vítor Mosqueira é a metade de Mofa e Befa, pero ten tras de si unha ampla e diversa traxectoria como intérprete

Celidonio, o protagonista de O Porco de Pé, é o máis recente dos personaxes de Vítor Mosqueira que pasarán, sen dúbida, á historia do teatro galego das últimas décadas. Mosqueira, ben coñecido como actor cómico por ser a metade de Mofa e Befa, con Evaristo Calvo, ten unha ampla e diversa traxectoria como intérprete que debullamos nesta entrevista e pesar de que el sentía vergoña de falar tanto de si mesmo. Porque así se define e así é. Unha persoa tímida á que lle gusta transformarse noutras, ser outras. Preparando a conciencia todos os papeis. 

En que estás traballando agora? 

En Pirolíticos, un espectáculo sobre feminismos e novas masculinidades de Mofa e Befa, dirixido por Clara Gayo e con texto de Clara e de María Lado e Lucía Aldao. Evaristo e eu somos dous heavys con mallas de leopardo. Piti Sanz fixo a selección musical e os arranxos. Temos a Natasha Lelenco na parte gráfica, que é tamén a comisaria da exposición que imos facer en Carballo para celebrar os 30 anos de Mofa e Befa. Ana Triñanes fixo unha recompilación dos nosos textos: algúns estaban perdidos, só os tiñamos en vídeo… Que antes non había internet, claro. A miña irmá colaborou escaneando papeis, programas… A exposición reúne tamén curiosidades como unha foto asinada por Fraga, dúas merdas pinchadas nun pau, o tricornio-pandeireta, os nosos biombos… 

Como preparaches o personaxe de Celidonio de O Porco de Pé? É unha interpretación moi boa. 

Nun principio o porco ía levar un fuciño pero eu propúxenlle a Cadaval pintalo. Quería ter un aspecto moi de porco, moi animal, e conseguíase pintando o nariz por dentro de negro, que dá un aspecto terrorífico. O resto era a forma de moverse, os sons… Teño un catálogo de sons que uso sempre nos espectáculos e ademais son moi maniático para preparar os papeis. Gústame facer papeis moi diferentes. Igual ten que ver con atopar maneiras de esconderme porque en realidade son unha persoa tímida. Por iso me gusta moito o clown, as máscaras, a commedia dell’arte… En Mofa e Befa eu son máis físico e Evaristo é máis de falar. En Sempre ao lonxe, por exemplo, tiñamos un sketch que era unha explicación da tortura da policía. Eran dous polis, Evaristo o de intelixencia e eu o antidisturbios, que falaba coa boca pechada. 

Por que dis que es moi maniático cos papeis?

“Preparo moito os papeis. Doulles moitas voltas”

Doulles moitas voltas. Preparo moito os papeis. No caso do porco resultou ben, polo que di a xente. En Cangas marcharon dúas persoas porque tiñan fobia aos porcos… 

Non me estraña. Porque pareces un porco de verdade. Mofa e Befa fixo moi distintos tipos de textos, aínda que todos teñen en común a comicidade. 

Si, e para nós tamén é unha forma de dar caña. Fixemos cousas nos 90, por exemplo, que hoxe igual nos levaban ao cárcere, como o dos policías que contaba antes. Tivemos un programa de televisión, Apaga a luz, no ano 94, que o poñían en horario cultural: ás dúas da mañá. Xa sabes: o código era que a programación non se parecese á de Canal +, que non fose ser que a xente non o entendese. A min paréceme que se á xente lle botas merda, verá merda, pero se lles dás caviar, comerá caviar. Isto recórdame a un “cómico”, por chamarlle algo, que dixo que el non facía humor para Premios Nobel. Pois nós si: facemos humor para premios Nobel e para xente normal. 

Con Excéntricas tamén fixestes de todo. Shakespeare, Valle-Inclán, Martin McDonagh…

Si, fixemos por exemplo Oeste solitario e O cranio furado, que lle deron a Evaristo o premio María Casares a mellor actor. Foinos moi ben con McDonagh, que eu creo que pega mellor en galego que en castelán ou mesmo en inglés porque eles non teñen o catálogo de insultos que temos nós. 

Como foi o encontro con Evaristo Calvo para crear Mofa e Befa? Xa vos coñeciades de Ollomol…

“Naquel momento estaba moi vivo o movemento insubmiso e fixeramos varias funcións relacionadas con iso”

Eu viña de Italia, onde estivera con María Pujalte estudando na Scuola Internazionale dell’Attore Cómico. Era un curso de varios meses sobre comicidade, sobre distintos tipos de humor ao longo da historia. Ao volver necesitabamos facer algo con iso e a min ocorréuseme o nome Mofa e Befa, que eran dúas bicicletas que tiñamos un amigo e eu. Fixera con Pico (Xosé Manuel Olveira) unha especie de acto reivindicativo porque meteran no cárcere a Budiño: non o gaiteiro, senón o seu primo. 

Naquel momento estaba moi vivo o movemento insubmiso e fixeramos varias funcións relacionadas con iso. Tiñamos un número que se chamaba Mili KK. Pero podería dicir que, despois de Mili KK, nacemos, en realidade, un 28 de decembro na sala Nasa, indo de teloneiros da Compañía de María, que eran María Pujalte e María Bouzas. Na Nasa fixemos Primeiro Amor, unha historia de Mofa e Befa que explicaba como viñan do lumpen e vivían facendo espectáculos cunha rata amaestrada. Comezamos a colaborar nas Ultranoites da Nasa con Cociña Económica, Unha estrela de Galicia ou o Tío Reveriano. 

Acabamos xuntando en Para ser exactos varios espectáculos: Primeiro Amor, Unha estrela de Galicia -homenaxe e Fran Braña, que sempre morría o primeiro nas películas-, Cociña Económica, Mili KK e O Bico, sobre dous gángsters que esperan que os veñan matar porque un deles lle deu un bico no nariz á moza do xefe. O Tío Reveriano tivo moito éxito. Tiña eses momentos de negar a evidencia, como Lo dices tú!. Ese é un dos personaxes que adquiriron vida propia. Unha vez fíxeno na Casa Encantada. Evaristo foi un momento ao baño e ao volver en vez de volver comigo quedou no público mirando, de ben que o estaban pasando. 

Como era entón o ambiente na Nasa?

“Xan Cejudo foi o noso mestre: o de Quico, o de María, o meu… A min foi el quen me ensinou a falar en público”

Pois había un monte de xente cunhas ganas loucas de facer cousas: teatro, cabaré, música… Ademais, para a xente que estaba comezando a situación era difícil: non era nada doado que te contratasen por aí, polo que a Nasa foi moi importante. Eu xa estivera tamén co Moucho Clerc, que foi onde coñecín a Quico Cadaval. Xan Cejudo foi o noso mestre: o de Quico, o de María, o meu… A min foi el quen me ensinou a falar en público. 

Con Ollomol fixeras tamén varias obras.

“Commedia marcara un fito, levamos o bo nome do teatro galego por toda España e todo iso, pero despois nin nos apoiaron economicamente nin nos tiveron en conta”

En Ollomoltranvía estabamos Marcos Orsi, Cándido Pazó, Avelino González, Santi Prego, Evaristo Calvo, Nuria Sanz e eu. O gran éxito de Ollomol foi Commedia. Xiramos por toda España, fomos a París… E 25 anos despois volvemos facer esta mesma obra con Contraproducións -eu prepareime con Pistacatro para poder facela- e agardo que dentro doutros 25 anos volvamos facela. Marcara un fito, levamos o bo nome do teatro galego por toda España e todo iso, pero despois nin nos apoiaron economicamente nin nos tiveron en conta. Foi un pau. 

Traballaches tamén para o CDG en distintas épocas do mesmo. 

E durante un tempo con Roberto Cordovani, que foi por quen coñecín a Marcos Orsi. Manuel Lourenzo chamoume para traballar para o CDG, para facer Espectros, con textos de Otero Pedrayo. Mondariz daquela pagaba a publicidade…. Máis adiante fixen co CDG Noite de Reis -falabamos antes de Shakespeare- que foi un traballo marabilloso, dirixido por Quico Cadaval, no 2008. Nese espectáculo ampliárannos o contrato para facer máis funcións, traían xente en autobuses, estivemos no festival de Almagro… Despois cambiou o goberno e cortáronnos a billa…

Iso foi antes da crise financeira e dos grandes recortes que viñeron despois no orzamento do teatro. 

Si. No bipartito tamén traballaramos na TV. Preguntáronnos que queriamos facer e nós dixemos que un programa infantil. Antes xa fixeramos, como comentaba antes, Apaga a luz, que era un programa de narración oral no que nós introduciamos os narradores. Na última edición cortaron as nosas presentacións. Fixeron unha montaxe moi rara na que nos sacaron a nós… 

E como empezaras no teatro? Fixeches teatro afeccionado. 

“Cando me propuxeron entrar en Trasno pasei a noite sen durmir pero pensei que sería bo para combater a miña timidez”

Empecei con 16 anos no instituto. A ERGA, na que eu non estaba, tiña un proxecto para facer un grupo de teatro. Alí estaban Paco Jorquera, Santi Prego ou Francisco Peña, que era amigo meu e foi quen me dixo de entrar. O grupo chamábase Trasno e estaba dirixido por José Redondo, un grandísimo director e actor que era director tamén do grupo Tespis, no que despois entramos todos. Cando me propuxeron entrar en Trasno pasei a noite sen durmir pero pensei que sería bo para combater a miña timidez, que é algo que non dei arranxado de todo. No instituto, por certo, coincidín tamén con Antonio Esquivias, co que despois fixen dobraxe. El dobraba a Batman e eu a Robin. El foi quen dobrou a coco de Barrio Sésamo.

Ben, antes disto eu, nos veráns, en Corme, facía o pino na rúa, dáballes a volta ás pálpebras, etc, e despois pasabamos a gorra. O teatro é xogo, como se di en moitos idiomas: play… E aínda máis atrás, que o sei porque mo contaron pero eu non me acordo, cando ía no autobús finxía que sabía ler o xornal porque a miña irmá contárame antes o que poñía. E eu ía alí facéndome o interesante, con tres anos. Xa tiña unha inclinación para o teatro. 

O teatro é un xogo? 

“Impórtame moito a mensaxe, sobre todo que sexa de esquerdas, que falta fai nestes tempos”

O teatro é xogo e como xogo ten que divertir, instruír, deleitar… Sobre todo a comedia. Eu non sempre fago comedia pero é no que estou especializado. Mais impórtame moito a mensaxe, sobre todo que sexa de esquerdas, que falta fai nestes tempos. Mofa e Befa tamén nos permite iso. Falaba antes de cousas que hoxe seguramente non poderiamos facer, como cando Piti Sanz camiñaba con dúas botellas de auga para facer do fillo de Deus en A moralidade do cego e o tolleito de Darío Fo. Outra experiencia moi boa fora a dos flamencos abertzales. 

Na televisión traballaches en varias series. Por que tivo tanto éxito Mareas Vivas?

Porque era bastante auténtica: pola forma de falar, polos exteriores… Eu entrei para facer do contrincante do personaxe de Miguel de Lira, Currás. O meu era Taracido, un home terrible. Tivo moito éxito e foi, si, un tempo moi bonito. Ademais gravabamos en Laxe… Eu deille clase a Luís Tosar, que foi o xuíz de Mareas Vivas. Era un curso no que eu daba a parte de clown. Aí coñecín a Luis e a Jorge Coira, con quen despois fixemos dúas curtas, Mofa e Befa en Gran Liquidación e As xoias da señora Bianconero. 

Entre as series, dérache bastante proxección Un paso adelante, de Antena 3, co personaxe de Cristóbal Souto.

“Estiven dous anos e medio en Madrid e dábame moita vergoña que a xente me parase pola rúa”

Estiven dous anos e medio en Madrid e dábame moita vergoña que a xente me parase pola rúa. Ademais ás veces agarrábante do brazo… 

Pero iso tamén che pasará aquí… 

Si, pero aquí a xente é máis amable. Lévoo mellor, e ademais moitas veces confúndenme con Miguel de Lira… (Ri). En Madrid coñecín moita xente e fixen moitas cousas, pero eu quería volver para aquí, habendo traballo. Aínda que ao volver non me comín un rosco. Nunca se sabe. Outras series nas que estiven foron por exemplo A vida por diante, na que facía dun xornalista da Voz de Galicia. Outra serie que tivo moito éxito foi As leis de Celavella, na que fixen de fantasma. Estaba Manolo Cortés, que parecía Orson Welles. 

En cine colaboraches, por exemplo, en Hai que botalos, no contexto do Prestige. 

A min o Nunca Máis colleume en Madrid, onde fun a moitos actos. Pero chegou un momento no que estaba xa o Non á Guerra, o Nunca Máis ía perdendo forza… Eu ía as reunións e preguntábame quen lle deixara entrar alí a aquela xente do PP. Despois souben que eran do PSOE… Escollemos como data o 23F por aquilo da catarse e montamos unha grande manifestación. Iamos por Madrid nun autobús de dúas plantas e era emocionante como nos saudaban vellos republicanos con medallas… 

Iso lémbrame a meu avó, que morreu no ano 66 na Arxentina sen poder volver. Era patrón, e de UGT, cando a UGT era a UGT. O meu outro avó era da CNT… Ben, pois Hai que botalos foi unha serie de curtas que fixemos polo tema do Prestige. Carlos Santiago fixera un guión con preguntas que Miguel de Lira e eu respondiamos. Tamén dirixín un texto de Carlos Santiago, Lixo Verbal, que gravamos en Super 8 e en vídeo. É unha peza na que sae moita xente dicindo partes do texto. Nun dos lugares no que o proxectamos, A Pobra de Trives, armouse un follón: interrumpiron a proxección, ameazaron o proxeccionista, dixeron que se estaba insultando ao PP… A verdade é que Nunca Máis funcionou ben. Cambiou o goberno. Fraga mesmo dixera que Burla Negra lle fixera moito dano. 

Igual non houbo outra ocasión na que a cultura estivera tan implicada nun problema político dese calibre… 

É que a xente estaba moi cabreada. Vías as señoras da Coruña co abrigo de visón e coa pegatina de Nunca Máis. Tamén cando foron os incendios de 2007 despregamos unha pancarta desde os teitos da catedral de Santiago. Detívonos a policía, identificounos… 

En cine traballaches con máis xente: Juan Pinzás, Alber Ponte, Fernando Cortizo… 

“En cine gustaríame ter feito máis. Todo está moi preparado para que te sintas arroupado, podes preparar mellor os papeis”

Si, e Patricia Ferreira, Gustavo Ron, Héctor Carré… Con Fernando Fernán Gómez traballei dúas veces. En cine gustaríame ter feito máis. Todo está moi preparado para que te sintas arroupado, podes preparar mellor os papeis… Pero vou a castings e non me escollen. Para Los Lunes al Sol fixen doce probas e ao final non me colleron. Aínda que agora estou facendo unha serie de Clan TV, Argonautas, na que estou encantado porque fago o pallaso todo o que quero. E para iso si me chamaron eles. Tamén estiven por exemplo en Rapa, onde era o marido da protagonista e divorciáronme sen dar explicacións…

Agora na TVG case non hai series de produción propia.

Agora hai Netflix, HBO, Amazon, Movistar… E para ese tipo de plataformas si se fan cousas. Agora funciona doutra maneira. Pero da TVG en concreto prefiro non falar. Parece que é todo unha festa eterna. Non merecemos unha tele así. 

Falabamos antes de que o éxito nun proxecto non garante nada. Porque non hai estruturas que sosteñan nada. Pasa no teatro, na literatura, na música…

Pois mira, eu quería ser músico pero non teño vontade para aprender a tocar. Meu pai e meu avó paterno, Francisco Lorenzo Mariño, tocaban a harmónica. Unha vez estaba meu avó, sendo pequeno, cos seus amigos e baixou un señor inglés dunha goleta. Foi onda os rapaces e díxolles que lle daba unha harmónica a quen o levase ao cemiterio dos ingleses. Cando aínda non acabara de falar, o meu avó xa lle collera a harmónica da man. Levárono ao cemiterio, onde estivo chorando, e logo de volta á goleta. Eu na pandemia volvín tocar a harmónica. É un instrumento marabilloso e moi difícil. De pequeno a miña nai dicíame: vai tocar ao inferno! Porque eu podía estar tocando 28 horas ao día. Miña nai e meu pai son de Corme, os avós tamén da Costa da Morte… Por iso non collo catarros, nin covid, e xa non me acordo da última gripe que tiven. 

Diciamos que pode ser difícil atopar traballo despois de ter éxito nunha serie, cunha obra de teatro… 

“Eu entendo que tes que tentar ser o mellor no teu e que, se o es, debería ser suficiente para que te chamen”

Eu a verdade é que son vergonzoso para pedir traballo. Eu entendo que tes que tentar ser o mellor no teu e que, se o es, debería ser suficiente para que te chamen. Eu preparo moi ben os papeis -para os castings de cine e tv, digo- pero despois pode non funcionar polo que sexa. No teatro si que me teñen chamado, claro. Como cando fixen Casa O’Rei, con Ibuprofeno Teatro. Ese ano traballei en cinco proxectos e tampouco gañei tantos cartos. 

Como se deberían reestruturar as axudas ao teatro para que sexa todo máis estable? 

“A min o que me gustaría sería ser francés para que me tratasen coma aos actores franceses”

A min o que me gustaría sería ser francés para que me tratasen coma aos actores franceses. Un paso adelante tivo moito éxito en Francia. Mofa e Befa fomos actuar a Francia nunha época na que se estaban queimando coches. Atopeime cun tipo de dous metros que me dixo: “Cristopheeer!”. O mesmo me pasou en Cuba. Recoñecíanme pola rúa porque a serie tivera moito éxito. 

A cuestión en Francia é a consideración social que teñen os actores. Porque o teatro é importante para eles. Son moito máis cultos niso. Pasa o mesmo coa música. Aquí hai cantidade de músicos excepcionais. De jazz por exemplo. Pero non teñen esa consideración social. O mesmo cos actores: eu non lle teño medo ningún a ninguén de Madrid. Non temos menos nivel. Iso si, aos actores maiores téñolles moito respecto. A xente coma Lola Herrera ou Fernán Gómez, dos que podes aprender moito só falando con eles. Tamén son xente que tivo a sorte de estar en Madrid. Aquí seguramente non se comerían nada… 

E para resumir? 

Que me gusta facer papeis, ser outra persoa. Fixen por exemplo, con Raúl Veiga, un docudrama sobre o médico Fernando Diz-Lois. Unha eminencia. As mans que saían eran as súas…