O pseudointelectual como vampiro enerxético: historia dunha alegoría

Unha escena de 'Un home con lentes de pasta' © Redrum

Guillerme é un intelectual. Un creador ben colocado. Un mal poeta que vive da aparencia, de embaucar persoas que proxectan nel os seus propios desexos de ser máis. Mais é, sobre todo, un auténtico vampiro emocional. Un ser narcisista disposto a chuchar a enerxía dos demais a cambio de nada. Todo fume. Guillerme podería ser moitas persoas, sobre todo homes, que establecen perversas relacións de poder en campos como a cultura ou a política. Xente á que que poucas outras persoas, coma Sheyla, están dispostas a desenmascarar. Guillerme -Guillermo Carbajo- e Sheyla -Sheyla Fariña- comparten con Laura Míguez e Fernando González o reparto de Un home con lentes de pasta, a nova montaxe de Redrum Teatro, dirixida por Álex Sampayo, con texto de Jordi Casanovas. Falamos con Sampayo co gallo da estrea desta obra en Ourense tras os seus últimos ensaios en residencia no auditorio de Rianxo.

“Moitas veces non sabes moi ben por que escolles un texto, pero queriamos facer unha comedia de máximo catro actores e gustounos este texto”

Acabamos de ver en Rianxo o primeiro ensaio con público. Como estades para a estrea? 

Estreamos hoxe venres 7 e mañá 8 no Teatro Principal de Ourense. Tivemos que afinar un pouco o terceiro acto porque saíu, en Rianxo, algo atropelado. Os actores estaban algo nerviosos. Pero polo demais eu véxoo ben: penso que chegamos con folgura á estrea. Confío moito neles.

Alex Sampayo © Moncho Fuentes

Tivestes problemas con esta obra a causa da covid?

Con O mozo da última fila si que tiveramos que parar e despois volver pero con esta non. Con esta non tivemos que adiar os ensaios, aínda que estreamos o máis tarde posible dentro do prazo para xustificar a subvención de AGADIC para non xuntar dúas obras. A complicación foi ensaiar coa máscara porque, claro, a anterior era un drama pero esta é unha comedia, polo que a expresión da cara é moi importante, cambia moito. Xa nos pasou: a primeira vez que os actores se viron sen a máscara, dáballes a risa.

Volvestes escoller un texto de Jordi Casanovas, o autor de Jauría. Xa montarades del Idoita. Por que escollestes Un home con lentes de pasta?

Moitas veces non sabes moi ben por que escolles un texto, pero queriamos facer unha comedia de máximo catro actores e gustounos este texto. A min o que me máis me gusta é a mudanza de rexistro que ten: de comedia de relacións persoais a comedia negra e despois mellor non o dicimos por non spoilear. A primeira vez que lin o texto quedei coa boca aberta. E tiven a mesma sensación nas relecturas.

Eu fago así: leo, releo e pregúntome, apetéceme ver este texto representado 30 ou 40 veces? Porque non todos os textos pasan ese filtro. Gustoume polos personaxes, polo humor negro, e ademais parecíame ideal para traballar con Guillermo Carbajo, Sheyla Fariña, Laura Míguez e Fernando González. Leo moito teatro e moitas veces é moi difícil atopar xusto o que queres, agás que o escribas ti.

De feito combinas textos galegos, coma Invisibles, con textos de autores de éxito en Madrid, para os que tiraches máis ultimamente. Ben, o próximo, que estrearedes en xullo, será de Fernando Epelde.

“A Juan Mayorga convidámolo a vir aquí, gustoulle a nosa montaxe de O mozo da última fila e animounos a seguir, así que tentaremos movela fóra co paraugas do seu apoio”

Son lector compulsivo de teatro, vou moito ao teatro, viaxo para ver teatro… Escollo o que máis me gusta pero, claro, nunca sabes como vai reaccionar o teu público. Idiota é un texto marabilloso que tiña moitos elementos para escollelo. Puidemos facelo sen subvención, sen ter que andar pendentes dos prazos, e foi moi ben. Tamén foi moi ben O mozo da última fila e de feito gustaríame repetir con Juan Mayorga. Pero para iso ten que mellorar a situación, porque agora mesmo coa pandemia montar textos de seis ou oito ou dez actores é moi difícil. Idiota non chegara a vela montada pero encantárame o texto.

Un home con lentes de pasta representárase hai tempo, no 2011. Estivera en Barcelona e en Madrid pero en espazos independentes como La Casa de la Portera. De feito fora Fefa Noia, cando estaba en La Casa de la Portera, quen lle encargara o texto a Jordi. Gústame a comedia negra de Jordi. Tamén os seus textos máis sociais e apegados á actualidade, coma Juaría, pero tampouco é o tipo de texto que queremos traer agora, algo tan de actualidade que aconteceu fóra…

Como director e como produtor escollo textos que, primeiro, me gusten a min, que lle vexa sentido a montalos e xiralos. Non penso no que me vai dar cartos, que para iso faría outra cousa, e ademais penso no público galego, sen que iso impida que despois poidamos levalos fóra. Con Invisibles si conseguimos ter representacións fóra. A Juan Mayorga convidámolo a vir aquí, gustoulle a nosa montaxe de O mozo da última fila e animounos a seguir, así que tentaremos movela fóra co paraugas do seu apoio.

Guillermo Carbajo é parte da compañía, coma ti, e está case sempre como actor nas montaxes. Por que escolllestes o resto dos actores?

Os textos escollémolos, en realidade, Guillermo e eu. Temos que estar de acordo, claro, porque somos socios na compañía. Cando leo un texto é habitual que empece a pensar en actores e que xa o teña claro. Buscas actores cos que tes afinidade, que xa coñeces, que estean dispoñibles nese momento… Sheyla parecíame perfecta para o papel e Laura e Fernando son, ademais, parella de verdade, polo que por que non aproveitalo. Fernando é moi bo ademais a nivel de comedia. E todos son grandes actores.

Unha escena de 'Un home con lentes de pasta' © Redrum

Por que se chaman na obra igual ou case igual que na vida real? Como foi o traballo de tradución do texto?

“Máis que unha adaptación foi un achegamento ao contexto, a Galicia”

Os nomes orixinais eran cataláns e iso parecíame un elemento que pode facerlle ao público saír da obra. Quedaba raro. Tiña que cambialos e o máis natural e sinxelo era deixar os nomes reais dos actores. Ademais a min interesábame a naturalidade que ía iso darlle á montaxe: chámanse polo nome, usan o diminutivo… O autor aceptou o cambio dos nomes e outros cambios pequenos que fixen, como citar a Jacobo Sutil ou o CGAC. Pero máis que unha adaptación foi un achegamento ao contexto, a Galicia. Nada máis.

Falabas antes das mudanzas de rexistro. Se cadra é o principal risco que ten a obra. Que os actores non dean feito ben a transición e perdan credibilidade no paso da comedia ao que vén despois. 

En realidade o terceiro acto segue xogando ao ton de comedia. Non hai un cambio tan brusco aí. Ao cabo, o que estamos a facer á unha metáfora sobre ese tipo de persoa que che chucha a enerxía… Tamén é a proposta que fai o propio texto. Quero dicir, tiñamos claro que certas escenas do terceiro acto non podían deixar o ton de comedia porque, do contrario, ninguén podería tomalas en serio.

O personaxe de Guillermo é un intelectual narcisista, manipulador, falso, egoísta… Un auténtico vampiro emocional que existe no mundo real. Xusto cando desde o feminismo se advirte do machismo de esquerdas -sendo o cultureta un dos seus tipos- parece unha obra pertinente… 

“O personaxe de Guillermo é o típico que acapara as conversas, que acapara a atención sen dicir nada, pero que consegue que os demais dean creto ao que está contando”

O personaxe de Guillermo é o típico que acapara as conversas, que acapara a atención sen dicir nada, pero que consegue que os demais dean creto ao que está contando. Persoas manipuladoras que, si, chúchanche a enerxía. E claro que existen persoas así. Nós pensabamos máis ben na política. Xente que te olla por enriba do ombreiro, que di tres frases en francés e cita catro autores e tenta que pareza que está dicindo algo, facendo que ti te preguntes se es o único que se decata de que non están dicindo nada. Pero tamén tiñamos referentes da cultura, claro, mais pensabamos máis ben no audiovisual. Cineastas que recobren cun grande discurso unha escena consistente nunha vaca baixando por un prado, por exemplo. Ese tipo existe e a maioría son homes, pero tamén hai mulleres: ese gafapastismo baleiro que se pode ver por exemplo na política.

Do outro lado está Sheyla, que é a única un pouco lúcida, e Laura e Fernando, unha parella con aspiracións intelectuais que parece tragar con todo. Talmente nós, como axentes do “sistema cultural” galego, endeusando a quen non o merece. Era parte da intención?

“Claro que coñecemos xente coma Guillerme á que todo o mundo fai a pelota”

Non era a intención, nós facemos o que está no texto, pero pode extrapolarse ao noso clan, á cultura galega, claro. Poderían ser os periodistas que calan e asumen todo como se fose fascinante, ou nós como público, que tamén calamos aínda sabendo que hai moito estafador. Mais cando preparabamos os personaxes eu pensaba, no caso da parella, máis ben en dous representantes da clase media que queren ser clase alta. Eles están fascinados por Guillerme, tentando facerse os seus amigos, cando en realidade a súa única amiga de verdade é Sheyla. Eu tiraría máis por aí. Mais claro que coñecemos xente coma Guillerme á que todo o mundo fai a pelota.

En O mozo da última fila tamén había unha crítica á creación cultural e os seus límites. É casualidade?

É casualidade pero, si, pode haber unha conexión. Quizais algo inconsciente.

Con O mozo da última fila tamén tiverades unha residencia en Rianxo, coma nesta obra. 

Fixemos residencias en varios concellos: en Rianxo, en Valga, en Teo, en Catoira, na Illa.. Escollemos sitios que non estean demasiado lonxe e que teñan espazos dispoñibles o tempo que precisamos, claro. En Rianxo son sempre todo facilidades. Foi todo moi ben. Pero tampouco podemos queimar os mesmos sitios. A residencia da próxima obra, #2Pilgrims, con texto de Fernando Epelde, será en Teo.

Cartel da obra 'Un home con lentes de pasta’ © Redrum

Citastes, como referentes para Un home con lentes de pasta, a Woody Allen, Ionesco, Alfredo Sanzol… Por que?

“Facemos unha alegoría da vampirización enerxética. É ese tipo levado ao extremo”

Woody Allen pola súa forma de tratar as relacións persoais, as relacións de parella: os textos, os diálogos… Ionesco polo absurdo, pero prefiro non citalo moito porque pode crear expectativas falsas do que se vai ver. Mellor falar de Sanzol e do realismo máxico, porque o que ves pódese interpretar como unha unha ida de cabeza ou como realismo máxico, pois é unha alegoría da vampirización enerxética. É ese tipo do que falabamos antes levado ao extremo. O texto tiña un epílogo que ao final decidimos non meter, con Fernando volvendo en si e Sheyla coa estaca na man…

A de Sheyla é unha personaxe máis interesante que as outras: parece a máis feble pero acaba sendo a única un pouco lista. Ademais, é unha escritora descoñecida que bate coa súa inseguridade, coa falta de “coñecer a xente axeitada”, cos comentarios crueis de quen se cre superior a ela... Moi real todo tamén.

A verdade é que a personaxe de Sheyla ten bastantes cousas da Sheyla real e iso axudou. A Sheyla da montaxe remarca o naturalismo que eu quería para a interpretación. Ela mantén esa naturalidade, ese nivel de verdade todo o tempo. Desde o principio sospeita, non acaba de crer e por iso Guillerme está contra ela, porque se sente descuberto, e por iso a ataca, co obxectivo de afundila psicoloxicamente.

A escenografía tamén é naturalista… Non hai moito efecto. 

A escenografía é nosa, miña e de Guillermo, mais foi construída por EscenoSet. Queriamos unha casa tipo, un ático, pero con certo encanto. As xanelas son importantes porque dan luz ao exterior… A iluminación é de Carlos Álvarez Ossorio, que é un habitual das nosas montaxes. O espazo sonoro é de Davide González, que xa estivera con nós en O mozo da última fila.

Estreades agora e teredes varias funcións en setembro…

Si, a partir de setembro estaremos en Teo, A Guarda, Rianxo e Cariño. De momento é o que temos confirmado. E estamos esperando polas redes de Agadic. Nós no verán adoitamos ter pouca cousa porque facemos espectáculos sobre todo de interior, e no verán e máis coa pandemia os concellos prefiren contratar cousas de exterior.

Reparto da obra ‘Un home con lentes de pasta’ © Redrum

Grazas ás socias e socios editamos un xornal plural

As socias e socios de Praza.gal son esenciais para editarmos cada día un xornal plural. Dende moi pouco a túa achega económica pode axudarnos a soster e ampliar a nosa redacción e, así, a contarmos máis, mellor e sen cancelas.