A xornalista Sara Vila gañou o premio Illa Nova 2021 de narrativa da editorial Galaxia pola novela Oito días sen Eva Cortés, un thriller sobre a desaparición dunha muller e todo o que acontece despois: desde a reacción de solidariedade do seu barrio ata o afundimento da súa familia ou o espectáculo montado pola prensa e, no medio de todo isto, o achegamento progresivo á moza desaparecida dunha periodista cunha visión do mundo é diferente á dos seus xefes e á da empresa na que traballa. Falamos coa autora. 

Xa pasou un tempo desde que gañaches o premio. Estás a escribir outra cousa?

Teño ideas, o que pasa é que coa vida que nos impoñen e que nos impoñemos é difícil sacar tempo para escribir. Para escribir tes que ter tempo, o cal significa ter cartos para poder traballar menos. Por iso que unha persoa escriba ou non non depende só do talento, senón de ter tempo e recursos para facelo.

“Que unha persoa escriba ou non non depende só do talento, senón de ter tempo e recursos para facelo”

É unha historia que ten de fondo o machismo. Algún motivo especial para optar polo thriller? Está a haber bastante na literatura galega. 

Cando empecei si sabía que ía ser un thriller, pero o meu obxectivo era contar a historia da desaparición dunha muller e o que acontece despois. O thriller servíame para contar esta historia e para enganchar o lector. Pero tampouco quería poñer o foco niso. 

A protagonista é Antía, unha xornalista limitada no seu traballo por un xefe sensacionalista, pola competitividade do clickbait, pola falta de perspectiva de xénero do xornal… Quixeches criticar a prensa ou máis ben mostrar as condicións reais de traballo dun xornalista? 

Máis ben o segundo. Porque moitas veces culpamos moito aos xornalistas pero non sabemos o que hai detrás. A xente le un titular morboso, algunha non se decata e outra critícao, pero non se ve o que hai detrás. Moita xente da prensa quere facer ben o seu traballo pero atópase con moitos atrancos. Por iso creo que hai que culpar máis as empresas, a maneira en que está establecido como se teñen que facer as cousas. 

O resultado é que non se respecta unha mínima perspectiva de xénero e que se mostra unha grande miopía social ao escribir sobre este tipo de sucesos. Eu quixen salientar a precariedade do traballo dos xornalistas. Porque este tipo de novelas normalmente mostran un xornalista heroico que ten varias xornadas completas de traballo para investigar sen ter que escribir outra cousa. E iso afástase bastante da realidade. Quixen falar da realidade do traballo do xornalista ou polo menos da do xornalista local de Galicia. 

“Este tipo de novelas normalmente mostran un xornalista heroico que ten varias xornadas completas de traballo para investigar sen ter que escribir outra cousa. E iso afástase bastante da realidade”

Hai un diálogo interesante no que alguén lle di á xornalista que ten outras opcións de traballo, pero máis incómodas. Dígoo porque penso que os xornalistas somos un colectivo bastante vencido ao que lle contan e se conta que non vale para facer outra cousa. E iso favorece que, como di a túa protagonista, se aguante demais. 

Si, existe esa reflexión por parte de Antía sobre ata que punto estás disposta a aguantar. É o que estudaches e parece que non tes outra opción. Acontece que hai unhas expectativas postas en ti, que se supón que vas ter certo status, pero o que pasa é que do status non se come, aínda que sexa difícil renunciar a el. Podes ter outras opcións como fregar escaleiras ou coidar xente maior pero, ata que punto estás disposta a dar ese cambio? Ao final é mellor traballar de xornalista que traballar na hostalería. E todos temos as nosas incoherencias. 

A xornalista, Antía, e a moza desaparecida, Eva, teñen cousas en común. Antía sente auténtica empatía por Eva, sen coñecela de nada.

Nunha parte da novela fálase de se a proximidade é un valor criticable como criterio de noticiabilidade. Eu vivo en Pontevedra e casos como os de Sonia Iglesias ou o de Diana Quer, que foi aquí perto, aféctanme máis que os que están menos perto de min, e penso que é normal que nos pase isto. 

“Ao final é mellor traballar de xornalista que traballar na hostalería. E todos temos as nosas incoherencias” 

O paralelismo entre as dúas personaxes está presente, si. O que acontece crea un vínculo entre as dúas que pode estenderse a todas as mulleres da cidade ou a todas as mulleres en xeral, porque hai algo que nos une que é que a rúa pode ser perigosa para nós porque podemos ser atacadas, violadas, asasinadas ou todo xunto. Outro dos temas que nos unen é a maternidade. Unhas mulleres queren ter fillos e outras non, pero é un tema que dun xeito ou outro nos afecta a todas. Hai mulleres que non queren nais pero teñen a presión dunha sociedade que lles di que teñen que selo. E mulleres que queren ser nais e non poden… 

A historia está contada a través dunha voz narradora, dos artigos de prensa sobre o caso e do diario da moza desaparecida, que son quizais os mellores textos do libro. Como pensaches esa estrutura? (Podía haber máis diálogo, por exemplo). 

Nun principio pensei en estruturar a historia a partir das novas do xornal, porque ao saír todos os días podía ser unha maneira fácil de organizar a trama. Pero despois quixen reflectir a rutina diaria da prensa, a vida dunha xornalista que pasa traballando da mañá á noite. O diario da moza desaparecida engadino despois porque quería darlle máis protagonismo. Tiven dúbidas de se fixera ben, por iso me alegra o que me dis. Con todos estes elementos, a maneira en que a novela está estruturada facilitoume o desenvolvemento da trama. 

Citabas antes o tema da maternidade, que está presente no libro por exemplo a través de Antía, que está tentando ter un bebé cun home ao que xa non quere. Unha realidade bastante común… 

Iso ten que ver con algo do que falei antes que son as expectativas que a sociedade deposita en ti. Es nova, estudas unha carreira e imaxinas un futuro que pode que despois non aconteza como esperabas. Antía imaxinara unha vida en parella e cun fillo pero está cunha persoa que xa non achega moito, non porque non sexa bo con ela, senón porque xa non cadran ou co outro, xa non encaixan. 

E se cadra, aínda que iso non está desenvolvido na novela, o que ela quere realmente non é ter un fillo, pois quizais son unhas expectativas que depositaron nela hai moito tempo. Cantas mulleres haberá que queren ter fillos porque se supón que teñen que querer? Outras terano claro mais, en calquera caso, é algo se sobre todo a certa idade se instaura socialmente. Porque se produce unha idealización da maternidade. 

Antía é máis intelixente que o seu compañeiro acomplexado e pretencioso, que o seu xefe sensacionalista pero ben relacionado e ben aupado; a nai da moza desaparecida ou a moza son máis interesantes que o seu irmán… Os homes non saen ben parados ou son personaxes secundarios na novela. Antes nos thrillers non adoitaba ser así. Hai un cambio niso. 

“As mulleres non somos un colectivo homoxéneo, pero si se pode contar unha historia desde a perspectiva das mulleres”

Non sei se as mulleres son máis intelixentes, pero eu si quixen contar a historia desde a perspectiva das mulleres. As mulleres non somos un colectivo homoxéneo, pero si se pode contar unha historia desde a perspectiva das mulleres e mesmo desde un punto de vista atreveríame a dicir que feminista, como nesta novela. Quizais o xefe de Antía non sexa mellor xornalista ca ela, pero ten mellores contactos que lle contan as cousas. E penso que iso pasa moito. Os homes teñen a fratría, uns vínculos que nós chamamos sororidade pero que penso que funcionan con códigos distintos. 

As mulleres temos menos amigas con poder que nos poidan aupar. Os homes teñen os seus espazos de creación de relacións de amizade e de colegueo masculino. O xefe de Antía xoga ao pádel cos seus colegas. E probablemente cando os homes realizan estas actividades, as súas mulleres están na casa bañando os fillos. Por iso eles teñen máis fácil ter contactos que lles permiten acceder a certos postos de traballo, ascender… E igual non é que as xornalistas teñamos menos talento, pero probablemente pasamos máis tempo na casa facendo a cea, por exemplo. 

Xa, corresponsabilidade no fogar, equilibrio na renuncia a espazos de ocio tras ser pais… Hai outro tema na novela que é o medo das mulleres provocado polo patriarcado, pola concepción patriarcal de que a rúa pertence aos homes. É delicado, porque o enfoque que se lle dea pode dar máis medo e o medo tamén é un xeito de control das mulleres. 

A miña pretensión non é liberar a xente do medo nin meterlle máis medo. Pero son sensacións que eu teño e penso que son lexítimas. Teño amigas que din que non teñen medo, pero a min non me pasa. E penso que dicirnos que temos que ser valentes, cargarnos coa responsabilidade de ser valentes e aprender defensa persoal tampouco é o mellor camiño. Temos medo porque abrimos calquera xornal todos os días e vemos noticias de distintas formas de violencia contra as mulleres. Porque o perigo existe. 

“Non é responsabilidade nosa quitarnos o medo, é dos homes”

Non é responsabilidade nosa quitarnos o medo, é dos homes. E non me refiro só, obviamente, a que non nos violen ou non nos ataquen. Refírome a que entendan que ese medo exista, que se decaten de que hai razóns para que te mostres incómoda se te cruzas cun home nunha rúa solitaria. Penso que serían eles os que terían que facerche ver que non van facerche dano. Creo que o máis importante aí é o cambio de actitude dos homes. Porque o que algúns poden considerar un piropo a ti pode facerche marchar asustadísima para a casa. Se non hai acoso haberá menos medo. E facerche que te sintas culpable por ter medo, pois non, comigo non vai.

En relación con iso, a moza desaparecida estaba en Tinder e o xefe da xornalista comeza a especular sobre a súa vida sexual e sobre os perigos das redes sociais, que é outro xeito de non apuntar o problema, que é o patriarcado. 

Eu creo que aí hai unha fenda xeracional. A xente nova entende iso moito mellor e máis nos tempos que corren, tras dous anos de peche. O que a ollos dun xornalista de 50 anos é un perigo a ollos dunha moza de 20 é unha maneira de relacionarse. E se cadra a discoteca á que ía ligar o xornalista non é máis segura. 

O problema non creo que sexa Tinder ou a rede social que sexa, senón que se a sociedade é patriarcal, o lóxico é que Tinder tamén o sexa. Despois hai outros debates como a parte mercantil, tratar os demais como obxectos de usar e tirar… Pódese debater diso, pero nin ten por que ser así necesariamente nin hai que dalo por suposto, pois haberá que preguntarlle á xente que usa este tipo de redes e sobre todo á xente nova. Pero o que desde logo non é aceptable é culpar unha moza da súa desaparición ou da súa violación por estar en Tinder. 

En relación con iso, Eva, a moza desaparecida, é unha muller que toma as súas propias decisións e non permite que ninguén se interpoña no seu camiño. 

“Quixen que fose unha muller con fortaleza e personalidade e non só unha vítima”

Eva é unha muller que ten as cousas moi claras, en contraposición con Antía, que está un pouco perdida. Ela ten moi claro o que quere facer e busca a maneira de que non llo impidan os demais. Quixen que fose unha muller con fortaleza e personalidade e non só unha vítima. Non quixen que fose unha coitadiña. Ademais a prensa fai sensacionalismo coa súa historia familiar, di que vén dunha familia desestruturada… Ela é unha rapaza que loita polos seus soños, que tampouco son unhas elevadísimas expectativas, pois quere estudar un ciclo para ter unha vida algo mellor. Pero iso é algo que para unha muller da súa clase social non é tan fácil de conseguir. 

A prensa criminaliza un barrio obreiro, a inmigración… 

Escollín a propósito un barrio de traballadores, con vivendas de protección oficial… Porque non se trata igual a desaparición dunha muller dun barrio de clase, non sei como dicir… 

Obreira. 

Obreiras somos todas, pero non se trata igual que a desaparición dunha moza dunha familia rica. Porque hai moitos prexuízos: o clasismo mestúrase co racismo e hai moitas opresións solapadas. A vida depende das escollas que fas pero non é o mesmo nacer nun barrio que noutro. Porque determina o teu futuro. 

“Obreiras somos todas, pero non se trata igual que a desaparición dunha moza dunha familia rica”

A cidade é Pontevedra?

Si, pero non puxen o nome porque podía cometer algún erro, algunha falta de rigor. Non quería poñerme a documentarme sobre a cidade porque non era o obxectivo. De feito o barrio do que falo tamén existe, é Monteporreiro, pero o que fixen foi unha ficción e non un retrato. Inventar unha cidade nova non quería tampouco.

Non vamos desvelar demais, pero o responsable dos feitos ao final era dos que sempre saudaban.

Si, e moitas veces é así. Xente que ten unha vida de cara á galería pero que na casa é outra persoa. Por iso que igual o perigo non está no barrio ou no inmigrante pobre, senón moito máis cerca. 

Outro home é vítima da prensa. Pero tampouco é inmaculado. Porque ten abondas ideas machistas na cabeza para facer algo semellante.

Si. Sábese por certos detalles que non é un home exemplar, que vai cunhas expectativas e co desexo de ter un encontro sexual coa rapaza, que é lícito, pero “convencéndoa” coas súas estratexias de que vaia con el para a cama. Parece que non ten moi claro que só o si é si. 

A intriga está ben dosificada, o estilo é áxil e a novela entretida. Era parte do obxectivo?

Eu creo que non hai moita sorpresa porque chega un momento en que se pode intuír quen foi, pois tampouco hai tantos personaxes. Pero para min o importante era todo o demais, todo o que falamos. A reacción da prensa ante o suceso, a maneira en que a xornalista se vai achegando á moza desaparecida… A intriga é só un elemento máis que axuda a ter o lector pendente.